'Cái nôi' của ngành ô tô thế giới trước bài toán cải cách khẩn cấp để tồn tại

Cải cách khẩn cấp

Bà Hildegard Mueller đã kêu gọi cải cách khẩn cấp để đảm bảo khả năng cạnh tranh toàn cầu của ngành công nghiệp ô tô Đức. Phát biểu tại cuộc họp báo thường niên của VDA, bà Mueller nhấn mạnh đến sự thay đổi chính sách và tư duy để duy trì tăng trưởng kinh tế, đạt được các mục tiêu về khí hậu và đảm bảo việc làm vào năm 2025.

"Mục tiêu của chúng tôi là sản xuất các sản phẩm di động kỹ thuật số và trung hòa khí hậu tốt nhất trên thế giới", bà Mueller cho biết, nhấn mạnh danh tiếng toàn cầu của các thương hiệu ô tô Đức.

Từ năm 2025 đến năm 2029, các nhà sản xuất ô tô Đức dự kiến sẽ đầu tư 320 tỷ euro vào nghiên cứu và phát triển và 220 tỷ euro vào nhà máy và thiết bị. Tuy nhiên, bà Mueller nhấn mạnh rằng một phần ngày càng tăng của các khoản tiền này đang được chuyển ra nước ngoài, đe dọa nền kinh tế trong nước, nơi 70% việc làm trong ngành ô tô phụ thuộc vào xuất khẩu.

Bà cho rằng nhu cầu giảm chi phí năng lượng, lưu ý rằng giá điện và khí đốt của Đức vượt quá giá của các đối thủ cạnh tranh như Trung Quốc và Mỹ, làm xói mòn khả năng cạnh tranh của ngành.

Bà Mueller kêu gọi một chương trình nghị sự táo bạo ưu tiên đổi mới, tăng trưởng và cải cách quy định. Bà chỉ trích chính sách hydro cồng kềnh của Đức được cho bị kìm hãm bởi các quy định quá mức, và kêu gọi tiến bộ nhanh hơn trong công nghệ quan trọng này.

Cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của Đức cũng bị chỉ trích với các hệ thống lỗi thời và quy trình quản lý chậm chạp. Bà xác định trí tuệ nhân tạo (AI) là một công nghệ mang tính chuyển đổi cho ngành, thúc đẩy việc ra quyết định linh hoạt và hiệu quả hơn để khai thác tiềm năng của nó.

Gánh nặng thuế cao và rào cản quan liêu cũng là mục tiêu cải cách. Bà Mueller ủng hộ việc bãi bỏ phụ phí đoàn kết, cải thiện các quy tắc khấu hao và hợp lý hóa các quy định của EU để giảm bớt căng thẳng cho doanh nghiệp.

VDA dự báo thị trường xe du lịch của Đức sẽ tăng trưởng khiêm tốn, với doanh số dự kiến tăng 1% lên 2,8 triệu xe, vẫn thấp hơn 25% so với mức năm 2019. Tuy nhiên, lượng đăng ký xe điện (EV) dự kiến sẽ tăng vọt 53% lên 873.000 xe, với sản lượng EV trong nước tăng 24%. Những con số này sẽ giúp Đức duy trì vị thế là nhà sản xuất EV lớn thứ hai thế giới.

Bất chấp những thách thức, bà Mueller bày tỏ sự tin tưởng vào khả năng giành lại lợi thế cạnh tranh của Đức. Bà cho biết: “Đức có tiềm năng, sự đổi mới và tiềm năng để dẫn đầu, đặc biệt là trong các lĩnh vực như AI. Điều cần thiết hiện nay là hành động chính trị để khai mở tiềm năng này”.

Các nhà sản xuất ô tô Đức đang hoạt động như thế nào? Dữ liệu lịch sử từ Viện Ifo cho thấy tâm lý trong ngành ô tô đã không ổn định trong những năm gần đây. Vào tháng 8, tâm lý đã một lần nữa giảm xuống mức âm 24,7 điểm, theo dữ liệu được công bố vào giữa tuần qua. Ifo cho biết kỳ vọng kinh doanh trong sáu tháng tới là “cực kỳ bi quan”.

Năm 2025, ngành công nghiệp ô tô Đức đối mặt với thành hoặc bại

Ngành công nghiệp ô tô Đức đã ở trong tình trạng khủng hoảng vào năm ngoái, trong bối cảnh doanh số bán xe điện ở châu Âu chững lại và nhu cầu về xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch giảm ở Trung Quốc. Liệu ngành này có trụ vững thêm một năm nữa trong tình trạng ảm đạm không là dấu hỏi lớn.

Bước sang năm 2025, nền kinh tế Đức được cho rất có thể vẫn mắc kẹt trong suy thoái, với cuộc khủng hoảng trong ngành công nghiệp ô tô cực kỳ quan trọng của đất nước này góp phần đáng kể vào sự suy thoái.

