Bảo tồn và phát triển nguồn gen sâm Lang Biang

Sâm Lang Biang giống sâm Ngọc Linh, nhưng hàm lượng Saponin thấp hơn sâm Ngọc Linh, từng bị săn lùng khai thác không kiểm soát một thời gian dài

Mục tiêu của chương trình nhằm xây dựng và phát triển sâm Việt Nam thành ngành hàng có giá trị kinh tế cao, là sản phẩm chủ lực trong lĩnh vực y - dược và chăm sóc sức khỏe, mang thương hiệu sản phẩm quốc gia; góp phần tạo việc làm, thu nhập cho người dân, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Mục tiêu cụ thể giai đoạn đến năm 2030, bảo tồn nguồn gen sâm Việt Nam ngoài tự nhiên gắn với bảo vệ, phát triển rừng, bảo tồn đa dạng sinh học trong hệ sinh thái rừng; phấn đấu diện tích trồng sâm Việt Nam đạt khoảng 21.000 ha vào năm 2030, 100% diện tích trồng sâm Việt Nam được cấp mã số vùng trồng và chỉ dẫn địa lý. Sản lượng khai thác sâm Việt Nam từ năm 2030 đạt khoảng 300 tấn/năm (diện tích khai thác khoảng 1.000 ha/năm), đảm bảo nguồn gốc xuất xứ, đạt tiêu chuẩn GACP - WHO (thực hành tốt nuôi trồng và thu hái) hoặc tương đương. Đầu tư, xây dựng các cơ sở sơ chế và chế biến sâu các sản phẩm từ sâm Việt Nam gắn với vùng nguyên liệu, sản xuất theo chuỗi, trong đó có khoảng 50% cơ sở sản xuất sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng GMP-WHO (thực hành sản xuất tốt). Định hướng đến năm 2045 phát triển sâm Việt Nam trở thành ngành hàng mang thương hiệu quốc tế, có giá trị xuất khẩu cao, tạo nguồn thu quan trọng cho các địa phương, phấn đấu đưa Việt Nam trở thành nước sản xuất sâm lớn trên thế giới.

Trong đó, phát triển vùng nguyên liệu sâm Việt Nam quy mô hàng hóa tại các tỉnh: Quảng Nam, Kon Tum và Lai Châu đi đôi với việc bảo tồn, phát triển, chế biến, thương mại ở quy mô hàng hóa 2 loài: Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis Ha et Grushv), sâm Lai Châu (Panax vietnamensis var. fiscidiscus K.Komatsu, S.Zhu & S.Q.Cai). Sâm Lang Biang (Panax vietnamensis var. langbianensis N.V.Duy, V.T.Tran&L.N.Trieu) được xác định là đối tượng bảo tồn, gây trồng, phát triển quy mô thử nghiệm ở khu vực có điều kiện tự nhiên phù hợp.

Thực hiện Chương trình Phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 của Chính phủ, UBND tỉnh Lâm Đồng đã chỉ đạo các huyện Lạc Dương, Đam Rông, TP Đà Lạt phối hợp cùng các sở, ngành liên quan triển khai có hiệu quả chương trình. Qua khẩn trương tiến hành đánh giá sâm Lang Biang phân bố trong rừng tự nhiên ở các huyện, thành trong tỉnh, phân bố, loài (phân tích gen), diện tích, trữ lượng, xác định vùng trồng thích hợp; xây dựng vùng bảo tồn nguyên vị, vườn sưu tập nguồn gen cây sâm Lang Biang tại vùng sinh thái của tỉnh, tiến tới xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về bảo tồn và phát triển nguồn gen sâm Lang Biang và xác định vùng trồng thích hợp. Lâm Đồng dự kiến đến năm 2030 sẽ phát triển 50 ha, trong đó 40 ha dưới tán rừng phòng hộ và 10 ha trên đất nông nghiệp khác; đồng thời xác định nhiệm vụ bảo tồn, gây trồng, phát triển quy mô thử nghiệm ở khu vực có điều kiện tự nhiên phù hợp đối với loài sâm Lang Biang.

Theo đó, Sở Khoa học và Công nghệ Lâm Đồng đã kịp thời triển khai nhiệm vụ cấp tỉnh “Sưu tập, bảo tồn chuyển vị nguồn gen sâm Lang Biang (Panax Vietnamensis var. langbianensis) phân bố ở tỉnh Lâm Đồng”. Sau 1 năm thực hiện đề tài, nhóm các chuyên gia, nhà khoa học thực hiện nhiệm vụ đã triển khai các nội dung như: khảo sát, đánh giá vùng phân bố, hiện trạng quần thể và một số đặc điểm sinh thái cơ bản tại các điểm phân bố tự nhiên, lấy mẫu đất tại Lạc Dương, Đam Rông, Lâm Hà; xây dựng bản đồ phân bố tự nhiên của sâm Lang Biang; di thực các cá thể từ nguồn của người dân đi rừng ở vùng núi huyện Đam Rông, trong đó có các cá thể 5 - 10 tuổi, các cá thể 3 - 4 tuổi; sưu tập 24 cây từ vườn ươm của người dân trong độ tuổi 1 - 2 tuổi và đang thực hiện xác định chỉ tiêu lý hóa tính và vi sinh của đất tại các môi trường sống tự nhiên của sâm Lang Biang; xác định giống chuẩn của nguồn gen; thực hiện nghiên cứu phát triển, hoàn thiện quy trình tạo các mẫu phôi, tiến tới việc nhân giống.

QUỲNH UYỂN