Báo chí góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, lan tỏa giá trị nhân văn

Nhóm phóng viên báo điện tử VietnamPlus (TTXVN) phỏng vấn cựu dân công hỏa tuyến Nguyễn Thị Lý tại phường Nam Thanh, TP Điện Biên Phủ nhân kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ. Ảnh: TTXVN

Báo chí góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

Từ buổi đầu hình thành giữa phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX, báo chí cách mạng Việt Nam đã là dòng chảy tinh thần gắn liền với tiến trình dựng nước, giữ nước và phát triển văn hóa dân tộc. Qua thời gian, báo chí không chỉ phản ánh hiện thực lịch sử mà còn làm sống dậy những ký ức cộng đồng, chắt lọc và lan tỏa các giá trị văn hóa đặc trưng của người Việt trong mọi giai đoạn phát triển của đất nước.

Điều làm nên sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc qua lăng kính báo chí chính là sự hiện diện của văn hóa trong từng thể loại báo chí, từ bài viết trên báo in, phóng sự ảnh, chương trình phát thanh, bản tin truyền hình, cho đến các sản phẩm số hóa hiện đại như video tương tác, đồ họa thông tin, podcast, mạng xã hội... Mỗi phương thức thể hiện đều góp phần đa dạng hóa cách tiếp cận, giúp văn hóa Việt chạm đến mọi đối tượng độc giả và thính giả một cách linh hoạt, gần gũi và hiệu quả hơn.

Qua từng chuyên mục về di sản, lễ hội, phong tục, tín ngưỡng dân gian, làng nghề truyền thống hay các tác phẩm nghệ thuật dân gian, báo chí trở thành cầu nối đưa những giá trị xưa cũ đến với đời sống đương đại. Những chương trình truyền hình chuyên sâu về âm nhạc dân tộc, những bản tin phát thanh về văn hóa vùng miền, hay loạt bài phản ánh phong tục tập quán, nếp sống truyền thống trên các báo điện tử… đang giúp độc giả và công chúng nghe, nhìn và hiểu rõ hơn về chiều sâu văn hóa Việt Nam.

Bên cạnh chức năng lan tỏa, báo chí cũng góp phần giữ gìn và bảo vệ bản sắc dân tộc trước những thách thức của thời đại. Không ít lần, báo chí đã lên tiếng mạnh mẽ trước tình trạng xâm thực văn hóa, vi phạm truyền thống lịch sử, trái thuần phong mỹ tục... Các diễn đàn văn hóa do báo chí tổ chức là nơi các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, nhà quản lý cùng trao đổi, phản biện và khẳng định các giá trị cốt lõi của văn hóa dân tộc.

Trong môi trường truyền thông đa nền tảng, báo chí ngày nay cũng đang vươn ra thế giới, góp phần định vị thương hiệu văn hóa Việt Nam trên bản đồ quốc tế. Những chương trình truyền hình du lịch văn hóa, những bài báo song ngữ, những nội dung số mang đặc trưng văn hóa Việt được phát hành trên các nền tảng toàn cầu đã và đang giúp bạn bè năm châu hiểu hơn về một dân tộc có lịch sử lâu đời với bản sắc văn hóa độc đáo và sức sống bền bỉ.

Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc không đồng nghĩa với việc cất giữ các giá trị văn hóa truyền thống trong bảo tàng ký ức, mà chính là làm cho chúng sống động trong đời sống hiện đại. Báo chí - với tư cách là một thiết chế văn hóa đặc biệt - đang góp phần hiện thực hóa điều đó bằng sự sáng tạo, bằng trách nhiệm xã hội và bằng chính tình yêu sâu sắc với văn hóa dân tộc.

Lan tỏa giá trị nhân văn Việt Nam

Phóng viên Cơ quan thường trú TTXVN tại Nghệ An Nguyễn Văn Tý ghi hình lũ quét tại huyện Kỳ Sơn (Nghệ An), tháng 10/2022. Ảnh: TTXVN

Báo chí cách mạng Việt Nam ra đời từ khát vọng giải phóng dân tộc, nhưng đồng thời cũng đảm đương sứ mệnh lan tỏa những giá trị nhân văn sâu sắc, bồi đắp nền tảng đạo đức và tinh thần cho xã hội.

Trong suốt chiều dài 100 năm phát triển, đặc biệt là từ thời kỳ đổi mới đến nay, báo chí ngày càng thể hiện rõ vai trò là nhịp cầu lan tỏa những giá trị nhân văn sâu sắc của người Việt. Đó là lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, sự bao dung, sẻ chia, tôn trọng lẽ phải và khát vọng sống tốt, sống đẹp.

Thông qua hàng nghìn câu chuyện đời thường về những tấm gương người tốt, việc tốt, các chương trình thiện nguyện, hỗ trợ cộng đồng, báo chí đã chạm tới trái tim độc giả, khơi dậy tình cảm, trách nhiệm xã hội và truyền cảm hứng sống nhân văn cho mọi người. Những bài báo viết về cô giáo vùng cao, bác sĩ nơi biên giới, người dân cứu người trong bão lũ… không chỉ là những lát cắt chân thực mà còn là thông điệp mạnh mẽ về lòng trắc ẩn, về tình đồng bào, đồng chí vẫn âm thầm chảy trong mỗi người Việt Nam.

