Cần có hệ thống nộp, hoàn thuế thu nhập cá nhân tự động để người dân đỡ bị 'làm khó'

Muốn chấp hành chính sách thuế cũng không dễ

Ngày 25-11, Bộ Tài chính chính thức lấy ý kiến góp ý rộng rãi việc sửa đổi những bất cập của Luật Thuế thu nhập cá nhân, để thay thế luật hiện hành. Bên cạnh bất bập về mức giảm trừ gia cảnh và trần thu nhập bình quân của người phụ thuộc, việc hoàn thuế và thực hiện nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân cũng thu hút sự quan tâm của nhiều người nộp thuế.

Cục Thuế TPHCM hỗ trợ hướng dẫn người nộp thuế kê khai, quyết toán thuế.Ảnh: hcmcpv.org.vn

Khi tự quyết toán thuế thu nhập cá nhân vào đầu tháng 4-2024, ông V.M.H, làm việc tại một đơn vị sự nghiệp công lập ở Hà Nội, vô tình phát hiện con gái út (sinh năm 2004) không phải người phụ thuộc của mình mà thuộc về một cá nhân khác ở cơ quan cũ giai đoạn từ tháng 7-2018 đến tháng 4-2023.

Thế nhưng, sau nhiều lần làm thủ tục và gửi đơn kiến nghị, hơn 6 tháng sau, ông H vẫn chưa nhận được tiền hoàn thuế cho dù sai sót khi kê khai người phụ thuộc là trách nhiệm của kế toán cơ quan cũ.

“Không biết bằng cách nào mà hồ sơ hoàn thuế hết lần này đến lần khác được xác nhận hoàn thành, rồi không hoàn thành. Có lúc thì trên Etax mobile báo tôi nợ thuế 1,75 triệu đồng. Đến khi nộp đủ số tiền này thì lại ghi nhận tôi còn nợ vài nghìn đồng tiền thuế liên quan tới nhà đất nào đó mà tôi không hề biết”, ông H nói.

Để được hoàn thuế, ông đã thuê đại lý làm các thủ tục, nhằm "quét sạch" những khoản nợ này. Tuy nhiên, cán bộ thuế lại báo rằng ông chỉ được hoàn lại số tiền ít hơn số kê khai vài triệu đồng.

Tương chị, chị Q.P (Hà Nội) cũng thấy chán nản khi mất quá nhiều thời gian, công sức làm thủ tục để được nhận tiền hoàn thuế thu nhập cá nhân, do cơ quan chi trả thu nhập, nơi đăng ký hộ khẩu, tạm trú và làm việc thuộc quản lý của các chi cục thuế khác nhau, dẫn tới không có đơn vị nào nhận trách nhiệm làm hồ sơ hoàn thuế.

“Theo tôi tìm hiểu thì người nộp thuế có thể khai hồ sơ hoàn thuế gửi tới cơ quan thuế nơi mình đăng ký tạm trú hoặc nơi chi trả thu nhập cho mình nhưng lần đầu gửi hồ sơ về chi cục thuế nơi đăng ký hộ khẩu tạm trú, họ bảo hộ khẩu ở đâu thì phải gửi vào đó. Gửi tới chi cục thuế nơi đăng ký hộ khẩu thì họ trả lại với lý do nguồn chi trả thu nhập ở đâu thì phải gửi cơ quan thuế nơi đó để hoàn thuế”, chị Q.P phân trần.

Khác hai trường hợp trên, bà N.T.N.L (Hà Nội) cho biết, từng nhiều lần rơi vào tình huống ‘tiến thoái lưỡng nan’ khi thực hiện nghĩa vụ thuế thuế thu nhập cá nhân do không đủ thông tin để làm thủ tục. Thậm chí, việc thực hiện nghĩa vụ thuế qua Etax mobile cũng gặp khó khăn do mất thời gian thu nhập mã hồ sơ.

Để có thông tin này, bà L phải tới chi cục thuế địa phương, lấy tờ khai và trao đổi nhiều lần với cán bộ thuế về nội dung cần khai, bản chất các khoản nợ/cưỡng chế thuế phải nộp và thủ tục cần thực hiện.

“Nội dung thông báo khoản nợ thuế và số tiền nợ, quyết định cưỡng chế thuế không thể hiện nguyên nhân dẫn tới điều đó, dù số tiền nợ là vài nghìn đồng hay vài chục triệu đồng”, bà L giải thích.

Bên cạnh những khó khăn khi thực hiện nghĩa vụ thuế, bà cũng cho biết việc ứng dụng Etax Mobile không có nghiệp vụ bù trừ giữa khoản thuế nộp thừa và thiếu khiến người nộp thuế phải dành thời gian tới chi cục thuế địa phương để thực hiện thủ tục, giấy tờ bản cứng.

