Bỏ thuế khoán - minh bạch hóa để hộ kinh doanh lớn lên

Tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch

Hướng dẫn hộ kinh doanh cách thức kê khai thuế tại trụ sở Đội Thuế liên huyện Kim Môn

Một trong những mục tiêu bỏ thuế khoán, áp dụng thuế kê khai nhằm khuyến khích hộ kinh doanh lớn lên, phát triển thành doanh nghiệp. Quan trọng hơn, thực hiện thuế kê khai góp phần tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch giữa các thành phần kinh tế.

Theo Chi cục Thuế khu vực V, đến hết tháng 5/2025 trên địa bàn tỉnh Hải Dương có 30.427 hộ kinh doanh. Trong đó có 1.363 hộ nộp thuế theo hình thức kê khai; 13.872 hộ nộp thuế theo hình thức khoán; còn lại đều dưới mức phải nộp thuế. Doanh thu, mức thuế của các hộ nộp thuế theo hình thức khoán thường được cơ quan thuế xác định bằng phương pháp ước lượng, dựa trên thông tin gián tiếp, hoặc theo cơ chế "thỏa thuận" giữa cán bộ thuế và người nộp.

Tổng hợp cho thấy, mức thuế khoán trung bình mỗi hộ kinh doanh ở Hải Dương chỉ hơn 539.000 đồng/tháng. Trong khi đó, các hộ tự kê khai, dù đồng dạng quy mô lại nộp thuế trung bình tới 4 triệu đồng/tháng. Khoảng cách lớn này cho thấy thuế khoán không còn phản ánh đúng năng lực tài chính và quy mô thực tế của người nộp thuế. Chính điều này đã khiến thuế khoán dễ thành một kiểu “mặc cả ngầm”, thiếu minh bạch, tiềm ẩn thất thu ngân sách.

Bà Nguyễn Thị Dương, Hội Kế toán Hải Dương cho rằng, vẫn còn tình trạng cửa hàng bán thuốc, phòng khám tư nhân, spa... có doanh thu khá lớn, có thể tới hàng chục triệu đồng/ngày nhưng chỉ đóng thuế vài triệu đồng/tháng.

“Điều đó cho thấy việc xác định doanh thu tính thuế vẫn chưa phản ánh đúng thực tế, dẫn đến thiếu công bằng và thất thu ngân sách nhà nước, tạo ra sự thiếu minh bạch và bất công với các hộ kinh doanh tuân thủ nghiêm túc”, bà Dương nhận xét.

Thực tế cho thấy, đa số hộ, cá nhân kinh doanh khoán vẫn có tâm lý kinh doanh nhỏ, thu nhập lẻ, không cần xuất hóa đơn. Không có thói quen ghi chép sổ sách kế toán, quản lý thu - chi bằng giấy tờ tùy tiện hoặc không đầy đủ. Nhiều hộ mua hàng không có hóa đơn đầu vào. Do đó, khi bị kiểm tra nguồn gốc hàng hóa, dễ bị xử lý vì không chứng minh được tính hợp pháp của hàng, thậm chí có thể liên quan đến hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc. Nếu hộ, cá nhân kinh doanh không kiểm soát được và không có giao dịch thực thì rất dễ bị quy kết việc bán hàng không xuất hóa đơn, đồng thời có thể bị xử lý vì liên quan đến hành vi trốn thuế hoặc sử dụng hóa đơn không hợp pháp. Nhiều hộ kinh doanh có tình trạng toàn bộ doanh thu chuyển vào tài khoản cá nhân gây lẫn lộn với dòng tiền cá nhân, khó giải trình cơ quan thuế.

"Cơ quan thuế căn cứ trên giấy trắng mực đen, hóa đơn đầu vào, đầu ra. Nhiều hộ kinh doanh rất dễ bị tình huống nộp thuế oan", một tư vấn viên về thuế (xin giấu tên) cảnh báo. Cũng theo người này, các hộ, cá nhân kinh doanh cần thay đổi tư duy, thích ứng với quy định thuế mới. Trước hết, cần rà soát số liệu tồn kho, công nợ, dòng tiền làm cơ sở số dư đầu kỳ để đưa vào hệ thống; thiết lập và chuẩn hóa các danh mục khách hàng, nhà cung cấp hàng hóa, vật tư… Đồng thời, tìm hiểu và lựa chọn nền tảng công nghệ phù hợp, đồng bộ, thuận lợi cho việc quản trị sau này.

