Báo động hiện tượng akiya 'những căn nhà ma' ở Nhật

Số lượng nhà bỏ trống ở Nhật đã tăng lên mức cao kỷ lục là 9 triệu nhà, trong bối cảnh quốc gia Đông Á này đối mặt tình trạng dân số giảm. Theo đài CNN, số nhà bỏ trống này có thể đủ cho tất cả người dân TP New York (Mỹ) ở.

Những ngôi nhà bỏ trống ở Nhật được gọi là “akiya” – một thuật ngữ thường dùng để chỉ những ngôi nhà dân cư vô chủ nằm ở khu vực nông thôn.

Cỏ dại và dây leo mọc xung quanh một ngôi nhà bỏ trống ở Okuma (Nhật) vào tháng 3-2023. Ảnh: GETTY IMAGES

Tuy nhiên, ngày càng có nhiều akiya xuất hiện ở các TP lớn, như Tokyo và Kyoto. Đây được xem là một vấn đề lớn với chính phủ Nhật, trong bối cảnh giới chức nước này đang đau đầu để giải quyết tình trạng dân số già đi và số lượng trẻ em sinh ra mỗi năm giảm một cách đáng báo động.

Ông Jeffrey Hall – giảng viên tại ĐH Nghiên cứu Quốc tế Kanda ở Chiba (Nhật) cho biết: “Đây là dấu hiệu của sự suy giảm dân số Nhật. Đây thực sự không phải là vấn đề xây quá nhiều nhà, mà là vấn đề không có đủ người [để ở]”.

Theo số liệu do Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật, 14% tổng số nhà ở tại Nhật bị bỏ trống. Con số này bao gồm những ngôi nhà của những người sở hữu nhiều nhà và những ngôi nhà bị bỏ trống vì những lý do khác, bao gồm những ngôi nhà tạm thời bị bỏ trống trong khi chủ sở hữu của chúng làm việc ở nước ngoài.

Các chuyên gia cho rằng việc các akiya ngày càng tăng gây ra một loạt vấn đề khác cho chính phủ và cộng đồng của Nhật.

Có quá nhiều nhà bỏ trống

Akiya thường được truyền qua nhiều thế hệ. Nhưng với việc tỉ lệ sinh giảm mạnh ở Nhật, nhiều người không có người thừa kế. Trong khi đó, những người thừa kế là người trẻ thì thường đến các TP và không muốn quay về khu vực nông thôn.

Các chuyên gia cho biết một số ngôi nhà bị bỏ hoang vì việc lưu trữ hồ sơ kém khiến chính quyền địa phương không biết chủ sở hữu là ai.

Điều đó gây khó khăn cho chính phủ trong việc trẻ hóa các cộng đồng nông thôn – vốn đang già đi nhanh chóng. Nó cũng gây cản trở cho nỗ lực thu hút những người trẻ tuổi quan tâm việc về sống ở nông thôn hoặc thu hút các nhà đầu tư đến khu vực này.

Do chính sách thuế của Nhật, một số chủ sở hữu nhà thường cảm thấy việc giữ lại ngôi nhà sẽ rẻ hơn so với việc phá bỏ nó và xây dựng lại.

Theo ông Hall, ngay cả khi các chủ nhà muốn bán, việc tìm người mua cũng không hề dễ. “Nhiều ngôi nhà trong số này không được tiếp cận với phương tiện giao thông công cộng, dịch vụ chăm sóc sức khỏe và thậm chí cả các cửa hàng tiện lợi” – ông Hall nói.

Các video chiếu cảnh nhiều người – chủ yếu là người nước ngoài – mua những ngôi nhà giá rẻ ở Nhật và biến chúng thành nhà nghỉ, quán cà phê đã thu hút được nhiều người theo dõi trên mạng xã hội trong những năm gần đây. Tuy nhiên, ông Hall cảnh báo rằng việc này không dễ dàng như người ta tưởng.