Không những vậy, báo chí còn là lực lượng tiên phong trong việc đấu tranh chống lại cái ác, cái sai, cái vô cảm trong đời sống xã hội. Nhiều loạt bài điều tra, phản biện xã hội đã góp phần phanh phui tiêu cực, bảo vệ lẽ phải, bảo vệ người yếu thế. Chính việc kiên định với sự thật và đạo lý đã làm nên phẩm chất nhân văn cốt lõi của người làm báo cách mạng - luôn đứng về phía nhân dân, bảo vệ lợi ích chính đáng và cổ vũ những điều tốt đẹp trong xã hội.

Trong bối cảnh hiện nay, khi thông tin đa chiều, mạng xã hội phát triển mạnh, báo chí chính thống càng khẳng định vị thế bằng chất lượng nhân văn của nội dung. Điều này không chỉ là yêu cầu đạo đức nghề nghiệp, mà còn là nền tảng để báo chí giữ vững lòng tin của công chúng, từ đó tiếp tục làm tốt vai trò định hướng xã hội, tạo dựng chuẩn mực đạo đức và lối sống cho cộng đồng, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Dù hình thức thể hiện sẽ tiếp tục đổi mới, dù công nghệ sẽ thay đổi cách tiếp cận công chúng, nhưng sứ mệnh nhân văn của báo chí cách mạng Việt Nam là điều không đổi. Giữ vững sứ mệnh ấy trong lòng thời đại không chỉ là bổn phận nghề nghiệp, mà còn là trách nhiệm của người làm báo với tương lai của dân tộc.

Giữ vững sứ mệnh nhân văn của báo chí cách mạng

Tổng Bí thư Tô Lâm và đồng chí Trần Cẩm Tú, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư, Chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, trao giải A cho các tác giả, nhóm tác giả. Ảnh: Thống Nhất/TTXVN

Tại Lễ công bố và trao Giải báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng - Giải Búa liềm vàng lần thứ IX (ngày 20/1/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm ghi nhận, báo chí đã thực sự khẳng định vai trò tiên phong khi kịp thời lên án các hành vi tiêu cực, đấu tranh không khoan nhượng với tham nhũng, lãng phí, các quan điểm sai trái, thù địch. Đồng thời, báo chí cũng tích cực lan tỏa những giá trị tích cực, những mô hình mới, cách làm hay, tấm gương điển hình trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Nhiều tác phẩm không chỉ thu hút sự quan tâm của công chúng mà còn góp phần gợi mở, đề xuất các giải pháp thiết thực giúp cấp ủy, chính quyền các cấp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy sự phát triển... Những đóng góp ấy không chỉ là thành quả lao động sáng tạo mà còn là minh chứng cho bản lĩnh, trí tuệ, và trách nhiệm xã hội của đội ngũ báo chí trong việc thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.

Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc. Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.

Để hiện thực hóa vai trò động lực, cầu nối, chất dẫn, đồng hành của báo chí đối với các ngành công nghiệp văn hóa trong kỷ nguyên mới, tại Diễn đàn "Vai trò của báo chí trong việc thúc đẩy phát triển các ngành công nghiệp văn hóa" (ngày 31/5/2025), ông Lê Hải Bình, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mong muốn các cơ quan báo chí tiếp tục chủ động đổi mới cả về nội dung, hình thức tuyên truyền trong lĩnh vực văn hóa. Cùng đó, tăng cường hợp tác liên ngành, liên kết chặt chẽ với các cơ sở sáng tạo, nghệ thuật trong quảng bá sản phẩm, xây dựng thương hiệu văn hóa quốc gia, tầm quốc tế; cung cấp thông tin chính xác, nhân văn, định hướng thẩm mỹ và khơi dậy niềm tự hào bản sắc Việt.

Các cơ quan báo chí bảo vệ vững chắc nền tảng văn hóa dân tộc trong dòng chảy đổi mới, hội nhập quốc tế; chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ phóng viên, biên tập viên, nhà báo có bản lĩnh chính trị vững vàng, trình độ chuyên môn cao, am hiểu sâu sắc về văn hóa, nghệ thuật, sáng tạo, có khả năng truyền cảm hứng, tạo động lực cho sự phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa…

Tròn một thế kỷ trôi qua, Báo chí cách mạng Việt Nam đã luôn đồng hành cùng đất nước, không chỉ phản ánh dòng chảy thời cuộc, mà còn lan tỏa những giá trị văn hóa, hun đúc tinh thần nhân văn của dân tộc qua từng thời kỳ. Trong bối cảnh truyền thông phát triển mạnh mẽ, giữ được chiều sâu văn hóa và cái nhìn nhân ái trong mỗi trang viết, mỗi chuyên mục chính là cách để báo chí tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của dân tộc.

Minh Duyên (TTXVN)