Bảo đảm 2 nguyên tắc khi mở rộng xã hội hóa hoạt động giám định tư pháp

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động GĐTP

Qua thảo luận, các Đại biểu bày tỏ thống nhất với sự cần thiết ban hành Luật; cho rằng việc sửa đổi toàn diện Luật GĐTP hiện hành nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động GĐTP và công tác quản lý nhà nước về GĐTP là hết sức cần thiết.

Khẳng định GĐTP là một hoạt động quan trọng, cung cấp chứng cứ về mặt khoa học, căn cứ chuyên môn để các cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết các vụ án, vụ việc một cách khách quan, chính xác và đúng pháp luật, Đại biểu Vũ Hồng Luyến (Đoàn Hưng Yên) đánh giá, việc sửa đổi Luật hiện hành là cần thiết để khắc phục những hạn chế, bất cập.

Để hoàn thiện hơn dự thảo luật, Đại biểu chỉ rõ, tại Điểm đ, khoản 4, Điều 7 dự thảo Luật đã quy định một trong những nội dung quản lý Nhà nước về GĐTP của Viện kiểm sát nhân dân tối cao là thống kê, đánh giá hoạt động GĐTP; xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác cơ sở dữ liệu về GĐTP có tính kết nối, chia sẻ dữ liệu.

Đại biểu đề nghị Ban soạn thảo cần quy định rõ hơn về cơ chế kết nối, chia sẻ dữ liệu này do cơ sở dữ liệu GĐTP là tài sản quốc gia, phải được quản lý thống nhất; nhưng cần có sự liên thông giữa Bộ Tư pháp, cơ quan đầu mối với các bộ, chuyên ngành liên quan và các cơ quan tiến hành tố tụng để đảm bảo dữ liệu được cập nhật thường xuyên, khai thác có hiệu quả và phục vụ kịp thời cho hoạt động tố tụng.

Về quy định về xã hội hóa hoạt động GĐTP, khẳng định chủ trương xã hội hóa hoạt động GĐTP là rất cần thiết, Đại biểu Lã Thanh Tân (Đoàn TP Hải Phòng) cho rằng, bên cạnh các lĩnh vực GĐTP được mở rộng cho Văn phòng GĐTP thực hiện như dự thảo Luật quy định, một số lĩnh vực tiềm năng khác như môi trường, an toàn thực phẩm, dược phẩm, công nghệ thông tin – truyền thông, động vật nguy cấp, quý hiếm chưa được quy định rõ nên cần nghiên cứu bổ sung trong dự thảo Luật.

Đại biểu Lã Thanh Tân phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Quochoi.vn

Bên cạnh đó, Đại biểu Lã Thanh Tân cũng nhận thấy, hiện nay chưa có đầy đủ các quy định tạo thuận lợi cho hoạt động giám định của các tổ chức ngoài công lập, bao gồm cơ chế thành lập và đăng ký, điều kiện trang thiết bị và nhân lực, tiêu chuẩn chất lượng, cơ chế phối hợp với cơ quan công lập, cũng như cơ chế bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, cơ sở vật chất phục vụ giám định.

Nhận định điều này dẫn đến khó khăn trong triển khai, làm giảm hiệu quả, chất lượng và tính khả thi của xã hội hóa, Đại biểu đề nghị hoàn thiện quy định Luật GĐTP theo hướng, ngoài việc mở rộng lộ trình, phạm vi xã hội hóa theo nhu cầu thực tế và xu hướng phát triển của từng lĩnh vực, thì cần bổ sung các quy định thuận lợi, thực sự “cởi trói” cho hoạt động của các Văn phòng GĐTP.

Theo đó, bổ sung quy định cơ chế đăng ký, tiêu chuẩn nhân lực và trang thiết bị, điều kiện cơ sở vật chất, quy trình phối hợp với cơ quan công lập; xây dựng cơ chế kiểm soát chất lượng, giám sát và đánh giá định kỳ để bảo đảm hiệu quả, minh bạch, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người trưng cầu giám định và đáp ứng yêu cầu tố tụng.

“Những quy định này sẽ vừa phát huy được chủ trương xã hội hóa, vừa bảo đảm chất lượng, hiệu quả và khả thi trong thực tiễn”, Đại biểu Lã Thanh Tân nhấn mạnh.

Nghiên cứu kỹ lưỡng việc mở rộng phạm vi xã hội hóa lĩnh vực GĐTP

Phát biểu tiếp thu, làm rõ ý kiến các Đại biểu nêu tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh khẳng định, nhiều ý kiến các Đại biểu nêu là hợp lý, xác đáng, mang tính thực tiễn cao. Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ tiếp thu, tiếp tục chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật để báo cáo Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện, trình Quốc hội xem xét, thông qua.

