Bộ Công Thương tìm giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả Luật Thương mại Điện tử

Quang cảnh Hội nghị

Thương mại điện tử đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường của Việt Nam, theo nhận định của Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên tại hội nghị. Ông cho biết trong những năm gần đây, lĩnh vực này phát triển mạnh mẽ, đưa quy mô thị trường bán lẻ thương mại điện tử đạt khoảng 25 tỷ USD, đứng thứ 3 tại Đông Nam Á. Trong tổng quy mô 36 tỷ USD của nền kinh tế số Việt Nam, thương mại điện tử chiếm tới 2/3 và tốc độ tăng trưởng của nước ta hiện xếp thứ 5 trên toàn thế giới. Để quản lý lĩnh vực này, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 52/2013/NĐ-CP ngày 16/5/2013 về thương mại điện tử và Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày 25/9/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 52.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhận định sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, cùng với sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh mới, đa dạng về chủ thể và phức tạp về bản chất, đã đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý nhà nước về thương mại điện tử. Ông chỉ ra rằng các chính sách và quy định hiện hành đang bộc lộ những tồn tại, hạn chế đáng kể.

Trước hết, tính pháp lý của các văn bản quy phạm pháp luật còn chưa cao, thiếu ổn định và chưa có chế tài xử lý mạnh mẽ đối với các hành vi vi phạm. Thứ hai, hệ thống pháp luật thiếu tính thống nhất, chưa đồng bộ với các luật khác như Luật Thuế hay Luật Sở hữu trí tuệ. Thứ ba, các mô hình thương mại điện tử mới dựa trên dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và mạng xã hội chưa được quy định cụ thể. Thứ tư, việc xác định quyền và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia thương mại điện tử còn thiếu cơ chế rõ ràng, gây khó khăn trong xử lý vi phạm, đồng thời làm gia tăng nguy cơ gian lận thương mại và trốn thuế.

Ngoài ra, việc kiểm soát các nền tảng xuyên biên giới chưa hiệu quả, trong khi cơ chế phân cấp, phân quyền từ Trung ương đến địa phương vẫn chưa được xác định rõ ràng. Vì vậy, ông khẳng định Bộ Công Thương nhận thấy cần thiết phải kiến nghị Quốc hội, Chính phủ và các cấp có thẩm quyền sớm xây dựng và ban hành Luật Thương mại điện tử để điều chỉnh và quản lý lĩnh vực này một cách hiệu quả hơn.

Tại hội nghị, bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, Bộ Công Thương đã chuẩn bị 5 bộ tài liệu liên quan đến Luật Thương mại điện tử, bao gồm hồ sơ xây dựng luật, báo cáo đánh giá tác động, báo cáo tổng kết thực thi pháp luật hiện hành, báo cáo đề xuất chính sách và tài liệu công khai hồ sơ trên Cổng thông tin điện tử Chính phủ cũng như Cổng thông tin Bộ Công Thương từ ngày 17/1/2025. Trước khi tổ chức hội nghị, Bộ đã lấy ý kiến các bộ, ngành và UBND các tỉnh, thành phố về hoạt động tổng kết thi hành pháp luật thương mại điện tử, đánh giá toàn diện tác động chính sách của Luật, đồng thời rà soát pháp luật quốc tế và cam kết quốc tế liên quan đến lĩnh vực này. Các ý kiến đóng góp cơ bản thống nhất với 5 chính sách được đề xuất trong hồ sơ xây dựng Luật Thương mại điện tử.

Dựa trên thực tiễn thi hành và nhu cầu hoàn thiện chính sách, Bộ Công Thương đã xác định một số chính sách lớn. Trước hết, bổ sung và thống nhất các khái niệm theo quy định pháp luật hiện hành, với mục tiêu quy định rõ khái niệm nền tảng số, nền tảng số trung gian và các khái niệm khác phù hợp với thương mại điện tử, đồng thời đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật.

Thứ hai, quy định các hình thức hoạt động thương mại điện tử, các chủ thể tham gia cùng quyền và nghĩa vụ liên quan, nhằm không bỏ sót các mô hình và chủ thể, đồng thời đảm bảo minh bạch về thẩm quyền, rõ ràng về giới hạn trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý lĩnh vực này.

Thứ ba, xác định trách nhiệm của các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại điện tử, tạo cơ chế để cơ quan quản lý có thẩm quyền thực hiện biện pháp kỹ thuật ngăn chặn thông tin về hàng hóa, dịch vụ vi phạm pháp luật, đồng thời yêu cầu các đơn vị này ký kết hợp đồng cung cấp dịch vụ với các nền tảng thương mại điện tử.

Thứ tư, quy định về dịch vụ chứng thực hợp đồng điện tử trong thương mại, nhằm đối xử công bằng với các loại hình cung cấp dịch vụ tin cậy, đồng thời nhanh chóng phát hiện và xử lý vi phạm liên quan đến hợp đồng điện tử. Thứ năm, quy định về xây dựng và phát triển thương mại điện tử, nhằm thể chế hóa các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng và Chính phủ về thúc đẩy phát triển thương mại điện tử xanh, bền vững, góp phần phát triển kinh tế hiệu quả, tạo giá trị cho cộng đồng, xây dựng xã hội công bằng và giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường.

Các đại biểu tham dự hội nghị nhất trí về sự cần thiết ban hành Luật Thương mại điện tử, đồng thời tập trung phản ánh những khó khăn, hạn chế trong thực thi pháp luật cần được giải quyết, như quản lý hoạt động thương mại điện tử trên các mô hình đặc thù, thương mại điện tử xuyên biên giới, cũng như vai trò, trách nhiệm của các đơn vị cung cấp dịch vụ trung gian hỗ trợ hoạt động thương mại điện tử chưa được quy định cụ thể. Sau hội nghị, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật, trình Chính phủ xem xét và đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2025. Dự kiến, dự thảo Luật sẽ được trình Quốc hội trong năm 2025.

Trần Hương