Cây bút hơn 45 năm thắp sáng sự thật, lẽ phải và tính nhân văn

"Sự thật, lẽ phải và ngọn bút" là cuốn sách thứ 11 của nhà báo Hồ Quang Lợi, do Nhà Xuất bản Hà Nội ấn hành, dày 620 trang, với 66 bài viết trong 8 chương: Mạch đập thời đại, Tâm thế cầm bút, Ánh sáng nhân văn, Đạo đức báo chí, Mạnh hơn bảo kiếm, Đồng hành cùng thắng, Mạng xã hội, AI và báo chí, Trái tim và ngọn lửa.

Nhà báo Hồ Quang Lợi phát biểu tại buổi ra mắt cuốn sách '" Sự thật, lẽ phải và ngọn bút".

Chia sẻ về cuốn sách rất đặc biệt đối với bản thân, nhà báo Hồ Quang Lợi cho biết, cách đây 100 năm, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã sáng lập ra Báo Thanh Niên, đánh dấu sự ra đời của dòng Báo chí Cách mạng Việt Nam. Đó là ngọn lửa khai sáng, ngọn lửa chiến đấu, mở đường soi rọi suốt một thế kỷ qua, với lớp lớp các nhà báo cống hiến, đã làm nên truyền thống vẻ vang, tự hào của Báo chí Cách mạng Việt Nam, đóng góp vào quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Cuốn sách ra mắt đúng dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025) là sự tri ân sâu sắc của tác giả với các thế hệ nhà báo đi trước.

Bên cạnh phần viết về những vấn đề thời sự nóng bỏng trên thế giới như: Cơn sóng thời cuộc cùng sự đua tranh quyền lực quyết liệt giữa các cường quốc; những vấn đề thời sự của nước ta hiện nay, cuốn sách "Sự thật, lẽ phải và ngọn bút" được dành để viết về một số vấn đề căn cốt của báo chí được chiêm nghiệm trong cuộc đời hơn 45 năm cầm bút và hoạt động báo chí của tác giả.

Qua các bài viết, các bài trả lời phỏng vấn của nhà báo Hồ Quang Lợi trong nhiều năm, ở nhiều cương vị khác nhau, những vấn đề quan trọng, thời sự nhất của báo chí được ông đặt ra, phân tích, lý giải vừa gần gũi, vừa sâu sắc, trí tuệ và rất thuyết phục.

Viết lời giới thiệu cuốn sách, thiếu tướng, tiến sĩ, nhà văn Nguyễn Hồng Thái nhận định: "Cuốn sách khá đồ sộ, lượng tri thức liên quan đến thời cuộc, văn hóa và nhất là báo chí rất đậm đặc, bao quát, vừa rộng vừa sâu, chắc chắn sẽ thỏa mãn nhu cầu tìm hiểu của bạn đọc khó tính nhất. Sẽ không quá lời nếu khuyên rằng, cuốn sách là một cẩm nang kiến thức chuẩn không chỉ đối với những ai làm nghề báo chí, mà còn là địa chỉ trí tuệ để các nhà nghiên cứu văn hóa, quản lý văn hóa, các doanh nhân, các vị lãnh đạo quản lý, hoạch định chính sách phát triển liên quan đến văn hóa, xã hội có thể tham khảo... "

Các đại biểu tham dự buổi ra mắt sách.

Điểm nhấn của tác phẩm: Làm báo nhân văn

Tôi có đôi lần phỏng vấn nhà báo Hồ Quang Lợi về chuyện đời, chuyện nghề, về những biến chuyển nhanh chóng trong xã hội tác động đến nghề báo. Trong những lần trao đổi, nhà báo Hồ Quang Lợi đều bộc lộ những trăn trở về đạo đức, văn hóa báo chí và làm báo chân chính hiện nay.

Khi cầm trên tay cuốn sách "Sự thật, lẽ phải và ngọn bút", tôi đã dành thời gian để đọc một mạch. Vẫn văn phong mạnh mẽ ấy, vẫn trang viết dày dặn thông tin cùng các câu từ chắt lọc, lập luận chặt chẽ trải dài suốt hơn 600 trang sách đã cuốn hút tôi. Mỗi trang là một dòng chảy thời cuộc, một nhịp đập lương tri, một sự dấn thân không mỏi mệt cùng những trăn trở khôn nguôi về nghề báo.

Hơn 45 năm làm báo, từng là một trong những cây bút bình luận quốc tế sắc sảo nhất của Báo Quân đội Nhân dân, Tổng Biên tập Báo Hà Nội mới, Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, nhà báo Hồ Quang Lợi không chỉ có sự từng trải, ông còn là hiện thân của tác phong làm báo sắc sảo, chân chính, chuyên nghiệp, cống hiến và đầy lòng trắc ẩn.