Làm rõ ý kiến Đại biểu về mở rộng phạm vi xã hội hóa lĩnh vực GĐTP, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh khẳng định, điều này là phù hợp với chủ trương tại Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới.

Trong Nghị quyết đã nêu rõ yêu cầu tiếp tục hoàn thiện cơ chế huy động nguồn lực để xã hội hóa và phát triển lĩnh vực GĐTP; nghiên cứu xem xét, mở rộng phạm vi xã hội hóa GĐTP theo hướng cho phép thành lập Văn phòng GĐTP ở một số lĩnh vực chuyên ngành giám định thực sự có nhu cầu lớn, thường xuyên, bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tế của công tác giám định hiện nay.

Bộ trưởng khẳng định, dự thảo Luật đã thể chế hóa chủ trương nêu trên. “Hiện nay, theo dự thảo Luật, văn phòng GĐTP được hoạt động trong các chuyên ngành là cổ vật, di vật, bản quyền tác giả, ADN, tài liệu kỹ thuật số và điện tử, dấu vết đường vân và các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, xây dựng và tài nguyên. Như vậy là đã mở rộng hơn so với Luật hiện hành”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh, việc mở rộng xã hội hóa luôn phải bảo đảm được 2 nguyên tắc. Một là tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực tư nhân tham gia vào những nội dung hoạt động mà khu vực tư nhân có thể đảm nhiệm được. Thứ hai là bảo đảm công tác quản lý Nhà nước và những điều kiện để tránh việc lạm dụng”, Bộ trưởng nêu rõ.

Nêu thực tế đã có những trường hợp khi trao quyền nhưng không quy định rõ hoặc không có điều kiện để tổ chức thực hiện cơ chế kiểm soát, giám sát một cách đầy đủ dẫn tới lạm dụng, Bộ trưởng khẳng định, phạm vi mở rộng đã thể chế hóa đầy đủ theo chủ trương của Đảng và cũng trên cơ sở nguyên tắc này.

Bộ trưởng cũng khẳng định, riêng nội dung về chuyên ngành ADN, tài liệu kỹ thuật số, điện tử và dấu vết đường vân, chỉ giới hạn ở trong tố tụ hình sự. Bởi, nội dung này liên quan đến quyền con người, quyền công dân.

Đồng thời, căn cứ vào bản chất của việc trưng cầu và yêu cầu thực hiện GĐTP; theo đó, trong cung cấp chứng cứ chứng minh trong hoạt động tố tụng hình sự, chủ thể chứng minh tội phạm là cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Còn đối với hoạt động tố tụng dân sự, tố tụng hành chính thì bản chất là các đương sự có nghĩa vụ cung cấp tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình.

“Đối với lĩnh vực chuyên ngành ADN, tài liệu kỹ thuật số, điện tử, dấu vết đường vân chỉ giới hạn trong tố tụng hình sự là phù hợp với bản chất trong quy định của pháp luật tố tụng. Các lĩnh vực khác như trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính là đương sự có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ để chứng minh yêu cầu của mình”, Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nêu.

Về ý kiến của một số đại biểu đề nghị mở rộng thêm một số lĩnh vực chuyên ngành mà xã hội đang có nhu cầu như môi trường, thông tin và truyền thông, khoa học và công nghệ, dược, mỹ phẩm, an toàn thực phẩm, nông, lâm, thủy sản, động vật hoang dã nguy cấp, quý hiếm…, Bộ trưởng cho hay, Bộ Tư pháp thấy rằng, việc mở rộng xã hội hóa các lĩnh vực này cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, quy định chặt chẽ và thực hiện từng bước theo lộ trình, gắn với hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước.

“Theo số liệu thống kê của Báo cáo tổng kết thi hành Luật GĐTP thì số vụ việc giám định trong lĩnh vực này chiếm tỷ lệ rất thấp; ví dụ lĩnh vực truyền thông - thông tin trong nhóm mà Đại biểu Quốc hội đề nghị mở rộng thêm chỉ chiếm có 0,04%, còn các lĩnh vực khác chỉ có một vài vụ việc. Như vậy, với chủ trương yêu cầu cho phép mở rộng trong những lĩnh vực và chuyên ngành thực sự có nhu cầu lớn, thường xuyên thì chúng tôi thấy rằng những lĩnh vực này trước mắt là chưa mở rộng”, Bộ trưởng cho hay.

Minh Khôi