Bảo vệ trẻ em đi cùng nạn nhân mua bán người

Phát tờ rơi tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức về phòng, chống mua bán người ở biên giới Lai Châu.(Ảnh: Bộ đội Biên phòng)

Khi trở về và được tiếp nhận tại các cơ sở hỗ trợ, các em bước vào giai đoạn phục hồi đòi hỏi nhiều biện pháp bảo vệ toàn diện. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hệ thống hỗ trợ hiện hành vẫn chưa theo kịp nhu cầu đặc thù của nhóm trẻ em này, dù pháp luật đã có quy định khá đầy đủ. Điều này đặt ra yêu cầu tiếp tục hoàn thiện chính sách và tăng cường năng lực cho các địa phương trong quá trình thực thi.

Trước hết, hạn chế lớn nhất nằm ở việc nhiều cơ sở tiếp nhận chưa xây dựng được quy trình chuyên biệt dành riêng cho trẻ em. Dù Luật Trẻ em 2016 và Luật Phòng, chống mua bán người 2024 đều xác định rõ trách nhiệm bảo vệ trẻ em là ưu tiên hàng đầu, phần lớn đơn vị vẫn đang áp dụng quy trình chung cho người lớn và lồng ghép bước hỗ trợ trẻ em khi cần thiết.

Cách làm này dẫn tới việc xử lý tình huống phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của cán bộ, thiếu sự thống nhất giữa các địa phương. Với những trường hợp trẻ bị sang chấn, trẻ rơi vào trạng thái hoảng loạn hoặc trẻ đi cùng người không rõ mối quan hệ, việc không có hướng dẫn chuẩn mực khiến công tác hỗ trợ dễ bị lúng túng, thậm chí có thể bỏ sót nhu cầu quan trọng của các em.

Bộ đội biên phòng Lai Châu tổ chức truyền thông về mua bán người cho đồng bào dân tộc thiểu số vùng biên giới, hải đảo. (Ảnh: Bộ đội biên phòng)

Vấn đề cơ sở vật chất cũng là thách thức đáng quan tâm. Tại nhiều nơi, khu vực dành riêng cho trẻ em chưa được bố trí đầy đủ; không gian sinh hoạt và nghỉ ngơi còn chật hẹp; thiếu điều kiện cơ bản để bảo đảm trẻ được sống trong môi trường phù hợp lứa tuổi theo quy định của pháp luật. Việc phải sinh hoạt chung với người lớn trong điều kiện hạn chế về đồ dùng và không gian có thể ảnh hưởng tới tâm lý của trẻ, đặc biệt trong những ngày đầu sau khi trở về từ hoàn cảnh bị mua bán hoặc bóc lột.

Nguồn nhân lực làm công tác bảo vệ trẻ em cũng là điểm nghẽn. Nghị định 162/2025/NĐ-CP đã yêu cầu các cơ sở tiếp nhận phải có đội ngũ tư vấn, công tác xã hội và chuyên gia tâm lý phù hợp với nhu cầu của nạn nhân. Tuy nhiên, thực tế cho thấy số lượng cán bộ chuyên trách còn ít, nhiều người phải kiêm nhiệm, chưa được đào tạo sâu về kỹ năng làm việc với trẻ bị sang chấn. Trong khi đó, nhóm trẻ em đi cùng nạn nhân thường mang tâm lý nhạy cảm, có nguy cơ tổn thương kéo dài và cần được tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ tâm lý một cách kiên trì, liên tục.

Công an tỉnh Nghệ An phối hợp Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh tuyên truyền phòng, chống mua bán người tại cộng đồng. (Ảnh: Công an tỉnh Nghệ An)

Không chỉ thiếu hụt về chăm sóc tinh thần, trẻ còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận y tế, giáo dục và các dịch vụ thiết yếu. Một số trẻ trở về trong tình trạng sức khỏe kém, nhưng việc khám chữa bệnh ban đầu không phải lúc nào cũng được thực hiện kịp thời, nhất là ở địa bàn vùng sâu, vùng xa, nơi nguồn nhân lực y tế còn thiếu về chuyên môn nhi khoa.