Tôi đặc biệt quan tâm, ấn tượng khi đọc chương III "Ánh sáng nhân văn" cũng là chương dài nhất của cuốn sách gồm 9 bài viết với lời tựa "Nhân văn là con đường vào trái tim công chúng. Chỉ có những ngòi bút chính trực và nhân văn mới truyền tỏa được ánh sáng văn hóa của báo chí". Các bài viết trong chương III như: Làm báo tử tế, Con đường vào trái tim, Báo chí và văn hóa ứng xử, Chính trực, nhân văn là vẻ đẹp của báo chí... đã dẫn dắt người đọc vào nội tâm ẩn sâu của nghề báo. Nhà báo, cây bút và những con chữ có tác động lớn tới xã hội. Tại lễ ra mắt cuốn sách, nhà báo Hồ Quang Lợi chia sẻ: "Nói đến báo chí là phải nói đến tính chiến đấu, nhưng chỉ chiến đấu thôi thì chưa đủ. Báo chí, hơn thế, phải mang trong mình tính nhân văn. Bởi vì báo chí là vì con người, phải tôn trọng con người. Trên mặt báo hôm nay, đôi khi vẫn xuất hiện những bài viết, loạt bài có cách tiếp cận chưa nhân văn, thậm chí là "truy đuổi" con người thay vì bảo vệ họ. Tôi cho rằng, đây là lúc chúng ta cần nâng cao hơn nữa tinh thần nhân văn trong nghề báo".

Nhà báo Hồ Quang Lợi luôn trăn trở và lo lắng và dạy bảo các thế hệ sau là phải luôn nghiêm túc với nghề và làm báo chân chính. Trước làn sóng thông tin không kiểm chứng, những luồng dư luận lan nhanh trên mạng xã hội, trong một thời đại mà tốc độ thông tin có thể giết chết chiều sâu của tác phẩm, nhà báo càng phải tỉnh táo để gạn lọc, kiểm chứng và đăng tải thông tin chính xác. "Báo chí có vai trò truyền tải thông tin ra xã hội, nhưng những thông tin đó phải là thông tin đúng đắn, bảo vệ, tôn vinh cái đẹp, cái tốt, đấu tranh phê phán cái xấu, cái ác để lan tỏa những điều tốt đẹp, xây đắp niềm tin xã hội", nhà báo Hồ Quang Lợi khẳng định và cũng nhấn mạnh vai trò "uốn nắn" của báo chí: "Đây là lúc báo chí phải thể hiện bản lĩnh của mình, không chỉ đưa tin, mà còn là người làm sáng tỏ sự thật, điều chỉnh nhận thức xã hội theo hướng tích cực. Báo chí là người giữ lửa niềm tin vào sự thật, vào lẽ phải, vào công lý. Bởi vì còn rất nhiều người yếu thế đang âm thầm chịu đựng và họ cần được báo chí nhìn thấy, được bảo vệ".

"Sự thật, lẽ phải và ngọn bút" là cuốn sách thứ 11 của nhà báo Hồ Quang Lợi được xuất bản.

Kinh tế, đạo đức báo chí và tự trọng nghề nghiệp

Bao nhiêu năm lăn lộn với nghề, nhà báo Hồ Quang Lợi đúc kết: Đạo đức báo chí là vấn đề phải được đặt lên hàng đầu với nhà báo. 8 bài viết trong Chương IV: Đừng để nén bạc đâm toạc tờ giấy, Không thể bẻ cong ngòi bút, Không thể có nhà báo hai mặt, Khi trượt vào cạm bẫy... không chỉ là những tiêu đề sắc bén mà còn là cảnh báo đanh thép với những người làm nghề báo. "Cây bút trong tay người chính trực mới đủ sức mạnh làm sáng tỏ sự thật", nhà báo Hồ Quang Lợi viết như đóng dấu một niềm tin vào chính nghĩa báo chí "Đó là danh dự của người làm báo Việt Nam!".

Ông cũng dành nhiều trăn trở về kinh tế báo chí. Đề cập đến một trong những vấn đề "nóng" hiện nay của báo chí nước nhà là kinh tế báo chí và tự trọng của người làm báo, trong chương VI - Đồng hành cùng thắng, nhà báo Hồ Quang Lợi phân tích tỉnh táo và chân thành về kinh tế báo chí, về "nỗi ám ảnh cơm áo" nhưng không vì thế mà nhà báo đánh mất phẩm cách. "Kinh tế báo chí không chỉ là gánh nặng, đó là yếu tố để báo chí tồn tại tử tế", một lời nhắc trách nhiệm không chỉ cho người trong nghề mà cả cho những người làm chính sách.

Đào Kim Hoàn