Theo một số chuyên gia tư vấn thuế, cần xây dựng phần mềm hỗ trợ kê khai đơn giản, dễ dùng, phù hợp với những người không chuyên về kế toán hay công nghệ. Các hộ có thể dễ dàng nhập doanh thu, chi phí, hàng hóa mua vào, bán ra mà không gặp khó khăn quá lớn. Bởi việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai khiến nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ gặp không ít thách thức.

"Nhà nước có thể dành một khoảng thời gian chuyển tiếp phù hợp để các hộ kinh doanh làm quen với phương pháp mới. Và trong thời gian đó, Nhà nước nên cung cấp các phần mềm, công cụ hỗ trợ, hướng dẫn miễn phí. Điều này không chỉ giúp họ dễ tiếp cận, mà còn tạo ra tâm lý tích cực, chủ động chuyển đổi", bà Dương ý kiến thêm.

Chốt ngày bỏ thuế khoán

Tại Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, Bộ Chính trị đặt mục tiêu là chậm nhất đến năm 2026 sẽ bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh. Mới đây ngày 17/5, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 198/2025/QH15 quy định về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Theo đó, chính thức sẽ xóa bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh từ ngày 1/1/2026.

Hội Kế toán Hải Dương tăng cường tổ chức hỗ trợ nghiệp vụ kế toán thuế cho các hội viên

Tiếp đến, Nghị định số 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ đã yêu cầu các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm phải sử dụng hóa đơn điện tử có kết nối máy tính tiền. Theo đó, từ ngày 1/6/2025, các cơ sở kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm, thuộc các nhóm ngành nghề như: ăn uống, nhà hàng, khách sạn, siêu thị, bán lẻ… không còn nộp thuế khoán. Những hộ này phải chuyển sang xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế.

Từ ngày 1/1/2026 sẽ chính thức bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh

Đến hết tháng 5/2025, tỉnh Hải Dương có 751 hộ kê khai thuế đã sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, đạt 74%. Theo ông Lê Việt Anh, Trưởng phòng Thuế cá nhân, hộ kinh doanh và thu khác (Chi cục Thuế khu vực V), kết quả trên là do khi Bộ Tài chính, Cục Thuế chỉ đạo, Chi cục Thuế khu vực V đã triển khai ngay kế hoạch thực hiện đến các phòng nghiệp vụ, các đội thuế cơ sở.

Trong quý I/2025, Đề án “Đổi mới, nâng cao chất lượng quản lý thuế đối với hộ kinh doanh” đã được triển khai trên toàn quốc. Tháng 4/2025, Chi cục Thuế khu vực V đã lập tổ chỉ đạo triển khai đề án trên tới tất cả các đội thuế và các phòng nghiệp vụ.

“Ngoài các tổ triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, tăng cường quản lý hộ kinh doanh, chúng tôi còn thiết lập các tổ cố định tại trụ sở và lưu động đi hướng dẫn cá nhân, hộ kinh doanh cách thức kê khai thuế; cài đặt, sử dụng eTax Mobile”, ông Phạm Quang Hưng, Đội trưởng Đội Thuế liên huyện Kim Môn cho biết.

Các nhà cung cấp phần mềm quản lý, kê khai thuế đẩy mạnh tư vấn miễn phí cho khách hàng

Bộ Tài chính đã có chỉ đạo đơn giản hóa chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn, chứng từ để các hộ kinh doanh dễ thực hiện. Nhà điều hành phối hợp với các nhà cung cấp giải pháp phần mềm kế toán, hóa đơn cung cấp, hỗ trợ, hướng dẫn miễn phí các công cụ, phần mềm kế toán dùng chung cho các hộ kinh doanh. Mục tiêu là giúp hộ kinh doanh quen dần với việc ghi sổ sách, xuất hóa đơn minh bạch nhưng không tạo ra quá nhiều thủ tục, chi phí. Cơ quan thuế từ trung ương đến địa phương tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn, hỗ trợ kỹ thuật. Các hộ sẽ được nhắc nhở, hỗ trợ cài đặt máy tính tiền, phần mềm hóa đơn, thậm chí được hỗ trợ tài chính nếu khó khăn.

Theo ông Bùi Đức Thanh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thuế khu vực V, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán có ý nghĩa then chốt trong cải cách quản lý thuế và thúc đẩy phát triển kinh tư nhân, nhất là giúp nâng cao tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế. Cơ quan thuế có thể nắm bắt chính xác hơn năng lực kinh doanh của từng hộ, đồng thời bảo đảm nguyên tắc "tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm". Điều này thúc đẩy tinh thần trách nhiệm của người nộp thuế, giúp họ thấy nghĩa vụ thuế là phần đóng góp cho cộng đồng, đất nước.

THÀNH LONG