Cần làm rõ trách nhiệm và bài học về kiểm nghiệm sầu riêng xuất khẩu

Với tổng diện tích khoảng 44.900 ha, đến nay Đắk Lắk là một trong những tỉnh có diện tích sầu riêng nhiều nhất cả nước.

Khi các phòng kiểm nghiệm đột ngột dừng hoạt động

Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đắk Lắk Nguyễn Hắc Hiển cho biết, hiện nay, tổng diện tích sầu riêng toàn tỉnh có khoảng 44.900 ha, sản lượng dự kiến năm 2025 khoảng 443.000 tấn. Trong những năm qua, công tác thiết lập và cấp mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói sầu riêng trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Đến nay, toàn tỉnh có 269 vùng trồng sầu riêng đã được cấp mã xuất khẩu với tổng diện tích gần 7.400 ha và có 40 cơ sở đóng gói sầu riêng đã được cấp mã số xuất khẩu.

Nhờ thực hiện tốt việc thiết lập mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng xuất khẩu, góp phần nâng cao uy tín của sầu riêng tỉnh Đắk Lắk nói riêng và nông sản Việt Nam nói chung trên thị trường quốc tế và tăng kim ngạch xuất khẩu. Đồng thời, góp phần định hướng người nông dân thực hành sản xuất chuyên nghiệp hơn, theo tiêu chuẩn và thị hiếu của thị trường. Đến thời điểm hiện nay, chỉ còn khoảng một tháng nữa là niên vụ sầu riêng năm 2025 kết thúc. Giá bán sầu riêng năm nay giao động từ 50.000-90.000 đồng/kg, người trồng sầu riêng có lãi lớn.

Giá bán sầu riêng năm nay giao động từ 50.000-90.000 đồng/kg, người trồng sầu riêng có lãi lớn.

Tuy nhiên, khi vụ sầu riêng đang bước vào giai đoạn cuối thì trong tháng 10 vừa qua, các phòng kiểm nghiệm dư lượng hóa chất Cadimin, Vàng O… cho sản phẩm sầu riêng xuất khẩu đồng loạt tạm dừng hoạt động dẫn đến doanh nghiệp không thể hoàn tất thủ tục kiểm nghiệm lô hàng xuất khẩu theo quy định. Sự cố này khiến sầu riêng bị ùn ứ buộc các doanh nghiệp phải tạm ngưng thu mua, làm giá sầu riêng trên thị trường giảm mạnh, nhiều nông dân không dám cắt vườn, hàng nghìn tấn sầu riêng có nguy cơ chín rụng, hư hỏng ngoài vườn.

Trước tình trạng đó, Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk đã có Công văn kiến nghị hỗ trợ tháo gỡ khó khăn trong tiêu thụ sầu riêng niên vụ 2025 gửi Thủ tướng Chính phủ. Theo ông Lê Anh Trung, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk, từ ngày 11/10 đến cuối tháng 10/2025, các phòng xét nghiệm được chỉ định phục vụ kiểm nghiệm dư lượng hóa chất Cadimin, Vàng O… cho sản phẩm sầu riêng xuất khẩu đồng loạt tạm dừng hoạt động với do lý do bảo trì, nâng cấp hệ thống.

Trong khi đó, Đắk Lắk đang trong giai đoạn cao điểm thu hoạch sầu riêng, dự kiến còn kéo dài 20 đến 30 ngày nữa mới kết thúc vụ. Việc tạm dừng hoạt động của các phòng kiểm nghiệm dẫn đến doanh nghiệp không thể hoàn tất thủ tục kiểm nghiệm lô hàng xuất khẩu theo quy định. Gần 2.000 container sầu riêng bị ùn ứ tại các kho nhà máy sản xuất, trên đường vận chuyển và tại các khu vực cửa khẩu xuất khẩu. Doanh nghiệp buộc phải tạm ngưng thu mua khiến giá sầu riêng trên thị trường giảm mạnh và hàng nghìn tấn sầu riêng chưa thu hoạch có nguy cơ chín rụng, hư hỏng khiến người nông dân hết sức lo lắng.

Bên cạnh đó, việc tạm dừng hoạt động của các phòng kiểm nghiệm làm phát sinh tổn thất kinh tế rất lớn cho cả doanh nghiệp và người dân do chi phí lưu kho, vận chuyển, điện lạnh tăng cao cùng với thiệt hại trực tiếp từ mất sản lượng, mất thị trường và mất uy tín xuất khẩu.

Hiện nay, vụ thu hoạch sầu riêng năm 2025 ở Đắk Lắk đang bước vào giai đoạn cuối.

Tình hình này không chỉ ảnh hưởng đến thu nhập của hàng nghìn hộ nông dân, mà còn có thể gây đứt gãy chuỗi cung ứng sầu riêng của Việt Nam, ảnh hưởng tiêu cực đến vị thế và thương hiệu của ngành hàng sầu riêng Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Trước tình hình cấp bách nêu trên, Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo khẩn các phòng kiểm nghiệm được công nhận sớm khôi phục hoạt động kiểm nghiệm phục vụ xuất khẩu sầu riêng, đặc biệt ưu tiên cho khu vực Tây Nguyên và Đắk Lắk trong giai đoạn cuối vụ; thiết lập cơ chế ưu tiên nhanh đối với các mẫu xét nghiệm sầu riêng xuất khẩu trong thời gian cao điểm để bảo đảm lưu thông hàng hóa và giảm thiệt hại cho doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân. Đồng thời, xem xét ủy quyền tạm thời cho các đơn vị xét nghiệm đủ năng lực tại địa phương được Bộ Nông nghiệp và Môi trường thẩm định nhằm duy trì tính liên tục và thông suốt của chuỗi sản xuất, tiêu thụ, xuất khẩu.

“Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk nhận thấy đây là vấn đề đặc biệt khẩn cấp, nếu không được xử lý kịp thời sẽ gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng, mất ổn định thị trường và đe dọa toàn bộ chuỗi giá trị ngành hàng sầu riêng của Việt Nam”, Công văn kiến nghị hỗ trợ tháo gỡ khó khăn trong tiêu thụ sầu riêng niên vụ 2025 của Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk nêu.

Trong những ngày trung tuần tháng 10/2025, các phòng kiểm nghiệm dư lượng hóa chất Cadimin, Vàng O… cho sản phẩm sầu riêng xuất khẩu đồng loạt tạm dừng hoạt động khiến sầu riêng bị ùn ứ.

Tỉnh Đắk Lắk đang vào cuối vụ sầu riêng, dự kiến còn 40.000-50.000 tấn chưa thu hoạch tại các khu vực Ea H’leo, Krông Búk, Krông Năng… Nếu các phòng xét nghiệm không hoạt động kịp thời để kiểm nghiệm sản phẩm thì sầu riêng không đủ điều kiện để xuất khẩu, ảnh hưởng đến ngành hàng.

Giám đốc Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Tân Lập Đông, xã Krông Búk Nguyễn Hữu Chiến cho biết, Hợp tác xã có khoảng 50 ha sầu riêng, trong đó 80-90% diện tích đã thu hoạch xong, phần còn lại đã ký hợp đồng bao tiêu với thương lái. “Hợp tác xã còn khoảng 70 tấn sầu riêng, sau khi xảy ra việc các phòng kiểm nghiệm sầu riêng xuất khẩu tạm ngừng hoạt động, thương lái vẫn thu mua nhưng tiến độ chậm hơn. Sầu riêng để lâu trên cây dễ ảnh hưởng đến chất lượng, gây thiệt hại cho nông dân”, ông Chiến chia sẻ.

Làm rõ trách nhiệm

Ông Lê Anh Trung cho biết, sau khi Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk gửi Công văn kiến nghị đến Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Thủ tướng Chính phủ để tháo gỡ khó khăn, Chính phủ và các bộ, ngành đã vào cuộc giải quyết. Đến nay, các phòng kiểm nghiệm đã đi vào hoạt động và việc xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đã được nối lại.

Việc tạm dừng hoạt động của các phòng kiểm nghiệm làm phát sinh tổn thất kinh tế rất lớn cho các doanh nghiệp do chi phí lưu kho, vận chuyển, điện lạnh tăng cao...

Cụ thể, Văn phòng Chính phủ vừa có Công văn gửi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Ủy ban nhân dân tỉnh Đắk Lắk truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà về việc xử lý thông tin liên quan đến việc ùn ứ sầu riêng ở Đắk Lắk do các phòng kiểm nghiệm đột ngột dừng hoạt động, ảnh hưởng đến xuất khẩu.

Theo đó, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp với các cơ quan khẩn trương kiểm tra, xác định rõ nguyên nhân và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân để gián đoạn hoạt động kiểm nghiệm gây ảnh hưởng đến tiến độ xuất khẩu sầu riêng. Đồng thời tăng cường công tác quản lý, giám sát hoạt động của phòng kiểm nghiệm; rà soát, hoàn thiện các quy định của pháp luật, thủ tục hành chính liên quan.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cần phối hợp với các cơ quan, địa phương liên quan đẩy nhanh tiến độ phê duyệt, gia hạn hoặc cấp phép mới các phòng kiểm nghiệm phục vụ xuất khẩu sầu riêng, bảo đảm yêu cầu kỹ thuật, môi trường và tiêu chuẩn quốc tế. Kết quả theo dõi, giám sát việc xử lý báo cáo Phó Thủ tướng trước ngày 7/11.

Phó Thủ tướng giao Ủy ban nhân dân các tỉnh tập trung chỉ đạo triển khai công tác cấp phép phòng kiểm nghiệm, chủ động phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn các cơ sở rà soát, hoàn thiện điều kiện kỹ thuật của các phòng kiểm nghiệm trên địa bàn, hoàn thiện hồ sơ đề nghị gia hạn, đăng ký lại hoặc xin cấp phép mới, không để gián đoạn hoạt động kiểm nghiệm phục vụ xuất khẩu.

Đến nay, các phòng kiểm nghiệm đã đi vào hoạt động và việc xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc đã được nối lại, nhưng "sự cố" về kiểm nghiệm sầu riêng là bài học không để lặp lại cho những mùa sau.

Sầu riêng, một ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam và là nguồn thu nhập lớn của hàng chục nghìn hộ nông dân. Tuy nhiên, sự cố các phòng kiểm nghiệm đột ngột tạm dừng hoạt động trong thời gian ngắn đã gây ra những thiệt hại to lớn cho cả doanh nghiệp và người dân, đặc biệt là ảnh hưởng đến thị trường và uy tín xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam.

Vì vậy, nhiều doanh nghiệp cho rằng, để tránh tái diễn tình trạng này, ngành sầu riêng phải chuyển sang quản trị theo chuỗi, gắn trách nhiệm giữa nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp và đơn vị kiểm nghiệm. Chỉ khi các bên liên kết chặt chẽ, việc kiểm soát chất lượng, an toàn thực phẩm mới được bảo đảm, giúp ngành hàng phát triển ổn định và có uy tín. Trong khi đó, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk Lê Anh Trung cho rằng, cần có thêm cơ chế, chính sách phù hợp và sự vào cuộc của chính quyền địa phương trong quá trình vận hành các chuỗi sản xuất một cách bền vững, có như thế mới không lặp lại sự cố tương tự, làm gián đoạn hoạt động xuất khẩu sầu riêng.

Nguyễn Công Lý