Cần làm rõ cơ chế thu hồi đất và bảo đảm chỗ ở cho người dân

Thảo luận về dự thảo Nghị quyết trên, đại biểu Quốc hội cho rằng, các nội dung quy định của dự thảo Nghị quyết cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng, cân nhắc nhiều mặt để bảo đảm tính chặt chẽ, phù hợp, tránh phát sinh các vướng mắc trong thực tiễn, mâu thuẫn với Luật Đất đai và các luật liên quan hiện hành.

Bên cạnh 31 trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng được quy định trong Luật Đất đai hiện hành, dự thảo Nghị quyết bổ sung 3 trường hợp.

Cụ thể là, thu hồi đất để thực hiện dự án khu thương mại tự do, dự án trung tâm tài chính quốc tế.

Thu hồi đất để sử dụng đất để thực hiện dự án thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất đã hết thời hạn phải hoàn thành hoặc thỏa thuận hoặc hết thời gian gia hạn phải hoàn thành việc thỏa thuận mà đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất.

Thu hồi đất để tạo quỹ đất thanh toán dự án theo Hợp đồng Xây dựng - Chuyển giao (Hợp đồng BT), cho thuê đất tiếp tục sản xuất, kinh doanh đối với trường hợp đang sử dụng đất mà Nhà nước thu hồi.

Chánh án TANDTC Nguyễn Văn Quảng (ĐBQH TP Đà Nẵng) phát biểu.

Thảo luận tại Tổ, đại biểu Nguyễn Văn Quảng - Chánh án Tòa án nhân dân tối cao (ĐBQH TP Đà Nẵng) cho rằng, đây là một đề xuất chính sách nhằm tháo gỡ vướng mắc trong việc thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội thông qua thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất.

Tuy nhiên, đại biểu cũng đề nghị cân nhắc phương án quy định cụ thể những trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng trong Luật Đất đai.

Đại biểu Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh, với yêu cầu phát triển kinh tế như hiện nay rất dễ phát sinh thêm nhiều trường hợp nằm ngoài các trường hợp đã được quy định. Vì vậy, đại biểu đề nghị bổ sung trong dự thảo Nghị quyết quy định giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội thẩm quyền quyết định các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Đối với quy định về cơ chế xử lý đối với diện tích còn lại của dự án khi nhà đầu tư đã thỏa thuận được trên 75% diện tích và nhận được sự đồng thuận của trên 75% số lượng chủ sử dụng đất trong phạm vi thực hiện dự án, đại biểu Nguyễn Văn Quảng đề nghị, cần làm rõ hơn cơ sở của đề xuất này.

Đại biểu Nguyễn Văn Quảng đề nghị cân nhắc quy định tại khoản 8, Điều 3 về việc “trước khi ban hành quyết định thu hồi đất, cơ quan có thẩm quyền gửi thông báo thu hồi đất cho người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản gắn liền với đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan (nếu có) biết chậm nhất là 60 ngày đối với đất nông nghiệp và 120 ngày đối với đất phi nông nghiệp”. Bởi theo đại biểu, người dân chưa nhận được phương án bồi thường giải phóng mặt bằng thì khó có thể đồng ý khi mới có thông báo về việc thu hồi đất?

Tán thành với quy định tại khoản 4, Điều 3 về “UBND cấp tỉnh quy định việc bố trí tạm cư, thời gian và kinh phí tạm cư đối với trường hợp quyết định thu hồi đất trước khi hoàn thành bố trí tái định cư”, song đại biểu Nguyễn Văn Quảng lưu ý, quy định tại khoản 4 chưa thống nhất với khoản 5 của Điều 3.

Về nguyên tắc, khi chưa có phương án tái định cư cho người dân thì chính quyền địa phương phải bảo đảm quyền có nhà ở, nơi ở cho công dân theo quy định của Hiến pháp thông qua việc bố trí nơi tạm cư, kinh phí để tạm cư.

Đại biểu Nguyễn Văn Quảng cũng chỉ rõ, thẩm quyền bố trí vị trí, kinh phí tạm cư được giao cho UBND cấp tỉnh, trong khi tại khoản 5 ngay sau đó lại giao Chủ tịch UBND cấp xã quyết định việc thu hồi đất theo tiến độ của dự án đầu tư hoặc theo tiến độ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trong khi đó, việc thu hồi đất thường gắn với phương án bảo đảm chỗ ở cho người bị thu hồi đất.

Để đồng bộ và tránh tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm khi cơ quan cấp trên quyết định, còn thực thi là cơ quan cấp dưới, đại biểu đề nghị, cần giao thẩm quyền quyết định bố trí, thời gian và kinh phí tạm cư cho Chủ tịch UBND cấp xã thực hiện "để cá nhân nào quyết định thu hồi đất được quyền quyết định việc tạm cư sẽ tạo sự đồng bộ trong triển khai thực hiện".

Tuy nhiên, ở thời điểm hiện nay, với năng lực của cấp xã nếu thực hiện sẽ “rất khó khăn” nên đại biểu Nguyễn Văn Quảng cho rằng trước mắt giao UBND cấp tỉnh quyết định.

Đại biểu Phạm Đức Ấn (Đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng) phát biểu.

Cùng quan điểm này, đại biểu Phạm Đức Ấn (Đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng) cho rằng, nếu giá đất vẫn tăng liên tục sẽ dẫn đến kỳ vọng của người dân về sự thay đổi phương án bồi thường giải phóng mặt bằng, người nhận đền bù sau sẽ có lợi hơn người trước.

Vì vậy, kể cả quy định thu hồi đất khi hết thời gian phải hoàn thành việc thỏa thuận mà đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất thì cũng rất khó thực hiện được.

Đại biểu Phạm Đức Ấn cũng lưu ý thực tế, nếu giá đất không kiểm soát được sẽ dẫn đến một hệ lụy rất lớn cho nền kinh tế. Đó là chi phí đền bù giải phóng mặt bằng, chi phí tạo lập để đưa vào sản xuất, kinh doanh tăng lên khiến khả năng cạnh tranh so với các địa phương, các quốc gia khác kém đi.

Đại biểu Ấn bày tỏ quan điểm, về lâu dài, nếu giá đất không kiểm soát được sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế nước ta. Tình trạng này không thể khắc phục được bằng việc xây dựng bảng giá đất mà phải có giải pháp đồng bộ (trong đó có chính sách về thuế) để kiểm soát giá bất động sản, bảo đảm chỉ tăng ở mức độ nhất định.

Khi nào kiểm soát giá bất động sản, giá đất được thì lúc đó những khó khăn trong thu hồi, giải phóng mặt bằng mới xử lý được. Nếu không công tác này sẽ tiếp tục có khó khăn nhất định trong triển khai thực hiện.

Mai Đỉnh - Đỗ Việt