“Năm 2023, tôi nộp thừa 2,1 triệu đồng nhưng không thể thực hiện nghiệp vụ bù trừ cho những khoản nộp thiếu khác hoặc làm thủ tục hoàn thuế qua mạng”, bà L nói và cho biết điều này khiến những người thường xuyên bận rộn với công việc gặp nhiều khó khăn.

Ngoài trường hợp của bà L, nhiều người khác cũng phản ảnh việc không nhận được thông báo từ cơ quan thuế về nghĩa vụ thuế phải nộp với những khoản thu nhập vãng lai, muốn nộp thêm để khắc phục trước thời điểm quyết toán cũng không dễ dàng. Đồng thời, đứng trước rủi ro bị truy thu số tiền phạt, chậm nộp từ vài triệu đồng tới vài chục triệu đồng, do không khấu trừ tại nguồn với khoản thu nhập vãng lai trị giá vài trăm nghìn đồng nhiều năm trước.

Người dân làm thủ tục thuế tại Cục Thuế tỉnh Đồng Nai. Ảnh: dongnai.gov.vn

Từ góc nhìn chuyên gia, Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI thừa nhận, gần như không có biện pháp nhắc nhở, thông báo từ cơ quan thuế tới người nộp thuế về các khoản nợ thuế và nghĩa vụ thuế phải thực hiện.

“Nếu được thông báo kịp thời, hầu hết người nộp thuế sẵn sàng nộp ngay lập tức”, ông Đức nói.

Với vấn đề hoàn thuế, PGS. TS Lê Xuân Trường cho rằng có một số nguyên nhân dẫn đến khiến người nộp thuế khó thực hiện thủ tục hoàn thuế thu nhập cá nhân, gồm người nộp thuế không hiểu biết quy định pháp luật liên quan, không xác định chính xác thu nhập chịu thuế hoặc xác định sai giảm trừ gia cảnh… dẫn tới số liệu khai báo không khớp với số liệu trong hệ thống quản lý thuế tập trung; người nộp thuế không làm đúng mẫu biểu và thiếu hồ sơ để xem xét hoàn thuế, nên phải bổ sung hồ sơ.

“Có lẽ khó khăn lớn nhất với người nộp thuế là có thu nhập ở nhiều nơi, phải yêu cầu tổ chức chi trả cấp chứng từ khấu trừ tại nguồn. Do vậy, có thể mất nhiều thời gian để tập hợp đủ chứng từ”, ông Trường đánh giá.

Gỡ khó cho người nộp thuế

Để giảm bớt khó khăn cho người nộp thuế, PGS.TS Lê Xuân Trường cho rằng, cơ quan thuế cần tăng cường tuyên truyền để người nộp thuế hiểu biết quy định pháp luật về thuế thu nhập cá nhân, là căn cứ xác định đúng thu nhập chịu thuế và các khoản giảm trừ khi kê khai quyết toán thuế, giảm thiểu trường hợp người nộp thuế không hiểu luật mà kê khai sai căn cứ tính thuế.

Ngoài ra, ứng dụng eTax Mobile cũng cho phép người nộp thuế tra cứu thu nhập đã được cơ quan chi trả thu nhập kê khai vào hệ thống thuế, qua đó kê khai chuẩn xác khi đề nghị hoàn thuế, tránh rủi ro kê khai sai phải kê khai lại.

Về lâu dài, chuyên gia này cho rằng cần sửa đổi quy định pháp luật để giảm bớt hồ sơ hoàn thuế thu nhập cá nhân như bỏ chứng từ khấu trừ thuế thuế thu nhập cá nhân khỏi bộ hồ sơ hoàn thuế. Lý do là tổ chức chi trả đã kê khai quyết toán thuế với các khoản chi trả cho cá nhân trên hệ thống kê khai thuế điện tử.

“Mới đây, nói chuyện với tôi, một giảng viên ở Học viện Tài chính đề xuất ngành thuế xem lại quy định bắt buộc người nộp thuế phải nộp tờ khai thuế thuế thu nhập cá nhân bởi trên hệ thống của ngành thuế đã có hết dữ liệu, gồm cả mã số thuế cá nhân. Vì vậy, chỉ cần ngành thuế kết xuất thông báo, người nộp thuế tự kiểm tra lại, thấy số liệu chính xác thì bấm đồng ý thế là xong”, ông Trường nói.

Trong khi đó, TS Tô Hoài Nam, Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, mong muốn sẽ có một hệ thống thuế tự động hoàn toàn, đảm bảo khi doanh nghiệp nhập thông tin vào hệ thống thì mọi sai sót sẽ được phát hiện kịp thời và xử lý ngay để những sai sót đó không gây thêm vấn đề lớn.

Vân Phong