Các giải pháp dựa vào thiên nhiên tăng cường sức chống chịu vùng ven biển đồng bằng sông Cửu Long

Chương trình "Thúc đẩy tài chính bền vững cho các giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên tăng cường sức chống chịu vùng ven biển ĐBSCL" đang thí điểm hệ thống nuôi tuần hoàn đa loài (IMTA-RAS) kết hợp khôi phục rừng ngập mặn

Chương trình có sự tham gia của đại diện chính quyền địa phương, nông dân, doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản, tổ chức tài chính, báo chí và truyền thông tập huấn, tham quan thực tế 8 trang trại nuôi tôm tại tỉnh Sóc Trăng cũ (nay thuộc thành phố Cần Thơ) và tỉnh Bạc Liêu (nay thuộc Cà Mau) đang thí điểm hệ thống nuôi tuần hoàn đa loài (IMTA-RAS) kết hợp khôi phục rừng ngập mặn.

Chuỗi sự kiện nằm trong khuôn khổ dự án ba năm “Tăng cường khả năng chống chịu vùng ven biển đồng bằng sông Cửu Long thông qua phục hồi rừng ngập mặn và các giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên”, do Quỹ Coca-Cola (TCCF) - tổ chức hoạt động từ thiện toàn cầu của Coca-Cola - tài trợ.

Đồng bằng sông Cửu Long sở hữu 75% diện tích rừng ngập mặn của Việt Nam, đang phải đối mặt với tình trạng suy giảm rừng nghiêm trọng do giảm phù sa, nước biển dâng và các tác động từ hoạt động của con người như xây dựng đê biển, nuôi tôm, khai thác nước ngầm dẫn đến sụt lún. Sóc Trăng và Bạc Liêu, với địa hình thấp và bằng phẳng, là hai địa phương chịu tác động mạnh nhất, kéo theo những hệ lụy đáng kể tới cộng đồng và kinh tế địa phương.

Tại nhiều đoạn bờ biển, rừng ngập mặn đang bị “mắc kẹt” giữa đê biển và nước biển dâng (hiện tượng thu hẹp vùng bờ- coastal squeeze). Những khu rừng ngập mặn mới trồng phía ngoài đê biển thường nhanh chóng bị sóng cuốn trôi.

Trong bối cảnh đó, phục hồi rừng ngập mặn tại các khu vực dễ bị tổn thương đòi hỏi cách tiếp cận mới có thể cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và lợi ích môi trường.

Thử nghiệm hướng tiếp cận này, IUCN đang triển khai dự án với mục tiêu mở rộng diện tích rừng ngập mặn bên trong đê biển tại Sóc Trăng và Bạc Liêu. Dự án thử nghiệm và nhân rộng các giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên, kết hợp tái sinh rừng ngập mặn (tự nhiên và tái tạo hỗ trợ) cùng mô hình chuyển đổi từ nuôi tôm từ ao lớn ngoài trời sang IMTA-RAS.

Tỉnh Cà Mau hiện có hơn 420.000 ha đất nuôi tôm, được mệnh danh là “thủ phủ” nghề nuôi tôm cả nước. Ảnh: Trọng Linh

Mô hình này giúp tăng năng suất tôm gấp 20 lần trên cùng diện tích, đồng thời giảm đáng kể rủi ro dịch bệnh. Việc chuyển đổi cũng giúp giảm hoặc loại bỏ nhu cầu bơm nước ngầm để pha loãng nước ao, từ đó giảm tốc độ sụt lún đất hiện đang ở mức 2,5 cm mỗi năm, cao gấp 5 lần tốc độ nước biển dâng toàn cầu.

Mục tiêu chính của dự án là chứng minh tính khả thi về kỹ thuật và tài chính của giải pháp kết hợp dựa vào thiên nhiên, với sự tham gia của 45 hộ nuôi tôm trên vùng diện tích khoảng 45 ha. Được ủng hộ mạnh mẽ từ chính quyền địa phương, đến tháng 11/2025, dự án đã hỗ trợ 21 trang trại hoàn tất chuyển đổi mô hình sang IMTA-RAS kết hợp phục hồi rừng ngập mặn.

Dự án đã hoàn thành phân tích tài chính khi chuyển đổi sang mô hình IMTA-RAS để tính tỷ suất lợi nhuận đầu tư (ROI), cung cấp cơ sở quan trọng cho các quyết định đầu tư về sau.

Sự kiện vừa diễn ra tại Cần Thơ và Cà Mau cũng giới thiệu các mô hình IMTA-RAS chuyển đổi thành công và những lợi ích môi trường, kinh tế mô hình mang lại. Qua đó giúp nâng cao nhận thức của công chúng và truyền thông về giải pháp dựa vào thiên nhiên và nuôi trồng thủy sản bền vững. Đồng thời thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư và ngân hàng thông qua mô hình IMTA-RAS thực tế kết hợp phục hồi rừng ngập mặn như một giải pháp khả thi, có thể mở rộng và đầu tư.

Trước đó, Đối thoại khu vực về tài chính đa dạng sinh học do Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức tại Đà Nẵng đã thu hút hơn 120 đại biểu đến từ 40 quốc gia từ Châu Âu, Châu Á - Thái Bình Dương tham dự.

Đây là diễn đàn quan trọng nhằm thúc đẩy các giải pháp tài chính sáng tạo, hướng đến bảo tồn và phục hồi đa dạng sinh học trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với cuộc khủng hoảng thiên nhiên nghiêm trọng.

Việt Nam khẳng định cam kết huy động các giải pháp tài chính đổi mới cho bảo tồn đa dạng sinh học, trong đó ưu tiên lồng ghép các mục tiêu bảo tồn vào chiến lược phát triển kinh tế xã hội, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và hài hòa với thiên nhiên.

Những năm qua, Việt Nam đã tích cực tham gia, triển khai các sáng kiến toàn cầu như việc xây dựng Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; cam kết Net Zero tại COP26; nỗ lực xây dựng kế hoạch tài chính quốc gia cho đa dạng sinh học với sự hỗ trợ của Sáng kiến BIOFIN-UNDP và Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF).

Anh Khuê