Cái bắt tay tái định hình cán cân thương mại xuyên Đại Tây Dương

CNBC hôm 27/7 (giờ địa phương) dẫn tuyên bố từ Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết, Washington và Brussels đã đạt được thỏa thuận nhằm chấm dứt tình trạng bế tắc về thuế quan xuyên Đại Tây Dương và ngăn chặn một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện. Thỏa thuận này được đưa ra khi hạn chót ngày 1/8 đang đến gần để Liên minh châu Âu (EU) đạt được thỏa thuận với Washington, nếu không khối này phải đối mặt với mức thuế toàn diện 30% của Mỹ.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Mỹ Donald Trump trong cuộc gặp tại Turnberry, Scotland. Ảnh: Reuters

Phát biểu trước báo giới sau cuộc họp kéo dài một giờ với bà Ursula von der Leyen tại khu nghỉ dưỡng của ông ở Turnberry, Scotland, ông Trump tuyên bố: “Chúng tôi đã có một thỏa thuận thương mại tuyệt vời với EU, có lợi cho cả hai bên và sẽ thúc đẩy tăng trưởng, việc làm và đổi mới. Tôi nghĩ đây là thỏa thuận lớn chưa từng có của hai bên”.

Cụ thể, ông Trump cho biết thỏa thuận này bao gồm mức thuế cơ bản 15% đối với hàng xuất khẩu của EU sang Mỹ, gồm cả đối với ngành ôtô quan trọng của khối, hiện đang bị đánh thuế ở mức 25%. Ông Trump cũng nhấn mạnh, EU sẽ đồng ý mua năng lượng từ Mỹ trị giá 750 tỷ USD, và đầu tư thêm 600 tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ, bên cạnh các khoản đầu tư hiện tại. Tất cả các nước thành viên sẽ mở cửa thương mại với Mỹ với mức thuế bằng 0, và họ cũng đồng ý mua một lượng lớn thiết bị quân sự từ Washington. Theo Hãng tin Reuters, thỏa thuận này vượt qua thỏa thuận trị giá 550 tỉ USD mà Mỹ đạt được với Nhật Bản vào tuần trước.

Về phía EU, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết, thỏa thuận “giúp hai nền kinh tế lớn nhất thế giới duy trì sự ổn định thương mại và định hướng hợp tác thay vì đối đầu”. Bà Ursula von der Leyen cũng nêu rõ, hai bên đã nhất trí áp dụng mức thuế 0% cho một loạt hàng hóa chiến lược, bao gồm máy bay và phụ tùng máy bay, một số loại hóa chất, thiết bị bán dẫn, một số nông sản, cùng một số tài nguyên thiên nhiên và nguyên liệu thô quan trọng.

Tuy nhiên, các chi tiết cụ thể không được nêu rõ. Bà cho biết hai bên sẽ tiếp tục nỗ lực để bổ sung thêm sản phẩm vào danh sách 0% này. Euronews dẫn lời bà Ursula von der Leyen thông tin thêm, Washington và Brussels đã nhất trí tiếp tục đàm phán để chống lại tình trạng dư thừa thép toàn cầu, giảm thuế quan và thiết lập hạn ngạch nhập khẩu – tức là định ra lượng hàng hóa có thể nhập khẩu, thường ở mức thuế thấp hơn. Bà Ursula von der Leyen nhấn mạnh vấn đề dược phẩm sẽ được giải quyết trong một văn kiện riêng, không thuộc thỏa thuận công bố hôm 27/7.

Sau thông báo về thỏa thuận, nhiều lãnh đạo châu Âu đã lên tiếng hoan nghênh bởi hai bên đã tránh được một cuộc chiến thương mại, dù một số vẫn thận trọng về các điều khoản. Theo Thủ tướng Đức Friedrich Merz, thỏa thuận thương mại mới giữa Mỹvà EU không chỉ góp phần hạ nhiệt căng thẳng xuyên Đại Tây Dương, mà còn giúp bảo vệ nền kinh tế định hướng xuất khẩu của Đức khỏi nguy cơ rơi vào một cuộc đối đầu thuế quan quy mô lớn.