Ví dụ, hãng sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu, Volkswagen (VW), đang có kế hoạch cắt giảm hàng nghìn việc làm tại Đức trong vài năm tới. Các hãng sản xuất ô tô Đức khác cũng đang chuẩn bị sa thải hàng loạt, ảnh hưởng đến nhiều nhà cung cấp của ngành.

Tình hình hiện tại của ngành công nghiệp ô tô Đức là điều ai cũng có thể thấy rõ, nhưng có nhiều ý kiến khi nói đến việc xác định nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng.

Chuyên gia trong ngành Stefan Bratzel từ Trung tâm Quản lý Ô tô mô tả tình hình này là "sự kết hợp của nhiều khó khăn", gọi các vấn đề này là "cuộc khủng hoảng đa cực của Đức".

Ông nói rằng ngành công nghiệp ô tô Đức "vẫn đang học các kỹ năng mới trong quá trình chuyển đổi sang phương tiện di chuyển điện tử, xe chạy bằng phần mềm và lái xe tự động". Ngoài ra, Bratzel cho biết "một môi trường cạnh tranh mới" đã xuất hiện trong ngành, với những thách thức "không chỉ giới hạn ở nhà tiên phong về xe điện của Mỹ là Tesla và các nhà sản xuất mới của Trung Quốc".

Một phát ngôn viên của Hiệp hội Công nghiệp Ô tô Đức (VDA) đổ một phần lỗi cho các nhà hoạch định chính sách về những khó khăn, nói việc chính phủ của Thủ tướng Olaf Scholz đột ngột chấm dứt trợ cấp cho xe điện (EV) vào tháng 12 năm 2023 và cơ sở hạ tầng sạc không đủ ở Đức đã "làm giảm doanh số bán hàng và góp phần vào tình hình chung".

Ferdinand Dudenhöffer từ Trung tâm nghiên cứu ô tô chia sẻ quan điểm này, chỉ trích các chính trị gia vì đã gửi đi những tín hiệu mâu thuẫn. "Một lúc họ muốn xe điện, và lúc sau họ lại quảng bá động cơ đốt trong, điều này khiến mọi người bối rối”.

Trong nhiều năm trở lại đây, rõ ràng là tương lai của ô tô nằm ngoài động cơ đốt trong truyền thống, bất kể là nhiên liệu hóa thạch hay nhiên liệu thay thế tổng hợp. Xu hướng trong ngành đang chuyển dịch mạnh mẽ sang ô tô chạy bằng điện.

Frank Schwope, giảng viên kinh tế ngành ô tô tại Đại học Khoa học Ứng dụng dành cho Doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Đức, nhận thấy "một số nhà sản xuất đã mắc lỗi quản lý nghiêm trọng". Ông cho biết các giám đốc điều hành đã “ngủ quên”, hy vọng "mọi thứ sẽ ổn".

Nhưng Bratzel nói rằng điều đó đã không xảy ra và ngành công nghiệp ô tô Đức đã tụt hậu trong cuộc cạnh tranh toàn cầu "do chi phí lao động cao, bao gồm chi phí chăm sóc sức khỏe và ngày nghỉ phép kéo dài". Ông cho biết những đặc quyền này dành cho lực lượng lao động Đức "vẫn hiệu quả miễn là Đức tốt hơn và sáng tạo hơn các nước khác".

Thị trường xe điện của Đức lần đầu tiên sụt giảm

Bratzel đã xác định được một thiếu sót nghiêm trọng đó là mặc dù các nhà sản xuất ô tô Đức rất giỏi trong việc chế tạo ô tô thông thường, nhưng họ lại tụt hậu trong việc sản xuất xe điện, vì những xe này đòi hỏi phần mềm ô tô và linh kiện điện tử thay vì các bộ phận cơ khí.

"Sự xói mòn của các chuẩn mực và kiến thức cũ thực sự là một thảm kịch", ông nói.

Dirk Dohse từ Viện Kinh tế Thế giới Kiel (IfW) thì tin rằng các nhà phát triển và kỹ sư người Đức "vẫn nằm trong số những người ưu tú toàn cầu". Tuy nhiên, ông nói có "thiếu sự linh hoạt, đặc biệt là trong quản lý, để thu hút các nhóm khách hàng mới, chẳng hạn như những người trẻ am hiểu công nghệ ở Châu Á".

Dohse nhận thấy Trung Quốc rõ ràng đang dẫn đầu Đức không chỉ về công nghệ EV mà còn về sức mạnh thị trường. "Thị trường EV của Trung Quốc là thị trường lớn nhất và năng động nhất trên toàn cầu, điều này cho thấy Trung Quốc sẽ tiếp tục dẫn đầu", ông nói.

