Bê bối tham nhũng từng chấn động Thổ Nhĩ Kỳ

Những nghi ngờ về mối liên hệ của Chiller với thủ lĩnh của những “Sói Xám”, việc mua trọn gói một khách sạn và trung tâm mua sắm ở Mỹ và nhiều điều khác khiến bà mất niềm tin của dân chúng. Sau khi mất chức thủ tướng, Tansu Chiller định cư ở bờ biển Bosphor, khu vực sinh sống của các nhà tài phiệt giàu có của thế giới và Thổ Nhĩ Kỳ.

Cựu Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Tansu Chiller.

Sự xuất hiện của nữ thủ tướng

Việc phụ nữ tham gia chính trị, đặc biệt là ở cương vị cầm quyền cấp cao là một điều gì đó vẫn còn mới mẻ đối với Thổ Nhĩ Kỳ, nơi hầu hết các chức vụ cao đều do nam giới đảm nhiệm. Tansu Chiller đã mang đến tinh thần tươi mới và niềm hy vọng cho người dân. Người phụ nữ này từng trẻ trung, xinh đẹp, hiểu biết, uyên bác và điều này đã nâng tầm cho bà trước mắt công chúng. Mọi người đều hy vọng rằng con người này sẽ tạo ra những sự thay đổi và cải thiện cuộc sống của họ. Họ yêu mến bà bởi những phát ngôn gay gắt không phải là đặc trưng của phụ nữ Thổ Nhĩ Kỳ, bởi khả năng thể hiện sức mạnh và sự phản kháng. Vì vẻ đẹp và sự gai góc của bà nên người ta gọi nữ chính trị gia mới là “Bông hồng Istanbul”.

Được đào tạo về kinh tế, Tansu Chiller không nghĩ rằng mình sẽ trở thành một chính trị gia, song những ngã rẽ của số phận thật bất ngờ và sự thăng tiến của bà thật ngoạn mục. Vị trí thủ tướng còn trống đã cho phép bà giành được chiếc ghế này. Bà đã đối đầu với hai đối thủ nam và thua trong cuộc bỏ phiếu. Nhưng bất ngờ đã xảy ra sau vòng thứ hai, họ đã rút lui ứng cử và Tansu Chiller lên nắm quyền Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ. Mọi người vui mừng và tự hào vì họ đã có thể phá bỏ định kiến hàng thế kỷ rằng phụ nữ không có chỗ đứng trên vũ đài chính trị.

Mặc dù có một số nhược điểm nào đó, nhưng Tansu đã biết cách ứng xử và giao tiếp với lãnh đạo các nước. Có lần bà đã nói chuyện hồi lâu với Tổng thống Mỹ Bill Clinton. Cuộc trò chuyện kéo dài và mọi người bắt đầu lo lắng về kết quả của cuộc đàm phán. Khi ông Bill Clinton rời khỏi phòng, ông nói: “Người phụ nữ đó có vẻ nóng bỏng”. Người Thổ Nhĩ Kỳ coi lời nói đó như một lời khen ngợi. Nhưng Chiller đã thể hiện mình không chỉ ở mặt tích cực, trong gần ba năm cầm quyền, có nhiều câu hỏi đã được đặt ra đối với bà.

Tansu Chiller và chồng Ozer Chiller.

Cả hai vợ chồng đều tham nhũng

Tình bạn của Tansu Chiller với Ozer Uchuran biến thành cuộc hôn nhân khi cô gái tròn 17 tuổi vào năm 1963. Kể từ đó họ đã ở bên nhau. Nhưng sau khi kết hôn chàng trai đã đổi sang họ của vợ chứ không phải ngược lại mà không rõ nguyên nhân, bởi Ozer thuộc dòng tộc Suleiman danh giá lâu đời nhất.

Ozer thấy mình là cái bóng của vợ mình, người đã thăng tiến trên nấc thang sự nghiệp sau khi trở thành thủ tướng. Vị trí của ông luôn được các nhà báo quan tâm, nhưng Tansu đã cố gắng giới thiệu Ozer với hình ảnh tốt nhất. Bà cho rằng nếu bà lãnh đạo đất nước thì chồng quản lý việc nhà. Trong thời gian chung sống, cặp đôi có hai con, người con lớn được sinh ra ở Mỹ.

Tansu khẳng định từ lâu bà đã giàu có vì được thừa kế hơn một triệu USD, vàng và các tài sản khác. Nhưng điều này không khớp với những gì các nhà báo tìm thấy. Họ nói chuyện với hàng xóm của mẹ bà và họ cho biết, người phụ nữ này sống nghèo khó và thường xuyên gặp rắc rối vì không trả được tiền thuê nhà. Vì thông cảm mà họ đã hỗ trợ bà nhà ở và thực phẩm.

