Cách mời rượu độc đáo của người Bahnar làng Đak Asêl

Tại sự kiện phục dựng lễ mừng chiến thắng do Bảo tàng tỉnh phối hợp với UBND xã Sơn Lang tổ chức ở làng Đak Asêl vào cuối tháng 5 vừa qua, người dân trong làng chuẩn bị đủ đầy lễ vật và những ghè rượu cần ngâm ủ thơm nức, trước dâng cúng thần linh, sau đãi khách quý bốn phương.

Dưới bóng cây nêu, hơn 100 ghè rượu của mỗi gia đình đặt ngay ngắn và níu chặt với nhau bằng sợi dây màu đỏ theo hàng dài, cạnh chiếc lan can gỗ trang trí hoa văn truyền thống.

Ông Tobias (du khách người Đức) nhiệt tình thưởng thức rượu cần qua câu rượu mời khách của người làng Đăk A Sêl (xã Sơn Lang, huyện Kbang). Ảnh Ngọc Minh

Kết thúc phần khấn cầu thần linh, ông Đinh Hmunh-người có uy tín của làng Đak Asêl đại diện hội đồng già làng cầm ống hút lần lượt uống làm phép từng ghè rượu. Tiếp đó, trong tiếng cồng chiêng rộn rã, dân làng cùng khách thập phương ngất ngây trong men rượu cần, tay cầm tay nhịp nhàng điệu xoang. Mỗi khi du khách mải mê hòa mình vào nhịp xoang mà sao nhãng thưởng thức rượu cần, họ sẽ nhận được sự quan tâm theo cách riêng: Câu rượu mời khách.

Ông Hmunh cho hay: Bao đời nay, rượu cần là thức uống không thể thiếu trong các gia đình và sử dụng tại lễ hội, đãi khách quý của người dân làng Đak Asêl. Mỗi ghè rượu đều có cần tre, ống hút, ai ngồi tại chỗ uống bao nhiêu cũng được, còn đại biểu, khách quý mải vui quên thưởng thức rượu cần sẽ có nam thanh, nữ tú của làng chắt từng giọt rượu ngọt thơm từ các ghè, rồi rót lượng vừa đủ vào ống lồ ô treo trên sợi dây buộc ở đầu thanh tre mang đến tận nơi mời khách uống. Việc mời khách sẽ lặp đi lặp lại nhiều lần đến khi nào tiệc tan mới thôi.

Thanh niên Đinh Văn Thúc (bìa trái, ở làng Đăk A Sêl) cùng các bạn tham gia câu rượu mời khách. Ảnh Ngọc Minh

Theo ông Hmunh, câu rượu gồm 3 bộ phận: chiếc cần làm từ thanh tre dài 1,2 m được vót nhẵn, một đầu khoét rãnh để cột dây hạn chế xê dịch. Dây cột dài khoảng 1,5 m, trước đây bà con dùng sợi chỉ dệt thổ cẩm nhúng qua lớp sáp ong nhằm giúp dây không bị thấm nước, bền chắc hơn, còn nay họ sử dụng bằng dây dù. Ống lồ ô được cắt gọn thành ly chứa rượu, buộc chặt vào từng sợi dây thông qua một lỗ nhỏ được khoan trên miệng ống.

Trước khi diễn ra lễ cúng 1-2 ngày, thanh niên trong làng sẽ vào rừng chặt những cây lồ ô loại nhỏ không quá già hoặc quá non về làm câu rượu. Cây lồ ô vừa tuổi sẽ cho mùi thơm dịu nhẹ đặc trưng, quyện hòa cùng men rượu truyền thống, mang đến sự hấp dẫn cho người thưởng thức.

“Theo phong tục xưa, nếu làm ly uống rượu cho các lễ hội, cưới hỏi thì đáy ly lấy phần đốt tính từ trên ngọn xuống; ngược lại sử dụng tại lễ bỏ mả, tang ma..., đáy ly là phần đốt tính từ gốc lên với ngụ ý mong muốn mọi sự tốt lành”-ông Hmunh nói.

Là người tham gia trong các khâu làm câu rượu mời khách, anh Đinh Văn Thúc hào hứng kể: “Dưới sự hướng dẫn tận tình của những người lớn tuổi trong làng, tôi đã tự làm được những chiếc câu rượu xinh xắn, bền chắc. Qua đây, tôi càng thêm trân quý, tự hào về bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc mình”.

Hòa chung niềm vui với dân làng Đak Asêl tại sự kiện phục dựng lễ mừng chiến thắng, ông Tobias (du khách người Đức) chia sẻ: “Tôi rất ấn tượng vì người dân nơi đây rất thân thiện, nhiệt tình, mến khách. Tham gia lễ hội, tôi biết thêm phong tục, văn hóa đặc sắc của của người Bahnar tại địa phương và rất ấn tượng với phong cách mời rượu của bà con. Nó vừa văn minh, lịch sự, lại giàu truyền thống”.

Ông Đinh Văn Quý-Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Đăk A Sêl chế tác cần câu rượu độc đáo. Ảnh Ngọc Minh

Ông Đinh Văn Quý-Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn Đak Asêl-cho hay: Đak Asêl hiện có 109 hộ, trong đó người Bahnar chiếm hơn 90% dân số. Câu rượu mời khách là một trong những phong tục truyền thống tốt đẹp được dân làng bảo tồn, gìn giữ nhiều đời nay.

Mỗi dịp cúng Yàng, làm lễ bỏ mả, ma chay, mừng lúa mới, cưới hỏi..., bà con đều chuẩn bị vật phẩm chu đáo và không quên trù bị nguyên-vật liệu để chế tác câu rượu. Việc khách mời nhiệt tình thưởng thức rượu cần từ những chiếc cần câu được xem là niềm vui lớn của gia đình và của làng.

Lần đầu chứng kiến lệ tục câu rượu mời khách, bà Nguyễn Đan Phượng-Trưởng phòng Dịch vụ (Bảo tàng tỉnh) cho biết: Hơn 20 năm công tác trong ngành văn hóa cũng như tham gia, quan sát thực hiện nhiều lễ phục dựng nhưng lần đầu bà được thưởng thức rượu cần qua cách câu rượu.

Việc câu rượu mời khách thể hiện tình cảm chan hòa, mến khách, tính sáng tạo, đoàn kết cộng đồng và trở thành nét văn hóa độc đáo mang dấu ấn riêng của người Bahnar làng Đak Asêl; đồng thời, góp phần làm đa dạng sắc màu văn hóa của các dân tộc ở Gia Lai nói riêng, Tây Nguyên nói chung.

NGỌC MINH