Những tiến bộ công nghệ to lớn của Trung Quốc và sự thay đổi mạnh mẽ trong sở thích của khách hàng Trung Quốc đã tạo ra những vấn đề lớn cho ba hãng sản xuất ô tô lớn của Đức là VW, BMW và Mercedes, những hãng đã thống trị thị trường ô tô Trung Quốc trong một thời gian dài với động cơ đốt trong xe động cơ.

Nhưng thậm chí còn có những đối thủ mới cạnh tranh với các đối thủ Đức để giành thị phần, Bratzel cho biết.

"Không chỉ có Trung Quốc. Trong trung hạn, những đối thủ mạnh hơn cũng sẽ xuất hiện ở Ấn Độ, theo mô hình của các nhà sản xuất Trung Quốc. Nhiều công ty từ Trung Quốc và Hàn Quốc có khả năng sẽ thâm nhập vào Ấn Độ, có thể thông qua liên doanh", ông cho biết.

Đối với Frank Schwope, các nhà sản xuất ô tô Đức vẫn có thể nhìn thấy một số hy vọng trong việc phát triển pin tiên tiến, một thành phần quan trọng của xe điện hiện tại và trong tương lai.

"Pin cho xe điện vẫn chưa hoàn thiện. Có thể có những tiến bộ đáng kể và đến cuối thập kỷ này, chúng ta có thể thấy sự chuyển dịch sang pin thể rắn, có thể thay đổi cuộc chơi", ông nói.

Năm “bản lề”

Stefan Bratzel tin rằng năm 2025 sẽ là năm quyết định đối với những nỗ lực của ngành công nghiệp ô tô Đức nhằm bắt kịp với sự phát triển toàn cầu, không chỉ về mặt cải thiện quy định mà còn về hành động sáng tạo và dũng cảm của ban quản lý. "Ít nhất thì Đức phải đổi mới ngang bằng với mức chi phí đắt đỏ", ông nói.

Những gì đang bị đe dọa đã được minh họa rõ ràng trong một nghiên cứu gần đây do Viện Prognos có trụ sở tại Thụy Sĩ thực hiện thay mặt cho nhóm ngành VDA. Nghiên cứu cho biết nếu xu hướng xe điện hiện tại tiếp tục, khoảng 186.000 việc làm trong ngành sản xuất ô tô sẽ ít hơn ở Đức vào năm 2035 so với năm 2019.

Từ năm 2019 đến năm 2023, ngành công nghiệp này đã mất khoảng 46.000 việc làm, người phát ngôn của VDA trích dẫn từ nghiên cứu, với "140.000 việc làm khác có khả năng biến mất vào năm 2035".

Do đó, người phát ngôn cho biết, VDA đang kêu gọi hành động chính trị nhanh chóng, bao gồm "ít thủ tục hành chính hơn, nhiều thỏa thuận thương mại hơn, hệ thống thuế cạnh tranh cũng như các quy trình phê duyệt đơn giản và nhanh hơn".

Con đường gập ghềnh

Ngay cả khi các nhà hoạch định chính sách tạo ra nhiều điều kiện thuận lợi hơn và các nhà sản xuất ô tô Đức lấy lại được sức cạnh tranh, thì sự phục hồi của ngành công nghiệp này cũng sẽ mất thời gian, Bratzel cảnh báo.

"Hai đến ba năm tới sẽ là một thách thức lớn, đòi hỏi phải giải quyết đồng thời nhiều vấn đề về cấu trúc", ông nói. "Ít nhất thì các nhà chính trị hiện đã công nhận “cuộc khủng hoảng đa cực” của Đức".

Ngược lại, Dohse của IfW dự đoán tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn trước khi cải thiện. "Tôi nghĩ năm 2025 sẽ là một năm rất khó khăn đối với ngành công nghiệp ô tô Đức và cũng là năm mà việc thiết lập đúng hướng cho tương lai sẽ rất cần thiết", ông nói.

Đối với Dudenhöffer, phần lớn sẽ phụ thuộc vào cách thị trường ở Mỹ và Trung Quốc phát triển. "Điều tối quan trọng đối với ngành công nghiệp là phải hiện diện ở các thị trường năng động. Ở một mức độ nào đó, đây có thể là Trung Quốc, nhưng cũng có thể là Mỹ, nơi ông Donald Trump vẫn chưa quyết định liệu ông có muốn quay lại thời kỳ động cơ đốt trong những năm 1980 hay không”.

Schwope cho rằng vẫn còn một tia hy vọng cho các nhà sản xuất ô tô Đức khi ông kỳ vọng doanh số bán xe điện hiện đang trì trệ ở Đức và châu Âu sẽ "tăng trưởng đáng kể vào năm 2025 hoặc chậm nhất là vào năm 2026".

Nam Nguyễn