Bản hòa ca văn hóa nơi cực Tây Tổ quốc
ĐBP - Nằm ở địa đầu Tây Bắc của Tổ quốc, Điện Biên được biết đến là mảnh đất ghi dấu những trang sử hào hùng của dân tộc với không gian văn hóa rộng lớn, nơi hội tụ và lan tỏa những giá trị bản sắc độc đáo của 19 dân tộc. Vượt qua những thăng trầm lịch sử, Điện Biên vẫn luôn giữ cho mình sức hút mãnh liệt, được dệt nên từ vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng, sự linh thiêng của lịch sử và trên hết là sự phong phú, đa dạng của kho tàng văn hóa vô giá.
Di sản văn hóa đồng bào dân tộc Thái được Điện Biên đưa vào khai thác, phát triển du lịch. Trong ảnh: Nghệ thuật múa xòe Thái thường được tổ chức trong khuôn khổ các lễ hội trên địa bàn tỉnh, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
Trước hết, phải khẳng định rằng di sản văn hóa Điện Biên không phải là của riêng một dân tộc nào. Đó là kết tinh từ quá trình giao thoa, kế thừa và sáng tạo không ngừng của cộng đồng các dân tộc cùng chung sống. Mỗi nếp nhà sàn, mỗi điệu xòe, mỗi hoa văn trên tà áo thổ cẩm đều mang trong mình câu chuyện về đời sống, tâm tư và khát vọng của con người nơi đây. Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, mỗi cộng đồng dân tộc đều gửi gắm trong phong tục, tập quán, lễ hội, nghề thủ công, ẩm thực và đời sống tinh thần của mình những giá trị bền vững, trở thành kho tàng vô giá, góp phần định hình diện mạo văn hóa của tỉnh. Tính đến nay, Điện Biên đang sở hữu 2 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh trong danh mục đại diện của nhân loại: Nghệ thuật Xòe Thái và Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái. Bên cạnh đó, 22 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, trải rộng trên nhiều lĩnh vực từ lễ hội, nghệ thuật trình diễn đến nghề thủ công truyền thống.
Ngoài những di sản đã được vinh danh, sức hấp dẫn của văn hóa Điện Biên còn đến từ những giá trị gần gũi, hiện hữu trong đời sống thường nhật, trở thành nguồn tài nguyên quý giá để phát triển du lịch. Trong đó, các nghề thủ công truyền thống ở Điện Biên vô cùng phong phú. Từ nghề làm giày thêu tỉ mỉ của người Hoa (Xạ Phang) đến kỹ thuật tạo hoa văn độc đáo trên trang phục người Mông, mỗi sản phẩm đều là một tác phẩm nghệ thuật, chứa đựng sự cần cù, óc sáng tạo và cả những quan niệm thẩm mỹ riêng biệt. Đây chính là chất liệu quan trọng để xây dựng nên những sản phẩm du lịch văn hóa hấp dẫn, nơi du khách không chỉ mua sắm mà còn được trải nghiệm và tìm hiểu về quy trình làm ra chúng.
Trên khắp các bản làng Điện Biên, du khách dễ dàng bị cuốn hút bởi vẻ đẹp rực rỡ của những bộ trang phục truyền thống. Nét duyên dáng trong bộ váy áo của phụ nữ Thái, sự cầu kỳ, tinh xảo trong trang phục của người Hà Nhì hay gam màu nổi bật trên váy áo của người Mông... tất cả tạo nên một bức tranh sống động. Ngoài ra, những ngôi nhà sàn của người Thái hay kiến trúc nhà của người Dao, Khơ Mú... vừa là nơi che mưa che nắng, vừa là một không gian văn hóa, phản ánh triết lý sống và cách ứng xử với thiên nhiên của mỗi dân tộc. Việc bảo tồn và phát triển các mô hình lưu trú cộng đồng (homestay) trong những ngôi nhà truyền thống này đang mở ra hướng đi đầy tiềm năng, giúp du khách có những trải nghiệm chân thực và sâu sắc nhất về cuộc sống bản địa. Khám phá Điện Biên sẽ không trọn vẹn nếu bỏ qua nền ẩm thực độc đáo. Những món ăn mang đậm hương vị núi rừng như thịt trâu gác bếp, gà nướng mắc khén, nếp nương, canh bon da trâu... cùng với các sản phẩm OCOP chất lượng như chè Shan tuyết, cà phê Arabica đã tạo nên một dấu ấn khác biệt.
Điện Biên còn là xứ sở của những lễ hội đặc sắc. Nổi bật nhất là Lễ hội Hoa Ban, thương hiệu du lịch đặc trưng, niềm tự hào của cả vùng Tây Bắc. Ngoài ra, các lễ hội khác như Lễ hội Thành Bản Phủ, Lễ Hạn Khuống, đua thuyền Đuôi én... góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần và tạo nên điểm nhấn du lịch không thể bỏ lỡ.
Xác định di sản văn hóa là tài sản vô giá, Điện Biên đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc gắn với phát triển kinh tế - xã hội. Nổi bật là Nghị quyết số 11-NQ/TU ngày 29/7/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về Bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030; cùng các đề án bảo tồn, tôn tạo di tích lịch sử và phát triển văn hóa gắn với du lịch. Công tác tu bổ, tôn tạo di tích được triển khai mạnh mẽ; hệ thống bảo tàng, trưng bày hiện vật được đầu tư với hơn 20.000 hiện vật đang được quản lý, lưu giữ. Song song với đó, các hình thức di sản phi vật thể được cộng đồng duy trì thực hành, truyền dạy; nhiều làng nghề được phục hồi, công tác quảng bá, nghiên cứu khoa học về văn hóa được đẩy mạnh. Những nỗ lực này không chỉ giúp bảo tồn giá trị truyền thống, mà còn mở ra hướng phát triển bền vững, gắn di sản văn hóa với sinh kế, du lịch, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho đồng bào các dân tộc.
Ông Nguyễn Hoàng Hiệp, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: “Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 đã nhấn mạnh phát triển du lịch văn hóa gắn với bảo tồn, phát huy giá trị di sản và bản sắc văn hóa dân tộc. Bám sát định hướng đó, Điện Biên đã đẩy mạnh đầu tư, phát triển các sản phẩm du lịch dựa trên giá trị di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Đây là cơ sở để tỉnh phát triển các sản phẩm du lịch trải nghiệm gắn với sinh hoạt văn hóa bản địa, khuyến khích sáng tạo trong bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa đặc sắc, gắn với phát triển du lịch. Thời gian qua đã có nhiều tour, tuyến dịch vụ trải nghiệm mới gắn với tiềm năng và lợi thế của các địa phương được xây dựng, hướng tới đa dạng hóa trải nghiệm, kết nối điểm đến với cộng đồng bản địa”.
Điện Biên - vùng đất hội tụ thiên nhiên hùng vĩ, lịch sử hào hùng và văn hóa đa dạng - đang ngày càng khẳng định vị thế đặc biệt của mình trong bản đồ văn hóa, du lịch Việt Nam. Giữ gìn, phát huy và lan tỏa giá trị văn hóa ấy chính là cách để Điện Biên vừa bảo tồn cội nguồn, vừa vững bước hội nhập, trở thành điểm đến hấp dẫn, nơi du khách tìm thấy cả dấu ấn lịch sử hào hùng, vẻ đẹp hoang sơ của thiên nhiên lẫn chiều sâu tinh hoa văn hóa ngàn xưa truyền lại.
