Bắt tay liên vùng, mở lối phát triển cho ngành logistics Việt Nam

Từ nhu cầu liên kết đến hành động cụ thể

Trong nhiều năm qua, logistics vùng Đông Nam Bộ phát triển năng động nhưng còn manh mún. TP. Hồ Chí Minh là đầu mối trung tâm phân phối lớn nhất cả nước; Bình Dương có hệ thống khu công nghiệp và kho bãi quy mô; trong khi Bà Rịa - Vũng Tàu sở hữu cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải là cửa ngõ xuất nhập khẩu chiến lược của quốc gia. Tuy nhiên, hoạt động logistics giữa các địa phương vẫn thiếu sự điều phối chung, khiến chi phí vận chuyển và trung chuyển hàng hóa còn cao, chiếm tới 16 - 20% GDP, cao hơn nhiều nước trong khu vực.

Cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải là cửa ngõ xuất nhập khẩu chiến lược của quốc gia

Trước thực tế đó, việc ba hiệp hội địa phương “bắt tay” hợp nhất được xem là bước chuyển từ nhận thức sang hành động, góp phần cụ thể hóa chủ trương phát triển logistics vùng theo quy hoạch của Chính phủ đến năm 2030, tầm nhìn 2050.

Ông Lê Duy Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) nhận định, việc hình thành HLA là tất yếu trong bối cảnh logistics không thể phát triển riêng lẻ theo ranh giới hành chính. Khi nguồn lực và tiếng nói của doanh nghiệp được hợp nhất, khả năng kết nối hạ tầng, chia sẻ dữ liệu và tham gia hoạch định chính sách sẽ mạnh hơn nhiều lần.

Điểm đặc biệt, HLA là hiệp hội duy nhất tại Việt Nam kết hợp cả hai lĩnh vực logistics và cảng biển, tạo nên mô hình liên kết hoàn chỉnh từ khâu vận tải, lưu kho, trung chuyển đến xuất nhập khẩu hàng hóa.

HLA được xây dựng với mục tiêu trở thành cầu nối giữa doanh nghiệp logistics, cảng biển và chính quyền địa phương. Đây không chỉ là sự hợp nhất về tổ chức mà còn là cam kết hành động nhằm tạo chuỗi giá trị chung, nâng cao năng lực cạnh tranh vùng và quốc gia, ông Lê Duy Hiệp cho biết thêm.

Theo các chuyên gia, mô hình này có thể trở thành mẫu hình liên kết vùng kiểu mới. Nếu vận hành hiệu quả, hiệp hội sẽ là đầu mối phối hợp quy hoạch hạ tầng logistics, tiêu chuẩn hóa dịch vụ và thúc đẩy chuyển đổi số giữa các địa phương.

Sự hợp nhất này không chỉ là câu chuyện của tổ chức, mà là sự gắn kết chiến lược. Khi TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu cùng nhìn về một hướng, vùng Đông Nam Bộ hoàn toàn có thể trở thành trung tâm logistics hàng đầu khu vực ASEAN, TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam phân tích.

Cộng đồng doanh nghiệp logistics và cảng biển trong vùng đón nhận tin vui này với nhiều kỳ vọng. Đại diện công ty cổ phần Logistics U&I chia sẻ, trước đây, mỗi tỉnh có quy định và thủ tục khác nhau, gây khó khăn khi mở rộng hoạt động. Nay có HLA làm cầu nối, chúng tôi kỳ vọng sẽ có tiếng nói chung trong đối thoại với cơ quan quản lý, đồng thời được hỗ trợ tốt hơn về thông tin, nhân lực và hạ tầng. Khi các địa phương thống nhất quy hoạch trung tâm logistics, kho bãi và tuyến vận tải, doanh nghiệp sẽ giảm chi phí trung chuyển, rút ngắn thời gian giao hàng và có thể cung cấp dịch vụ xuyên vùng thay vì hoạt động cục bộ như trước.

