Bệnh ho như… gà gáy!

Ảnh minh họa.

Lây theo đường hô hấp

Ho gà (Pertussis/ Whooping cough) là một bệnh xếp vào nhóm B trong Luật Phòng chống bệnh truyền nhiễm. Bệnh có thể gặp ở nhiều lứa tuổi khác nhau, nhưng độ tuổi tập trung nhiều nhất vẫn là trẻ nhỏ.

Bệnh này do vi khuẩn ho gà có tên khoa học là Bordetella pertussis gây ra. Bệnh lây qua đường hô hấp khi tiếp xúc trực tiếp hoặc lây gián tiếp qua các loại đồ dùng bị nhiễm dịch tiết đường hô hấp của người bệnh.

Sau khi vi khuẩn từ cơ thể của người bệnh xâm nhập vào cơ thể của người lành, thời gian ủ bệnh khoảng 6 - 20 ngày, trung bình là 9 - 10 ngày. Trong khoảng thời gian ủ bệnh này, cơ thể của người mang trùng gần như bình thường.

Tuy nhiên, vi khuẩn ho gà vẫn âm thầm phát triển cho đến khi những dấu hiệu đầu tiên xuất hiện, giống như trường hợp viêm long đường hô hấp trên thông thường khác như: Sốt, nhức đầu, mệt mỏi, chảy mũi nước, đau họng và ho. Cơn ho ngày càng dài ra và nặng hơn. Người ta gọi đây là giai đoạn viêm long đường hô hấp trên. Thời gian của giai đoạn này kéo dài khoảng 1 - 2 tuần.

Sau giai đoạn viêm long hô hấp trên là giai đoạn toàn phát. Giai đoạn này giao động từ 1 đến 6 tuần tùy theo trường hợp bệnh nhẹ hay bệnh nặng. Đôi khi, có những trường hợp bệnh kéo dài hơn 10 tuần. Dấu hiệu điển hình nhất là những cơn ho rũ rượi.

Mỗi cơn ho có khoàng 15 - 20 tiếng ho liên tiếp. Ban đầu tiếng ho lớn. Nhưng càng về sau càng yếu dần và cơn cũng ngắn hơn. Ở trẻ quá nhỏ, cơn ho gây đỏ mặt, tím tái, chảy nước mắt nước mũi và tĩnh mạch cổ nổi. Những cơn ho làm cản trở hô hấp, do đó gây ra tình trạng thiếu oxy và trường hợp nặng có thể ngừng thở.

Trong cơn ho, âm thanh của tiếng thở rít vào nghe như tiếng của những chú gà đang gáy. Sau những cơn ho, trông trẻ có vẻ mệt mỏi, thở nhanh và có thể nôn ra thức ăn hay chỉ là dịch vị chứa trong dạ dày.

Bệnh kết thúc với giai đoạn phục hồi. Người bệnh ho ít dần và các triệu chứng ban đầu cũng dần biến mất. Tuy nhiên, sau nhiều tháng, cơn ho có thể tái lại trong bệnh cảnh viêm phổi.

Các biểu hiện bệnh ở người lớn và trẻ lớn thường nhẹ hơn ở trẻ <1 tuổi và cơn ho cũng không điển hình với tiếng rít có âm thanh như tiếng gà. Thời gian mắc bệnh cũng thường kết thúc sớm trong khoảng sau một tuần.

Ảnh minh họa: ITN

Biến chứng của bệnh ho gà

Các biến chứng của bệnh ho gà thường gặp ở trẻ nhỏ với nhiều mức độ nguy hiểm khác nhau, bao gồm:

- Ho nhiều làm gia tăng áp lực vùng bụng có thể gây ra thoát vị ruột, sa trực tràng và lồng ruột.

- Ho kéo dài và ngừng thở gây thiếu khí, suy hô hấp dẫn đến tử vong.

- Viêm phổi, viêm phế quản hoặc viêm phế quản phổi do bội nhiễm.

- Các trường hợp bệnh nặng ho nhiều có thể làm vỡ phế nang, tràn khí màng phổi hoặc tràn khí trung thất.

- Viêm não, tuy chiếm tỉ lệ thấp khoảng 0,1%, nhưng là một biến chứng rất nặng của bệnh ho gà. Nếu không gây tử vong cũng để lại các di chứng nặng nề và lâu dài.

Việc xác định chính xác bệnh ho gà càng sớm thì hiệu quả điều trị càng cao, nhất là ở trẻ em dưới 6 tháng tuổi. Tác nhân gây bệnh là vi khuẩn ho gà có thể tiêu diệt được bằng các loại kháng sinh. Nếu kháng sinh được dùng trước khi những cơn ho điển hình xuất hiện thì người bệnh sẽ hồi phục nhanh và gần như tránh được tất cả các biến chứng.

Ngoài thuốc đặc trị là kháng sinh, tùy trường hợp bệnh cụ thể, việc điều trị triệu chứng rất quan trọng nhằm mang lại cảm giác dễ chịu và bình yên cho người bệnh.

Sử dụng thuốc hạ nhiệt nếu sốt, thuốc ho nếu ho, nếu co giật thì dùng các loại thuốc an thần chống co giật. Điều trị hỗ trợ một số loại vitamin, chất khoáng… Bên cạnh đó, tăng cường chế độ ăn giàu chất dinh dưỡng. Lưu ý những đứa trẻ ho nhiều thường hay nôn, cần được cho ăn uống bù.

Các nghiên cứu cho thấy, có hơn 90% trường hợp mắc bệnh ho gà là trẻ dưới 1 tuổi chưa được tiêm vaccine phòng bệnh ho gà hoặc chưa tiêm đủ liều (3 mũi tiêm cơ bản).

Các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh ho gà cần được cách ly ngay, nhằm tránh lây lan cho cộng đồng, nhất là lây cho trẻ nhỏ và đặc biệt là lây bệnh cho trẻ sơ sinh. Trẻ sơ sinh sức đề kháng kém và các biến chứng thường xảy ra nhiều và rất nặng.

Hiện nay, tiêm phòng vaccine phòng tránh bệnh ho gà là biện pháp phòng tránh bệnh tốt nhất cho mọi người và nhất là cho trẻ nhỏ. Nhiều nơi, trẻ được tiêm phòng bệnh ho gà trong cùng một mũi tiêm gọi là 5 trong 1 (5:1), phòng các bệnh: Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván - Viêm gan B - Hib (DPT-VGB-Hib).

Thạc sĩ y học Mai Hữu Phước