Cân bằng âm - dương trong ăn uống hàng ngày

Mướp đắng là thực phẩm có tính hàn, công dụng giải nhiệt, mát gan. Ảnh minh họa: L.Đ.

Trong Hoàng đế nội kinh có viết: “Xuân hạ dưỡng dương, thu đông dưỡng âm. Thuận theo quy luật, vạn vật sinh sôi, trái với quy luật, vạn vật suy vong.” Nghĩa là mùa xuân và mùa hạ là thời điểm tốt nhất để cơ thể dưỡng dương, còn mùa thu và mùa đông là thời điểm tốt nhất để dưỡng âm. Nếu con người làm trái quy luật này, đương nhiên sức khỏe sẽ bị ảnh hưởng và bệnh tật kéo đến.

Có thể nhiều người đang thắc mắc, căn cứ vào nguyên lý bổ sung âm dương, mùa xuân và mùa hạ là thời điểm vạn vật tràn đầy sức sống, cũng là lúc dương khí vượng nhất, lẽ ra phải dưỡng âm mới đúng. Tương tự, vào mùa thu và mùa đông, không khí ảm đạm lạnh lẽo, cơ thể con người cần có đủ dương khí để chống chọi với giá rét khắc nghiệt, lúc này lẽ ra nên dưỡng dương mới phải.

Thế nhưng, chính vì mùa xuân và mùa hạ dương khí thịnh nhất cho nên đây là thời gian thích hợp để người bị thiếu dương bổ sung dương khí cho cơ thể. Đồng thời, mùa hè dễ ra mồ hôi, mồ hôi ra nhiều lại làm tổn thương dương.

Cộng với khí hậu nóng bức của mùa hè, mọi người thường ăn đồ lạnh, mặc quần áo mỏng nên môi trường trong cơ thể thiên về âm, vì thế vào mùa hè cần dưỡng dương. Cũng theo nguyên lý đó, vào mùa thu - đông, chúng ta hay ăn đồ ấm nóng, nên môi trường trong cơ thể thiên về dương, vì vậy cần dưỡng âm để cân bằng âm dương.

Vậy vào mùa xuân - hạ, chúng ta cần dưỡng dương như thế nào?

Nếu bạn muốn cân bằng âm dương cả môi trường bên trong và bên ngoài, cách tốt nhất là tiếp xúc với thiên nhiên nhiều hơn. Mùa xuân là thời điểm vạn vật phục hồi, thời gian chiếu sáng của mặt trời tăng dần, trong giai đoạn này mọi người nên mặc quần áo rộng rãi, chăm tập thể dục ngoài trời, tận hưởng ánh nắng rực rỡ do thiên nhiên ban tặng. Có như vậy chúng ta mới đáp ứng được sự phát triển của dương khí, thúc đẩy khí huyết lưu thông.

Vào mùa hè, có thể ăn nhiều thực phẩm tính mát để giải tỏa cơn nóng như dưa chuột, cà chua, mướp, dưa hấu, cần tây và các loại rau quả có vị đắng. Nhưng không được lạm dụng đồ lạnh, tránh gây tổn thương dương khí và dạ dày, dẫn đến chán ăn, thậm chí có thể bị tiêu chảy, chướng bụng hoặc các triệu chứng khác.

Tiếp theo là phương pháp chăm sóc sức khỏe trong mùa thu - đông. Vào thời điểm này, cơ thể dễ bị các nhân tố xấu bên ngoài xâm nhập dẫn đến mũi miệng khô, da nứt nẻ, tóc xơ xác… Đồng thời, do chúng ta ăn nhiều đồ nóng để chống rét nên càng khiến môi trường trong cơ thể khô nóng hơn.

Ngoài ra, mùa thu thiên về nhận vào, mùa đông thiên về tích trữ, thứ chúng ta cần giữ ở đây là âm khí và tinh khí của cơ thể. Tinh khí dồi dào sẽ là nền tảng tốt để dự trữ khi vào đông.

Để dưỡng âm, yêu cầu cơ bản nhất là “ngủ sớm dậy sớm”. Vào mùa đông, khí hậu lạnh và thời gian có nắng tương đối ngắn, lúc này bạn nên đi ngủ sớm để bồi bổ khí dương cho cơ thể và dậy sau khi mặt trời mọc để bồi bổ khí âm.

Ngoài ra, bạn cũng phải chăm chỉ luyện tập thể dục thể thao, nhưng cần chú ý giữ ấm cơ thể khi tập luyện ngoài trời, không nên để đổ mồ hôi quá nhiều tránh làm tiêu hao dương khí và âm khí.

Về chế độ ăn uống, nước thiên về âm, lại có thể làm giảm độ khô nên hãy uống nhiều nước. Bạn cũng nên bổ sung thêm các loại thực phẩm có tác dụng thanh nhiệt bổ khí, dưỡng âm và làm ẩm phổi như cá chạch, cá chày, thịt vịt, vừng, óc chó, gạo nếp, mật ong, sữa, đậu phộng…

Triệu Dung/ Skybooks & NXB Thế giới