Bên cạnh đó, trẻ bị gián đoạn việc học, thất lạc giấy tờ hoặc thiếu hồ sơ học tập cũng gây ra nhiều trở ngại khi các em cần quay trở lại trường lớp. Mặc dù các quy định hiện hành đã nêu rõ trách nhiệm bảo đảm trẻ em được học tập không bị gián đoạn, nhưng thủ tục tại một số nơi vẫn còn mất nhiều thời gian.

Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Y tế) tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ làm công tác hỗ trợ nạn nhân bị mua bán tại tỉnh Vĩnh Long. (Ảnh: Bộ Y tế)

Một vấn đề đáng chú ý khác là cơ chế bảo vệ tạm thời cho trẻ đi cùng nạn nhân chưa được triển khai đồng bộ. Trong nhiều tình huống, trẻ chưa được xác định ngay tư cách nạn nhân theo quy định, dẫn tới việc chưa thể thụ hưởng đầy đủ dịch vụ trong giai đoạn đầu - thời điểm rất quan trọng để ổn định sức khỏe và tâm lý. Sự chậm trễ trong chia sẻ thông tin và phối hợp giữa các ngành công an, lao động-xã hội, y tế khiến việc bảo vệ trẻ chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Những thách thức này cho thấy cần có những giải pháp mạnh mẽ và đồng bộ hơn nhằm nâng cao chất lượng hỗ trợ trẻ em đi cùng nạn nhân mua bán người. Trước hết, các cơ sở tiếp nhận cần xây dựng và áp dụng quy trình chuyên biệt dành cho trẻ em, bảo đảm thống nhất trên phạm vi toàn quốc. Quy trình này phải xác định rõ các bước đánh giá nhanh tình trạng sức khỏe, tâm lý và mức độ nguy cơ của trẻ ngay trong 24 giờ đầu. Đây sẽ là căn cứ quan trọng để triển khai các biện pháp bảo vệ kịp thời.

Song song với đó, việc đầu tư cơ sở vật chất là yêu cầu cấp thiết. Các khu vực sinh hoạt riêng, phòng tư vấn thân thiện với trẻ, không gian học tập và vui chơi phù hợp lứa tuổi cần được bố trí đầy đủ. Điều này không chỉ cải thiện chất lượng chăm sóc mà còn tạo môi trường an toàn, hỗ trợ trẻ phục hồi tốt hơn.

Lực lượng Biên phòng tỉnh Cao Bằng ngăn chặn các đối tượng có hành vi xuất, nhập cảnh trái phép qua biên giới. (Ảnh: Bộ đội Biên phòng)

Cùng với đó, cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ làm công tác bảo vệ trẻ em tại các cơ sở tiếp nhận. Các kỹ năng như hỗ trợ trẻ sang chấn, tư vấn tâm lý, đánh giá nguy cơ hoặc làm việc với trẻ không có giấy tờ cần được chú trọng. Bên cạnh đào tạo, việc bổ sung nhân sự chuyên trách cũng là yếu tố quan trọng để giảm áp lực cho cán bộ tại địa phương.

Việc kết nối dịch vụ liên ngành cần được đẩy mạnh hơn nữa. Các cơ quan công an, y tế, giáo dục và lao động-xã hội phải phối hợp chặt chẽ để bảo đảm trẻ có thể tiếp cận các dịch vụ y tế, học tập và hỗ trợ pháp lý kịp thời. Hệ thống thông tin liên thông cần tiếp tục được hoàn thiện để rút ngắn thời gian xử lý và tránh bỏ sót nhu cầu của các em.

Bảo vệ trẻ em đi cùng nạn nhân mua bán người không chỉ là trách nhiệm của các cơ sở tiếp nhận mà là nhiệm vụ chung của toàn hệ thống chính trị và xã hội. Khi chính sách được triển khai hiệu quả, quy trình được chuẩn hóa và các nguồn lực được đầu tư đúng hướng, trẻ em - với tư cách là nhóm dễ tổn thương nhất - sẽ nhận được sự bảo vệ toàn diện hơn, có cơ hội phục hồi và hòa nhập bền vững. Đây cũng là mục tiêu quan trọng trong nỗ lực xây dựng môi trường an toàn cho mọi trẻ em Việt Nam, không để ai bị bỏ lại phía sau.

NGỌC KIÊN