Bộ Y tế nỗ lực bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả

Sản phẩm sữa giả do Bộ Công an công bố. Ảnh: VOV

Bất cập trong cơ chế quản lý

Thời gian gần đây, tình trạng thực phẩm giả đang diễn biến phức tạp và có xu hướng gia tăng tại Việt Nam. Các sản phẩm giả thường được sản xuất tinh vi, khó phân biệt với hàng thật, chủ yếu được tiêu thụ qua các kênh bán lẻ, mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.

Đặc biệt, gần đây cơ quan Cảnh sát điều tra của Bộ Công an đã triệt phá một số đường dây sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, bao gồm cả sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả.

Chia sẻ về điều này, bà Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế nói: “Với vai trò là cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo liên ngành Trung ương về an toàn thực phẩm, chúng tôi đã và đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để đưa ra đánh giá và kết luận cuối cùng về những vụ việc này. Chúng tôi nhận định đây là những vụ việc nghiêm trọng và hi vọng các tổ chức, cá nhân phi đạo đức kinh doanh sẽ thay đổi hành vi sau những vụ triệt phá này. Đây cũng là hồi chuông cảnh tỉnh cho những ai đang và có ý định sản xuất, kinh doanh hàng giả”.

Cũng theo bà Nga, nguyên nhân và khó khăn trong quản lý, tình trạng thực phẩm giả và hàng hóa giả nói chung không chỉ tồn tại ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tại Việt Nam, tình trạng này có một phần nguyên nhân từ những bất cập trong cơ chế quản lý.

Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế tự công bố sản phẩm, tạo điều kiện thông thoáng cho doanh nghiệp tự công bố và chịu trách nhiệm về chất lượng, an toàn của sản phẩm. Tuy nhiên, một số doanh nghiệp đã lợi dụng cơ chế này để làm ăn phi pháp. Với cơ chế tự công bố, doanh nghiệp có thể tự công bố và sản xuất ngay mà không cần cơ quan quản lý nhà nước thẩm định hồ sơ. Lợi dụng sự thông thoáng này, một số doanh nghiệp tự công bố các sản phẩm dinh dưỡng y học hoặc sản phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt là thực phẩm bổ sung, đây là hành vi lách luật đáng bị lên án.

Ngoài ra, thủ tục tự công bố khá đơn giản, hồ sơ không phức tạp và không mất phí. Do đó, nhiều doanh nghiệp ồ ạt tự công bố sản phẩm, nhưng số lượng sản xuất kinh doanh thực tế có thể không đúng với số lượng đã công bố, gây khó khăn cho cơ quan quản lý nhà nước trong thanh tra, hậu kiểm.

Khi trao quyền cho doanh nghiệp, trách nhiệm của doanh nghiệp phải là cao nhất, phải tuân thủ đúng các văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan quản lý ban hành. Trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, đã có hệ thống văn bản quy phạm pháp luật tương đối đầy đủ, bao gồm Luật An toàn thực phẩm, Nghị định số 15/2018/NĐ-CP, các quy chuẩn kỹ thuật của các bộ, ngành. Trong lĩnh vực hàng giả, Nghị định số 98/2020/NĐ-CP của Chính phủ cũng đã quy định rõ về hàng giả và chế tài xử phạt. Bộ luật Hình sự cũng có điều khoản riêng về xử lý hình sự đối với thực phẩm giả. Nếu doanh nghiệp tuân thủ các quy định này thì sẽ không có vấn đề lớn. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp cố tình làm sai, sản xuất hàng giả vì lợi nhuận, bất chấp đạo đức kinh doanh.

Mặt khác, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm cũng chia sẻ: “Về phía cơ quan quản lý, bên cạnh hành vi cố tình vi phạm của doanh nghiệp, chúng tôi cũng gặp khó khăn do số lượng sản phẩm công bố quá lớn. Bất kỳ doanh nghiệp nào có đăng ký kinh doanh đều có thể công bố sản phẩm thực phẩm. Trong khi đó, lực lượng hậu kiểm còn hạn chế. Công tác hậu kiểm bao gồm nhiều hoạt động như kiểm tra hồ sơ, kiểm tra cơ sở sản xuất, lấy mẫu sản phẩm trên thị trường hoặc tại cơ sở sản xuất để kiểm nghiệm, chi phí cho công tác kiểm nghiệm khá cao, gây khó khăn cho các địa phương.

Để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đang tiến hành sửa Luật An toàn thực phẩm, chúng tôi đã tham mưu cho lãnh đạo Bộ Y tế trình Chính phủ sửa đổi Nghị định số 15/2018/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật theo hướng thắt chặt quản lý và khắc phục những tồn tại hiện nay. Chúng tôi cũng kiến nghị Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố tăng cường đầu tư về nhân lực và kinh phí cho công tác hậu kiểm”.

Bà Trần Việt Nga, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế.

Người dân hãy tự trang bị kiến thức để lựa chọn thông thái

Trước hàng loạt các vụ việc về thực phẩm giả bị phanh phui, có ý kiến cho rằng một trong những lý do khiến người tiêu dùng mua phải sản phẩm kém chất lượng là do họ xem quá nhiều quảng cáo trên mạng, từ những người nổi tiếng, thậm chí là giả danh bác sĩ hoặc bác sĩ về hưu. Chia sẻ về vấn đề này, bà Nga cho rằng, để đảm bảo người dân được tiếp cận với các sản phẩm an toàn và chất lượng, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía.

Trước hết, các cơ sở sản xuất phải đặt đạo đức kinh doanh lên hàng đầu, tuân thủ nghiêm ngặt mọi quy định của pháp luật về sản xuất và kinh doanh thực phẩm. Sự trung thực và trách nhiệm của doanh nghiệp là nền tảng quan trọng nhất để xây dựng niềm tin của người tiêu dùng.

Thứ hai, vai trò của cơ quan quản lý nhà nước là không thể thiếu. Việc ban hành đầy đủ, kịp thời các văn bản pháp luật, cùng với việc trang bị các công cụ hiệu quả để kiểm soát chặt chẽ sản phẩm lưu thông trên thị trường, là yếu tố then chốt để ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng. Công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm cần được thực hiện nghiêm minh và thường xuyên.

Thứ ba, mỗi người dân cũng cần trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để có thể tự mình lựa chọn thực phẩm một cách thông thái. Việc tìm hiểu thông tin về sản phẩm, nguồn gốc xuất xứ, thành phần, nhãn mác, cũng như cập nhật các cảnh báo từ cơ quan chức năng, sẽ giúp người tiêu dùng đưa ra những quyết định sáng suốt, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Ngọc Nga