Thủ tướng Italia Giorgia Meloni hoan nghênh bước tiến tích cực nhưng cho rằng “cần xem chi tiết thỏa thuận”. Thủ tướng Ireland Micheál Martin đánh giá thỏa thuận “tốt cho doanh nghiệp, người tiêu dùng và nhà đầu tư”, song thừa nhận thương mại song phương sẽ trở nên “thách thức hơn” do mức thuế mới. Được biết, mức thuế 15% thấp hơn mức 30% mà ông Trump từng tuyên bố áp dụng với EU, nhưng vẫn cao hơn mức 10% mà phía Brusselskỳ vọng và mức trung bình khoảng 1% trước khi ông Trump nhậm chức.

Jorn Fleck - Giám đốc cấp cao tại Trung tâm châu Âu thuộc Atlantic Council nhận định trên CNN: “Mỹ và châu Âu dường như đã tạm thời tránh được một cuộc chiến “tự hủy” với mối quan hệ thương mại và đầu tư lớn, sâu sắc nhất trên thế giới”. Tuy nhiên, chuyên gia này phân tích, thuế nhập khẩu cao hơn đối với hàng hóa châu Âu sẽ khiến các nhà bán hàng tại Mỹ phải lựa chọn, hoặc tăng giá bán với người tiêu dùng, chấp nhận rủi ro mất thị phần, hoặc chấp nhận gánh chịu chi phí gia tăng và lợi nhuận thấp hơn. Ở chiều ngược lại, các mức thuế cao hơn này được dự báo sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận xuất khẩu của các công ty châu Âu. Nhiều nhà phân tích khác cũng cho rằng, dù thỏa thuận thương mại sẽ giúp châu Âu tránh được suy thoái, nền kinh tế này vẫn bị kìm hãm.

Tháng trước, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đưa ra hai kịch bản tăng trưởng năm nay trong trường hợp bị áp thuế, với tốc độ chỉ 0,5-0,9%. Nếu không bị áp, GDP khối này có thể tăng hơn 1%. Theo CNN, thỏa thuận Mỹ - EU mới chỉ là bước đi đầu tiên. Quá trình đàm phán chi tiết được dự báo còn phức tạp, khi các bất đồng về dược phẩm, chất bán dẫn và quốc phòng chưa được giải quyết dứt điểm. Bloomberg thì cho rằng đây là một thắng lợi chiến thuật với cả hai bên nhưng cảnh báo thỏa thuận có thể thiếu tính bền vững nếu thiếu sự đồng thuận nội khối từ các quốc gia thành viên EU.

Theo Hội đồng châu Âu, quan hệ thương mại giữa Mỹ và EU được định giá 1.680 tỷ euro (tương đương1.970 tỷ USD), tính cả thương mại hàng hóa và dịch vụ trong năm 2024. Dù EU ghi nhận thặng dư trong thương mại hàng hóa, khối này lại chịu thâm hụt ở lĩnh vực dịch vụ. Trong năm ngoái, EU đạt thặng dư thương mại khoảng 50 tỷ euro (tương đương 59 tỷ USD) với Mỹ.

Trong một diễn biến có liên quan, thông tin về thỏa thuận thương mại Mỹ - EU đã thúc đẩy đà tăng của thị trường chứng khoán toàn cầu trong phiên đầu tuần, đồng Euro cũng phục hồi mạnh. Giới đầu tư kỳ vọng thỏa thuận sẽ góp phần giảm bất ổn và hỗ trợ tăng trưởng, đặc biệt khi Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) và Ngân hàng Trung ương Nhật Bản chuẩn bị nhóm họp chính sách.

Kim Khánh