Tansu Chiller dính vào vụ bê bối có liên quan đến sự sụp đổ của ngân hàng Isatanbul Bankasi. Điều này thậm chí đã xảy ra trước khi bà nắm quyền thủ tướng. Ozer Chiller là tổng giám đốc của ngân hàng này. Đã có ít nhất 8 công ty được thành lập và nguồn tiền được ngân hàng Istanbul Bankasi của chồng bà Tansu chuyển sang. Sau khi bị phá sản, nhà nước phải trích từ kho bạc 2% tiền ngân sách để trả nợ. Bản thân Tansu giữ mình tránh xa chuyện này nên không có xác nhận chính thức nào cho thấy bà can thiệp vào các giao dịch tài chính và vẫn không bị ảnh hưởng khi được bầu chọn vào chức vụ cao của chính phủ.

Vụ bê bối lớn nhất trong hai năm rưỡi cầm quyền của bà là sự tác động trực tiếp đến việc tư nhân hóa công ty điện lực Tedas và công ty ôtô Tofas. Bà yêu cầu kiểm tra các tài liệu và mở phong bì trước khi các thành viên hội đồng tụ họp. Vì vậy, người ta tin rằng có thể bà đã gây ảnh hưởng đến quá trình đấu thầu và nhận được lợi ích tài chính từ kết quả của quá trình này.

Xung đột giữa Tansu Chiller và Yilmaz để tranh giành chiếc ghế Thủ tướng đã dần khiến bí mật lộ ra ngoài. Với sự cố gắng để thế chỗ, Yilmaz tuyên bố rằng Tansu đã rút 6 triệu USD từ quỹ Thủ tướng mà không báo cáo lý do và chuyển cho ai. Một mặt được cho là bà có quyền cầm tiền mà không phải báo cáo, vì đôi khi tiền được chi cho những việc đặc biệt. Nhưng khi hết nhiệm kỳ của mình, Thủ tướng phải chịu trách nhiệm về mọi hoạt động chưa thực hiện được.

Bà Tansu Chiller và Tổng thống Mỹ Bill Clinton.

Mối liên hệ của Tansu Chiller với “Sói Xám”

Vụ bê bối lớn nhất liên quan đến Tansu Chiller xuất hiện sau vụ tai nạn ôtô tại một trạm xăng ở thành phố Susurluk vào năm 1966. Ba người đã tử vong và một người sống sót là Sedat Buchak thành viên quốc hội của đảng “Con đường đích thực”. Ba người thiệt mạng gồm: Đại úy Hussein Kochadag đã nghỉ hưu của đội đặc nhiệm thuộc đơn vị chống khủng bố của chính phủ; một ông Mehmet Ozbay nào đó và bạn gái của ông.

Tuy nhiên, những gì được tìm thấy trong chiếc xe đã đặt ra nhiều nghi vấn. Hóa ra, che giấu dưới cái tên Ozbay chính là một kẻ trốn trại, tên giết người, kẻ buôn bán ma túy là Abdullah Chatli từng bị Interpol truy nã từ lâu. Tại căn phòng bí mật, họ tìm thấy vũ khí và súng giảm thanh đã được đăng ký với Bộ Nội vụ, 8 thẻ căn cước mang các tên khác nhau, 2 hộ chiếu ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ do Bộ trưởng Nội vụ Thổ Nhĩ Kỳ Mehmet Agar đích thân ký. Tất cả điều này cho thấy có mối liên quan tới chính phủ. Sedat Buchak (đã tử vong) là người rất có thể đã bị điều tra, lại là thành viên của đảng do Chiller kiểm soát. Trong hai năm, bà đã kiểm soát sao cho ông ta không bị mất quyền miễn trừ đại biểu quốc hội.

Phát ngôn bất cẩn của Tansu Chiller chỉ đổ thêm dầu vào lửa vụ bê bối. Ngay sau thảm họa, bà nói rằng mọi người sẽ nhớ đến những người đã bị bắn hoặc bị thương vì đất nước. Xuất hiện nghi ngờ rằng bà có liên quan đến nhiều cái chết của những người ở các cấp độ khác nhau không được bà ưa thích. Họ nhớ lại tuyên bố của bà vào năm 1993 rằng, các doanh nhân và người nổi tiếng đang phải hứng chịu sự tấn công của những thành viên PKK (đảng công nhân người Kurd) và sẽ phải chống lại việc này, hơn thế những cá nhân có tên trong danh sách sẽ bị loại bỏ từng người. Người ra cho rằng hành vi đó của Chiller do được thuê bởi thủ lĩnh được gọi là “Sói Xám” của phong trào chính trị cực hữu Thổ Nhĩ Kỳ.

