Bệnh bại liệt bùng phát ở nhiều quốc gia: Bất ngờ với nguy cơ hiếm gặp

Theo hãng tin AP, các nhà chức trách Jerusalem, New York và London ghi nhận bệnh bại liệt đang lây lan mạnh ở những quốc gia này. Vậy đâu là nguồn gốc lây lan của virus bại liệt? Hay chính là từ loại vaccine dạng uống?

Ảnh minh họa. Nguồn: AP

Những ca nhiễm bệnh ngẫu nhiên từ vaccine bại liệt dạng uống đang trở nên rõ ràng hơn gần đây. Từ lâu, các nhà khoa học đã biết đến hiện tượng cực kỳ hiếm gặp này. Đó cũng là lý do tại sao một số quốc gia đã khuyến cáo chuyển sang sử dụng loại vaccine bại liệt khác thay thế dạng uống.

"Kể từ năm 2017, thống kê có khoảng 396 ca mắc bệnh bại liệt do virus tự nhiên gây ra và 2600 ca liên quan đến vaccine đường uống", số liệu của Tổ chức Y tế thế giới WHO và các đối tác ghi nhận.

"Về cơ bản, thế giới đang ghi nhận sự thay thế virus bại liệt tự nhiên bằng virus trong vaccine dạng uống. Chúng ta có thể ghi nhận đợt bùng phát mới vì điều này", ông Scott Barrett, Giáo sư Đại học Columbia nói.

Sau nhiều năm, lần đầu tiên các ca bệnh bại liệt do nhiễm virus từ vaccine dạng uống xuất hiện ở những nước giàu. Đầu năm nay, giới chức trách tại Israel đã phát hiện một trẻ 3 tuổi chưa được tiêm phòng mắc bệnh bại liệt và bị liệt. Hay một số trẻ em khác, hầu hết đều chưa được tiêm chủng ngừa đã phát hiện nhiễm loại virus này nhưng không có triệu chứng.

Vào tháng Sáu năm nay, các nhà chức trách nước Anh cho biết đã tìm thấy bằng chứng virus gây bệnh bại liệt trong nước thải và nhận thấy virus đang lây lan mặc dù không có bất kỳ ca nhiễm nào ở người được ghi nhận. Trong bối cảnh như vậy, tuần trước, chính phủ Anh cho biết tất cả trẻ em ở London từ 1 đến 9 tuổi phải tiêm mũi tăng cường vaccine phòng bại liệt. Trong khi đó, giới chức trách New York (Mỹ) trong tháng trước đã phát hiện một thanh niên chưa được tiêm phòng bệnh bại liệt đã bị liệt ở chân sau sau khi mắc bệnh. Virus này cũng được tìm thấy trong cống rãnh ở New York và đang lây lan. Tuy nhiên, chính quyền thành phố chưa lên kế hoạch phát động chiến dịch tiêm mũi tăng cường vì họ tin tỷ lệ tiêm chủng cao vẫn đảm bảo khả năng bảo vệ trước loại virus này.

Đột biến nguy hiểm từ virus sống của vaccine bại liệt dạng uống

Theo hãng AP, các phân tích di truyền cũng cho biết virus gây bệnh bại liệt được tìm thấy ở ba quốc gia là Mỹ, Anh, Israel đều có nguồn gốc từ vaccine dạng uống, có nghĩa chúng là phiên bản đột biến của virus sống đã bị suy yếu. Vaccine uống phòng bại liệt được đưa vào sử dụng từ năm 1988 vì chi phí rẻ, dễ sử dụng và giúp bảo vệ trước nguy cơ lây lan rộng, đặc biệt là những khu vực bệnh bùng phát mạnh. Loại vaccine này chứa loại virus bại liệt sống đã bị suy yếu. Tuy nhiên, trong tổng số 2 triệu liều, loại virus này cũng có thể gây rủi ro bại liệt cho 2-4 trẻ khi uống. Yêu cầu 4 liều sẽ được xem là chủng ngừa đầy đủ. Trong một số trường hợp cực kỳ hiếm, virus có thể đột biến thành một dạng nguy hiểm hơn và gây bùng phát dịch bệnh, đặc biệt là những nơi có điều kiện vệ sinh kém và mức độ tiêm chủng thấp.

Những đợt bùng phát này thường bắt đầu khi những người được tiêm vaccine, sau đó thải virus sống từ vaccine ra ngoài theo đường phân. Từ đó, virus có thể lây lan trong cộng đồng và theo thời gian nó sẽ làm tê liệt người và khởi phát dịch bệnh mới. Trước tình hình như vậy, nhiều quốc gia đã chuyển sang loại vaccine tiêm nhằm ngăn chặn rủi ro gia tăng. Các nước Bắc Âu hay Hà Lan không bao giờ sử dụng vaccine uống. Mục tiêu cuối cùng sẽ là chuyển hẳn sang một loại vaccine tiêm phòng bệnh bại liệt và một số nhà khoa học nói rằng điều này nên diễn ra sớm hơn.

"Cách duy nhất mà chúng ta có thể loại bỏ bệnh bại liệt là loại bỏ việc sử dụng vaccine uống", Tiến sĩ Paul Offit, Giám đốc trung tâm giáo dục vaccine tại Bệnh viện Nhi Pheladelphia cho biết.

Ông Aidan O'Leary, Giám đốc bộ phận đánh giá tình hình bệnh bại liệt của WHO mô tả việc phát hiện bệnh bại liệt đang lan rộng ở London hay New York là "một bất ngờ lớn". Tuy nhiên, ông tin tưởng Israel, Anh và Mỹ sẽ nhanh chóng dập tắt các đợt bùng phát mới vừa được xác định.

Các chuyên gia cho biết, để ngăn chặn bệnh bại liệt ở Anh, Mỹ và Israel, việc trước tiên là phải tiêm chủng nhiều hơn. Đây cũng là vấn đề mà những chuyên gia như Barrett của Đại học Columbia thực sự lo lắng trong kỷ nguyên Covid-19./.

Hồng Nhung