Liên kết để giảm chi phí logistics - chìa khóa nâng sức cạnh tranh

Một trong những kỳ vọng lớn nhất từ sự hợp nhất của ba hiệp hội là giảm chi phí logistics vốn đang là “nút thắt” của nền kinh tế Việt Nam. Hiện nay, chi phí logistics chiếm khoảng 16 - 20% GDP, cao hơn đáng kể so với mức 8 - 10% của Thái Lan và 7% của Singapore. Nguyên nhân chủ yếu là sự thiếu đồng bộ trong kết nối hạ tầng, quy hoạch phân tán và quy trình vận hành chưa liên thông giữa các địa phương.

Khi HLA ra đời, các chuyên gia cho rằng việc phối hợp quy hoạch trung tâm logistics, kho bãi, cảng cạn và hệ thống vận tải đa phương thức giữa TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ giúp tối ưu hóa luồng hàng hóa, giảm khâu trung chuyển, qua đó tiết kiệm chi phí vận tải và thời gian giao nhận.

Doanh nghiệp hiện phải mất nhiều chi phí vì hàng hóa di chuyển lòng vòng, ví dụ sản xuất ở Bình Dương, đóng gói ở TP. Hồ Chí Minh, rồi lại đưa xuống cảng Cái Mép. Nếu có quy hoạch liên vùng và hành lang vận tải thống nhất, chi phí có thể giảm 10 - 15%, ông Phạm Ngọc Tuấn, chuyên gia logistics độc lập nhận định.

Việc hình thành HLA là tất yếu trong bối cảnh logistics không thể phát triển riêng lẻ theo ranh giới hành chính

Không chỉ tiết kiệm vận tải, việc chia sẻ dữ liệu logistics chung vùng, triển khai hóa đơn điện tử, quản lý kho bãi bằng nền tảng số và kết nối thủ tục hải quan điện tử cũng sẽ góp phần giảm chi phí hành chính, nâng hiệu suất vận hành cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Theo Bộ Công Thương, nếu tận dụng tốt liên kết vùng và ứng dụng số hóa, chi phí logistics của Việt Nam hoàn toàn có thể giảm xuống 12% GDP vào năm 2030, tương đương tiết kiệm hàng chục tỷ USD mỗi năm, đây là một lợi ích kinh tế to lớn mà HLA được kỳ vọng sẽ góp phần hiện thực hóa.

Theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống logistics quốc gia đến năm 2030, Đông Nam Bộ được xác định là vùng trọng điểm, nơi hình thành trung tâm logistics cấp quốc gia tại TP. Hồ Chí Minh và Cái Mép - Thị Vải.

Sự ra đời của HLA vì thế được xem là bước đi cụ thể hóa quy hoạch, góp phần kết nối cảng biển, khu công nghiệp, trung tâm logistics và mạng lưới vận tải đa phương thức.

Hiện nay, khu vực Đông Nam Bộ chiếm khoảng 70% kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam, với hàng nghìn doanh nghiệp logistics hoạt động. Việc có một tổ chức điều phối chung sẽ giúp tăng hiệu quả chuỗi cung ứng, thúc đẩy chuyển đổi số và hướng tới mục tiêu giảm chi phí logistics xuống dưới 12% GDP vào năm 2030.

Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng sự hợp nhất mới chỉ là bước khởi đầu. Để thành công, HLA cần cơ chế điều phối rõ ràng, kế hoạch hành động cụ thể và nguồn lực bền vững.

TS. Trần Đình Thiên nhấn mạnh, liên kết vùng không thể chỉ dừng ở việc ký kết hay lập hiệp hội. Quan trọng là phải tạo được động lực phát triển chung, nơi doanh nghiệp của TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương hay Bà Rịa - Vũng Tàu đều thấy mình có lợi trong chuỗi giá trị liên vùng.

Sự ra đời của HLA không chỉ là bước ngoặt của ba Hiệp hội mà còn là tín hiệu tích cực cho toàn ngành logistics Việt Nam, vốn đang là một lĩnh vực được Chính phủ xác định là ngành dịch vụ nền tảng của nền kinh tế.

Từ mô hình hợp nhất này, các chuyên gia kỳ vọng sẽ mở đường cho những liên kết vùng thực chất hơn, hướng tới hình thành mạng lưới logistics hiện đại, hiệu quả và hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Đức Hiền