Đánh mất niềm tin của người dân

Tansu Chiller khi mới xuất hiện trong chính phủ từng là hình mẫu đối với nhiều phụ nữ Thổ Nhĩ Kỳ. Bà luôn có vẻ ngoài sành điệu và nổi tiếng là một tín đồ thời trang. Thời trẻ, bà chi 400 USD mỗi tháng chỉ để mua quần tất dù gia đình có thu nhập thấp. Trong thời kỳ cầm quyền của mình, một trong những việc mang tính tích cực là bà đã hiện đại hóa quân đội, vũ khí và trang bị đã được thay đổi và trở nên có sức mạnh hơn nhiều. Nhưng chính quân đội lại không ủng hộ bà. Dưới áp lực của người đứng đầu quân đội, bà đã rời bỏ chức vụ của mình vào năm 1997.

Tansu Chiller từng là chủ nhân của đất nước khi bà trở thành thủ tướng, nắm quyền kiểm soát các tổ chức xử lý những giao dịch tài chính. Tuy vậy, nền kinh tế nằm dưới sự giám sát của bà không phải lúc nào cũng thành công. Nhà nước đã phải trải qua đợt mất giá quy mô lớn thứ ba của đồng lira Thổ Nhĩ Kỳ, bị giảm giá 51%. Bà đã tăng thuế tiêu thụ, đặc biệt đối với các sản phẩm rượu và thuốc lá, nhiên liệu và nhiều thứ khác, điều mà mọi người không thích. Họ không còn nhìn bà với ánh mắt ngưỡng mộ nữa. Ngày càng có nhiều câu hỏi được đặt ra về việc bà đã mua những món đồ đắt tiền ở đâu, bởi vì người ta biết việc bà mua lại bất động sản trị giá 4,5 triệu USD. Chỉ riêng ở Mỹ, vợ chồng Chiller sở hữu một ngôi nhà lớn có nhiều phòng, một trung tâm mua sắm và một khách sạn dù họ đăng ký chúng dưới tên 2 công ty. Chiller đã không ghi các khoản thu nhập và mua sắm lớn trong tờ khai của mình.

Một ủy ban được thành lập để điều tra tham nhũng đã không thể truy tố cựu thủ tướng. Tính pháp lý đã đóng một vai trò quan trọng khi xét đến thời hạn và quyền miễn trừ của quốc hội. Nhưng điều này cũng đủ để mọi người có nghi ngờ về “bông hồng” của mình và sự nghiệp chính trị gia của bà bắt đầu đi xuống. Năm 2002, đảng của bà không đã thể giành được số phiếu cần thiết để vào quốc hội và bà tuyên bố rời khỏi chính trường.

Cuộc sống thoải mái sau khi rời chính trường

Song cuộc sống của Tansu Chiller vẫn tiếp tục bên ngoài chính trường lớn. Bà vẫn là thành viên của Hội đồng các nhà Lãnh đạo Phụ nữ Thế giới. Sứ mệnh của họ là sử dụng kinh nghiệm và ảnh hưởng của mình để giải quyết các vẫn đề của phụ nữ trên thế giới. Năm 2018, Chiller có mặt tại một cuộc biểu tình ủng hộ ứng cử viên Erdogan trước cuộc bầu cử tổng thống.

Sau nhiệm kỳ thủ tướng, Tansu Chiller định cư tại một ngôi nhà bên bờ biển Bosphor ở Enikey. Nơi cổ kính này đã trở thành khu vực giàu có với bất động sản rất đắt đỏ được mua bởi các nhà tài phiệt và ông trùm Thổ Nhĩ Kỳ và những nhân vật nổi tiếng do có giá rất cao - từ 10 đến 100 triệu đôla. Chẳng hạn, một doanh nhân người Qatar đã sở hữu một biệt thự ở khu vực này với giá 106 triệu USD. Không ai biết chắc chắn rằng gia đình Chiller đã mua căn nhà với giá bao nhiêu, nhưng rõ ràng số tiền “kiếm được” là rất lớn, mặc dù bà phủ nhận tin đồn đã đánh cắp hàng triệu USD từ ngân quỹ quốc gia. Chỉ mới đây, vào ngày 1/6/2024 chồng của Tansu Chiller đã qua đời nên bà còn lại một mình trong ngôi biệt thự giàu có của mình.

Bích Nguyễn