Một ngôi nhà bỏ trống ở Kanagawa (Nhật) vào năm 2013. Ảnh: BLOOMBERG

“Sự thật là hầu hết những ngôi nhà này sẽ không được bán cho người nước ngoài. Trong trường hợp khác, thủ tục hành chính và các quy định đằng sau việc mua nhà không phải là điều dễ dàng đối với những người không thông thạo tiếng Nhật. Họ sẽ không thể mua được những ngôi nhà này với giá rẻ” – ông Hall nói.

Quá ít người để sống

Dân số Nhật đã giảm đi nhiều trong những năm qua. Theo thống kê vào năm 2022, dân số Nhật giảm hơn 800.000 người so với năm 2021, xuống còn 125,4 triệu người.

Theo số liệu chính thức, vào năm 2023, số ca sinh mới đã giảm năm thứ 8 liên tiếp, xuống mức thấp kỷ lục.

Tỉ lệ sinh của Nhật đã dao động quanh mức 1,3 trong nhiều năm qua, thấp hơn nhiều so với mức 2,1 cần thiết để duy trì dân số ổn định. Đầu tháng 5, Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật cho biết tính đến ngày 1-4, số trẻ em dưới 15 tuổi ở nước này đã giảm năm thứ 43 liên tiếp, xuống mức thấp kỷ lục khoảng 14 triệu trẻ.

Vì vậy, điều này dẫn đến việc quá nhiều nhà, trong khi có quá ít người sử dụng. Tình trạng này dự kiến diễn ra trong thời gian dài.

Ông Yuki Akiyama – GS khoa kiến trúc và thiết kế đô thị tại ĐH TP Tokyo cho biết những ngôi nhà bỏ trống đã gây ra nhiều vấn đề. Gần đây nhất, những vấn đề này hiện rõ sau trận động đất mạnh 7,5 độ richter tại bán đảo Noto, ở tỉnh Ishikawa vào tháng 1.

Theo ông Akiyama, khu vực xảy ra trận động đất có rất nhiều akiya và chúng gây nguy hiểm cho người dân trong thảm họa, cũng như cản trở cho việc tái thiết sau trận động đất.

“Khi một trận động đất hoặc sóng thần xảy ra, có khả năng những ngôi nhà bỏ trống sẽ chặn đường di tản, nếu chúng bị hỏng và bị phá hủy” – ông Akiyama nói.

Ông Akiyama cho biết sau trận động đất, nhà chức trách gặp khó khăn trong việc quyết định dọn dẹp những ngôi nhà bị hư hại, do quyền sở hữu không rõ ràng, gây ra “trở ngại cho việc tái thiết”.

Ông Akiyama cũng cho biết rằng ở những vùng nông thôn có mật độ akiya cao, những ngôi nhà này đã kiềm hãm sự phát triển của khu vực.

Một ngôi nhà bỏ trống bị sập một phần ở Tamba-Sasayama (Nhật), vào tháng 4-2023. Ảnh: GETTY IMAGES

“Giá trị của khu vực sẽ giảm đi vì đây là nơi bạn không thể mua bán [akiya] hợp lý và bạn không thể phát triển quy mô lớn. Mọi người sẽ cho rằng nơi này không có giá trị và giá trị bất động sản của toàn khu vực sẽ giảm dần” – ông Akiyama cho biết.

Ông Akiyama nhấn mạnh vấn đề này không phải chỉ xảy ra ở Nhật mà đã xảy ra ở Mỹ và một số nước ở châu Âu. Tuy nhiên, chuyên gia này cho biết lịch sử và văn hóa kiến trúc Nhật đã khiến tình hình ở nước này trở nên đặc biệt nghiêm trọng.

Theo đó, những ngôi nhà ở Nhật không được đánh giá cao vì chúng quá lâu đời. “Ở Nhật, ngôi nhà càng mới thì giá bán càng cao” – ông Akiyama nói.

KHOA ĐIỀM