Các nhà khoa học xác định gien có thể làm tăng khả năng chống béo phì

Béo phì có liên quan đến một số tình trạng sức khỏe nghiêm trọng khác, gồm cả các bệnh tim mạch và tiểu đường loại 2. Khi nghiên cứu y học phát triển, sự hiểu biết của chúng ta về béo phì và ý nghĩa của nó ngày càng tăng.

Trung Quốc là một trong những nước có tỷ lệ mắc bệnh béo phì thấp nhất thế giới dù dân số hơn 1,4 tỉ người và nền kinh tế phát triển nhanh chóng.

Một nghiên cứu năm 2022 được công bố trên tạp chí The Lancet đã xếp hạng phụ nữ Trung Quốc đứng thứ 190 trên toàn cầu về tỷ lệ béo phì và nam giới Trung Quốc đứng thứ 149.

Trong khi các yếu tố như chế độ ăn uống và mức độ phát triển rõ ràng là quan trọng, một nghiên cứu gần đây do Giáo sư Jin Li và Phó giáo sư Zheng Hongxiang từ Đại học Phúc Đán (Trung Quốc) dẫn đầu chỉ ra di truyền cũng có thể là một nguyên nhân.

Nhóm nghiên cứu đã phân tích 2.877 mẫu từ ba quần thể độc lập ở tỉnh Quảng Tây, tỉnh Giang Tô và tỉnh Hà Nam của Trung Quốc cho nghiên cứu, công bố trên Genetics and Genomics được bình duyệt.

Trung Quốc là một trong những quốc gia có tỷ lệ béo phì thấp nhất thế giới - Ảnh: AFP

Nghiên cứu đã xác định được một loại DNA ty thể phổ biến ở miền nam Trung Quốc và Đông Nam Á, có vẻ như hoạt động như yếu tố bảo vệ chống lại béo phì.

“Ty thể thường được coi là nhà máy điện của tế bào, tạo ra 80 đến 90% năng lượng cần thiết cho các hành vi khác nhau của con người. Chức năng của ty thể từ lâu đã gắn liền với bệnh béo phì”, Jin Li viết.

Không giống DNA trong nhân tế bào, vốn đến từ cả bố và mẹ, DNA ty thể thường chỉ được di truyền từ mẹ. So với DNA trong nhân tế bào, DNA ty thể có nhiều khả năng tích lũy đột biến gien, thường được sử dụng trong phân tích tiến hóa.

Jin Li và các đồng nghiệp của ông đã tiến hành phân tích liên kết 16 nhóm đơn bội DNA ty thể cơ bản, các nhóm gien có thể truy ngược về một tổ tiên chung.

Họ phát hiện ra rằng một nhóm biến thể cụ thể mang tên M7 có liên quan chặt chẽ đến việc giảm nguy cơ béo phì. Phân tích sâu hơn đã xác định một nhóm nhỏ mang tên M7b1a1 là nguồn gốc có khả năng nhất.

Một nghiên cứu năm 2019 của Giáo sư Kong Qingpeng từ Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, được công bố trên tạp chí Sinh học phân tử và Tiến hóa, cho thấy nhóm nhỏ cụ thể này “chủ yếu phân bố ở miền nam Trung Quốc, Đông Nam Á và có tần suất đáng kể ở người Hán phía nam - khoảng 5 đến 14%”.

Jin Li cho biết chức năng ty thể giảm có thể là lý do khiến M7b1a1 làm giảm nguy cơ béo phì. Ông viết trong bài báo: “Chức năng của ty thể giảm đi thể hiện việc bảo tồn năng lượng ít hơn và sản sinh ra nhiều nhiệt hơn, điều này có thể dẫn đến việc tăng cân ít hơn”.

Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra rằng M7b1a1 dường như đã trải qua quá trình mở rộng quần thể khoảng 15.000 năm trước.

Jin Li cho biết điều này càng ủng hộ giả thuyết của họ, đồng thời nói thêm: “Những người mang M7b1a1 với khả năng sinh nhiệt lớn hơn có thể đã thích nghi tốt với khí hậu lạnh giá trong Kỷ Băng hà, điều này có thể có lợi thế về mặt tiến hóa cho quá trình chọn lọc tự nhiên tích cực. Những phát hiện của chúng tôi cung cấp hiểu biết mới về cơ sở di truyền của các đặc điểm liên quan đến béo phì, nâng cao nhận thức của chúng ta về cách di truyền có thể ảnh hưởng đến phân bố mỡ cơ thể và nguy cơ béo phì”.

Những cách chống béo phì hiệu quả

Chế độ ăn uống

- Hạn chế lượng calo nạp vào: Ăn ít hơn lượng calo bạn đốt cháy mỗi ngày để tạo ra thâm hụt calo, giúp cơ thể sử dụng mỡ dự trữ để lấy năng lượng, từ đó giảm cân.

- Chọn thực phẩm lành mạnh: Ưu tiên thực phẩm giàu chất dinh dưỡng, ít calo như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, protein nạc và chất béo lành mạnh.

- Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt, thức ăn nhanh: Những thực phẩm này thường chứa nhiều calo, chất béo bão hòa và đường, không tốt cho sức khỏe và dễ dẫn đến tăng cân.

- Uống nhiều nước: Nước giúp bạn no lâu, giảm cảm giác thèm ăn và hỗ trợ quá trình trao đổi chất.

- Ăn chậm, nhai kỹ: Ăn chậm giúp bạn nhận biết tín hiệu no của cơ thể, tránh ăn quá nhiều.

Luyện tập thể dục

- Tập thể dục thường xuyên: Tối thiểu 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần. Bạn có thể chọn các bài tập phù hợp với sở thích và thể trạng của mình như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe, tập gym, yoga…

- Tăng cường hoạt động thể chất: Tham gia các hoạt động thể chất trong sinh hoạt hàng ngày như đi cầu thang thay vì thang máy, làm việc nhà, dọn dẹp vườn,...

Lối sống

- Ngủ đủ giấc: Ngủ đủ 7 đến 8 tiếng mỗi đêm giúp điều chỉnh hormone kiểm soát sự thèm ăn và trao đổi chất, từ đó hỗ trợ giảm cân hiệu quả.

- Giảm căng thẳng: Căng thẳng có thể dẫn đến tăng cân do cơ thể sản xuất ra hormone cortisol, kích thích sự thèm ăn và tích trữ mỡ bụng. Hãy tìm cách thư giãn như thiền, yoga, nghe nhạc, đọc sách,…

- Theo dõi tiến trình: Ghi chép nhật ký ăn uống và tập luyện để theo dõi tiến trình giảm cân, giúp bạn điều chỉnh kế hoạch phù hợp và duy trì động lực.

Tham khảo ý kiến chuyên gia

Nếu bạn gặp khó khăn trong việc giảm cân hoặc có các vấn đề sức khỏe liên quan, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn và hỗ trợ cụ thể.

Lưu ý: Giảm cân cần có thời gian và sự kiên trì. Đừng nản lòng nếu bạn không thấy kết quả ngay lập tức. Hãy kiên trì thực hiện chế độ ăn uống và tập luyện hợp lý, bạn sẽ đạt được mục tiêu của mình. Hãy lắng nghe cơ thể của bạn. Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi hoặc kiệt sức, hãy điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp.

Giảm cân là một hành trình dài, hãy biến nó thành một lối sống lành mạnh để duy trì sức khỏe và vóc dáng cân đối lâu dài.

Sơn Vân