BRICS và chuyển đổi năng lượng: Không đi theo vết xe đổ

Quy mô hiện tại của BRICS

Theo Oil Price, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) đã phải hứng chịu áp lực dữ dội tại COP28 do việc phản đối các điều khoản có thể dẫn đến sự kết thúc của ngành công nghiệp dầu mỏ của các thành viên của mình. Ả Rập Xê-út đặc biệt bị coi là kẻ phản diện ngay cả khi nước này dành hàng tỷ USD cho các dự án chuyển đổi và gần đây được cho là đã huy động được 8,5 tỷ USD từ trái phiếu xanh.

Ngọn cờ chuyển đổi năng lượng

Tuần này, ngay sau khi COP28 kết thúc, Thứ trưởng thứ nhất Bộ Phát triển Kinh tế Nga Ilya Torosov cho biết nước này sẽ tìm cách đoàn kết nhóm (BRICS) dưới ngọn cờ chuyển đổi năng lượng. Điều đáng ngạc nhiên là nhóm này cũng vừa được mở rộng với việc kết nạp thêm ngày càng nhiều thành viên cũng thuộc OPEC.

Ảnh minh họa

Nga sẽ làm chủ tịch liên minh BRICS vào năm tới và, trong thời gian đó, sẽ có nhiệm vụ “kết hợp các nỗ lực và cách tiếp cận chung trong không gian Á-Âu và không gian BRICS”, ông Torosov nói với Bloomberg trong một cuộc phỏng vấn.

BRICS khó có thể là nhóm địa chính trị và thương mại đầu tiên được nghĩ tới khi nhắc đến việc chuyển đổi năng lượng. Tuy nhiên, có vẻ như quá trình chuyển đổi năng lượng đã lan sang địa chính trị, điều này giải thích tại sao BRICS lại nói về nó với tư cách một khối chứ không phải với tư cách từng thành viên riêng lẻ.

Kế hoạch của các thành viên

Về mặt cá nhân, khối BRICS có Trung Quốc, nhà đầu tư lớn nhất thế giới về năng lượng gió, năng lượng mặt trời và xe điện, đồng thời là nơi có công suất lớn nhất về năng lượng gió và năng lượng mặt trời cũng như thị trường xe điện lớn nhất.

Đầu tư vào năng lượng sạch tại Trung Quốc, Ấn Độ và Nam Phi

Ấn Độ, cũng là thành viên sáng lập BRICS, có tham vọng lớn trong việc chuyển đổi năng lượng. EY dự báo rằng lĩnh vực năng lượng carbon thấp của nước này sẽ thu hút khoản đầu tư hơn 250 tỷ USD.

Nam Phi, thành viên thứ năm của liên minh, không phải là nước ủng hộ năng lượng phát thải thấp, nhưng nước này đang nỗ lực thay đổi điều này bằng một số khoản tài trợ bằng nợ. Quốc gia này gần đây đã công bố yêu cầu đề xuất cho 5 GW năng lượng gió và năng lượng mặt trời và hơn 600 MW pin lưu trữ.

Nói cách khác, BRICS có thể bao gồm hai trong số những nhà khai thác dầu lớn nhất thế giới tính đến năm nay, nhưng tổ chức này cũng đang khẳng định kế hoạch của mình trong quá trình chuyển đổi. Tuy nhiên, nó đang diễn ra một cách thực tế.

Bàn đạp từ năng lượng hóa thạch

Thứ trưởng Torosov nói với Bloomberg rằng Nga sẽ tiếp tục dựa vào khí đốt tự nhiên để sản xuất điện nhưng cũng tìm cách giảm sử dụng than và đồng thời mở rộng năng lượng hạt nhân và thủy điện.

Xe tải chở than tại mỏ than lộ thiên Mafube ở Mpumalanga, Nam Phi

Trung Quốc và Ấn Độ từ chối ký cam kết COP28 nhằm tăng gấp ba lần công suất sản xuất năng lượng gió và mặt trời trên thế giới vì họ không đồng ý với nội dung liên quan đến than trong tài liệu này. Điều này đã được dự báo từ trước.

Cả hai nước đều đang mở rộng công suất sản xuất than, trong đó riêng Ấn Độ có kế hoạch tăng gấp ba sản lượng than trong nước để đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng.

Trong khi đó, Trung Quốc đang phê duyệt các dự án sản xuất than mới với tốc độ ấn tượng tương đương với hai nhà máy mới mỗi tuần vào năm ngoái, theo Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch. Điều này đang xảy ra ngay cả khi quốc gia này tăng cường công suất gió và mặt trời hơn nữa để đạt mức cao kỷ lục.

Ả Rập Xê-út cũng đang nỗ lực tăng công suất khai thác dầu lên 13 triệu thùng và Brazil cũng có kế hoạch tăng sản lượng dầu để tài trợ cho quá trình chuyển đổi, cùng nhiều kế hoạch khác. Chánh văn phòng của Tổng thống Lula gần đây đã nói với giới truyền thông rằng Brazil cần thêm tiền từ dầu mỏ để tài trợ cho quá trình chuyển đổi, một lập luận mà Ả Rập Xê-út sẽ hoàn toàn đồng ý.

Vì vậy, với việc hầu hết các thành viên BRICS đều đã có sẵn kế hoạch chuyển đổi – hoặc ít nhất là tham vọng chuyển đổi – thì chủ đề này nên được thảo luận ở cấp độ nhóm là điều hợp lý. Tuy nhiên, kết quả của cuộc thảo luận này vẫn là điều khó đoán. Rất có thể kết quả sẽ thực tế giống như kế hoạch chuyển đổi của từng thành viên hoặc, trong trường hợp của Trung Quốc và Ấn Độ, là việc bổ sung thêm nhiều nguồn năng lượng hơn.

Tránh sai lầm

Mặc dù vậy, sẽ rất có thể là sai lầm khi tin rằng BRICS sẽ theo gương của G7 hoặc EU và cố gắng chuyển từ hydrocarbon, hạt nhân và thủy điện sang gió và mặt trời. Ngoài lý do dễ nhận thấy là một nửa BRICS đang phụ thuộc nhiều vào doanh thu từ dầu mỏ, tổ chức này còn đang thấy những hậu quả không mong muốn từ quá trình chuyển đổi ở các nơi khác trên thế giới.

Rủi ro trong quá trình chuyển đổi năng lượng

Canada đã thực hiện thuế carbon và kết quả là người dân Canada ngày càng thấy việc kiếm sống ngày càng khó khăn hơn. Trong khi đó, Đức đã đầu tư hàng tỷ USD vào năng lượng gió và mặt trời, chỉ để rơi vào hoàn cảnh buộc phải mở lại các nhà máy điện than sau khi đóng cửa các lò phản ứng hạt nhân cuối cùng.

Vương Quốc Anh có thể tiến đến phá sản để có thể trả cho các nhà phát triển năng lượng gió mức giá yêu cầu của họ khi chi phí trong lĩnh vực này tăng cao. Và EU nói chung vẫn là khách hàng mua dầu và khí đốt lớn của Nga thông qua các bên ủy quyền.

Các chính phủ thực hiện các chính sách trên trong lĩnh vực năng lượng đều kiên quyết rằng đây là con đường đúng đắn để hướng tới. Người ta có thể cho rằng đây là một quan điểm mạo hiểm khi cử tri ngày càng bất bình với chi phí sinh hoạt. Tuy nhiên, các chính phủ vẫn không thay đổi chút nào. Rất có thể BRICS đang theo dõi điều này để tránh đi theo vết xe đổ.

Đỗ Khánh

Oil Price