Cần nhiều hơn những Địa đạo, Bắc Bling…

Cảnh trong phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối

Theo ông Franck Bolgiani, Giám đốc Viện Pháp tại Hà Nội, sức mạnh mềm là một “tài sản chiến lược” mà bất kỳ quốc gia nào cũng cần quan tâm, tập trung mọi nguồn lực để đầu tư khai thác.

Tuy nhiên, các quốc gia không thể chạy theo, áp dụng mô hình của nước khác mà phải đi theo con đường riêng. Sức mạnh mềm của mỗi quốc gia chỉ có thể phát huy mạnh mẽ từ chính bản sắc riêng của quốc gia đó.

Sở hữu một “kho báu” bản sắc văn hóa, thế nhưng “kho báu” này cần được rộng mở để khai thác và phát huy giá trị.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện VHNTTTDL Việt Nam (VICAST) nêu rõ, trong giai đoạn hiện nay, các quốc gia lớn như Mỹ, Anh, Pháp và ngay cả các nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc đã thành công trong sử dụng sức mạnh mềm để gia tăng ảnh hưởng của mình trên trường quốc tế.

Việt Nam không chỉ có nhu cầu tìm hiểu mà còn phải xác định phát huy sức mạnh mềm văn hóa trong khu vực và mở rộng khả năng quảng bá thương hiệu quốc gia ra thế giới.

PGS.TS Phương nhận định, Đảng, Nhà nước Việt Nam đã có nhiều chính sách phát triển văn hóa. Nhận diện hiệu quả chuyển hóa nguồn lực mềm văn hóa thành sức mạnh mềm văn hóa của Việt Nam, bà Phương nhận xét, sự phối hợp giữa các kênh truyền thông, ngoại giao văn hóa và một số ngành CNVH đã từng bước tạo nên sức lan tỏa của hình ảnh quốc gia, thương hiệu địa phương và bản sắc Việt Nam.

Tuy nhiên, các ngành công nghiệp văn hóa chưa phát huy được hết khả năng chuyển đổi từ các nguồn tài nguyên thành sức mạnh mềm văn hóa.

“Dù du lịch văn hóa và điện ảnh đã có nhiều tiến bộ, nhưng các ngành CNVH Việt Nam vẫn chưa khai thác hết tài nguyên để chuyển hóa thành sức mạnh mềm. Năm 2019 và 2022, công nghiệp sáng tạo đóng góp lần lượt 3,61% và 4,04% GDP, chưa phản ánh hết tiềm năng sức mạnh mềm. Một thực tế là sản phẩm văn hóa nội địa đang thua kém hàng ngoại. Thị trường văn hóa trong nước cũng bị lấn át bởi sản phẩm từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc. Công nghiệp văn hóa thiếu kết hợp sáng tạo, công nghệ, bản quyền, chưa tạo thương hiệu mạnh vươn ra quốc tế”, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương phân tích.

Viện trưởng VICAST cũng dẫn chứng một số trường hợp thú vị cho thấy sức bật về phát huy sức mạnh mềm văn hóa, nếu chúng ta đi đúng cách, đúng đường. Như các MV Bắc Bling (Hòa Minzy), Gieo quẻ (Hoàng Thùy Linh)… đã được những người nổi tiếng nước ngoài tái hiện một cách thích thú.

Những sản phẩm sáng tạo và thu hút của các nghệ sĩ trẻ là điểm sáng, góp phần khiến hình ảnh Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn với bạn bè quốc tế. Đây cũng là ví dụ sinh động về phát huy giá trị sức mạnh mềm Việt Nam.

Góc nhìn từ diễn giả, chuyên gia người Pháp, TS Frédéric Martel, nhà văn và giảng viên đại học ZHdK, Zurich cũng có sự tương đồng khi ông nhấn mạnh, Việt Nam đã có những sản phẩm thể hiện sức mạnh mềm văn hóa, tạo ảnh hưởng trên trường quốc tế như các món phở, bún chả…

Hay gần đây có thể kể đến MV ca nhạc Bắc Bling, bộ phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối đang tạo sức hút lớn. Theo TS. Frédéric Martel, văn hóa không chỉ là sản phẩm truyền thống mà còn có thể lan tỏa mạnh mẽ trên Internet, qua những sản phẩm đương đại như món ăn, âm nhạc, điện ảnh…

Thế giới trên Internet là một thế giới không giới hạn, sức mạnh mềm có thể ở bất cứ đâu.

TS Frédéric Martel chia sẻ: “Trong Thế chiến thứ II, đất nước chúng tôi bị tàn phá. Người Mỹ đến và nói rằng sẽ giúp chúng tôi tái thiết đất nước, nhưng với điều kiện phải để phim Mỹ, khi đó đang là kỷ nguyên vàng của Hollywood, xâm nhập tự do vào thị trường Pháp. Điều đó khiến có thời gian ở Pháp tràn ngập phim Mỹ, khiến nền sản xuất phim ảnh nội địa của chúng tôi chịu sự cạnh tranh lớn”.

Trong bối cảnh đó, nước Pháp đã đề ra những chính sách để điều chỉnh thị trường. Chẳng hạn như mỗi vé bán ra phải chịu mức thuế 13%. Tiền thuế thu được từ phim điện ảnh được tái đầu tư giúp điện ảnh Pháp phát triển. Thị trường càng có nhiều phim thì quỹ hỗ trợ cho nền sản xuất nội địa càng có nhiều tiền để tái phân bổ cho các dự án phim Pháp.

“Nhờ đó mà hiện nay chúng tôi có được tỉ lệ 40- 45% phim chiếu rạp là phim Pháp. Có thể nói, điện ảnh Pháp phát triển là nhờ nguồn thuế có được từ phim Mỹ nhập khẩu”, TS Frédéric Martel chia sẻ.

Ông nhận xét, bối cảnh của Việt Nam hiện tại và Pháp những năm sau Thế chiến thứ II có nhiều điểm tương đồng.

TS Frédéric Martel cũng cho rằng, để phát huy sức mạnh mềm văn hóa của một quốc gia thì các thành tố tham gia đều cần nhận thức rõ vai trò của mình.

Với Việt Nam, trong quá trình hình thành các trào lưu và sản phẩm văn hóa, đội ngũ nghệ sĩ, tổ chức thực hiện cần tận dụng những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo để tạo nên sản phẩm văn hóa hấp dẫn, lan tỏa, tạo ảnh hưởng trên thế giới.

“Nhà nước và các cấp quản lý, bằng các công cụ chính sách cần làm tốt vai trò điều tiết và hỗ trợ để làm đa dạng hóa các thực thể của nền văn hóa. Có những nghệ thuật hàn lâm như múa, opera, thư viện, bảo tàng... nếu nhà nước không hỗ trợ thì rất khó tồn tại. Các tổ chức, cá nhân cần hiểu rõ và nắm bắt được những tiềm ẩn, nguy cơ trên mạng xã hội để bảo mật an toàn thông tin khi cần thiết...”, ông Martel nhấn mạnh.

Chuyên gia Pháp cũng lưu ý, văn hóa cần được bảo hộ để chống lại các tác hại của quy luật kinh tế thị trường. Ông từng tới Trung Quốc, Hàn Quốc… và có dịp nghe các vị lãnh đạo, nhà làm chính sách của họ kể chuyện, ông nhận ra quốc gia nào cũng phải đối mặt với những vấn đề giống nhau trong bối cảnh toàn cầu hóa, đó là sự xâm lăng về văn hóa.

BẢO NGÂN