Câu chuyện phía sau bảo tàng bonsai trị giá hàng triệu USD ở Đồng Tháp

Gần 4 thập kỷ bền bỉ với nghệ thuật bonsai

Giữa vùng đất được mệnh danh là "thủ phủ hoa kiểng" Sa Đéc (tỉnh Đồng Tháp), khu vườn bonsai của ông Nguyễn Phước Lộc không chỉ nổi bật bởi quy mô đồ sộ hay giá trị kinh tế lớn, mà còn bởi chiều sâu của một hành trình gắn bó bền bỉ với nghệ thuật tạo tác cây cảnh suốt gần bốn mươi năm.

Với ông Lộc, bonsai không đơn thuần là thú chơi tao nhã mà là một nghề nghiêm túc, đòi hỏi tri thức, lao động bền bỉ và ý thức bảo tồn lâu dài.

Ông Lộc đang chăm sóc me kiểng cổ nhất Việt Nam được xác lập kỷ lục. (Ảnh: Thanh Lâm).

Hiện, ông Lộc sở hữu khoảng 1.000 cây bonsai, thuộc hơn 50 chủng loại khác nhau. Bộ sưu tập trải dài từ những cây non vài năm tuổi đến các tác phẩm cổ thụ có niên đại hàng trăm năm. Trong đó, tùng bonsai chiếm số lượng lớn nhất, bên cạnh nhiều loại cây có giá trị cao như me, nguyệt quế, mai chiếu thủy, khế…

Giá trị mỗi tác phẩm dao động từ vài trăm nghìn đồng đến hàng chục tỷ đồng. Đặc biệt, một cặp bonsai me kiểng cổ có tuổi đời khoảng 160 năm, hiện được định giá xấp xỉ 1 triệu USD, tương đương 27 tỷ đồng.

Thông tin tác phẩm cặp me kiểng cổ nhất Việt Nam được xác lập kỷ lục. (Ảnh: Thanh Lâm).

Để quản lý và chăm sóc khối tài sản đặc biệt này, ông Lộc duy trì đội ngũ 6 lao động có tay nghề cao, am hiểu sinh lý cây và kỹ thuật tạo hình bonsai.

Theo ông, đây là nghề "kén người", đòi hỏi sự kiên nhẫn, nền tảng kiến thức vững chắc và kinh nghiệm thực tiễn lâu năm. "Không có chuyên môn thì mua cây kiểng về cũng thành củi; còn người có nghề có thể biến 'củi' thành tác phẩm", ông Lộc chia sẻ.

Cận cảnh me kiểng cổ nhất Việt Nam được xác lập kỷ lục. (Ảnh: Thanh Lâm).

Trong quan điểm thẩm mỹ của mình, ông Lộc đặc biệt đánh giá cao cây me. Loài cây này hội tụ đầy đủ yếu tố để trở thành bonsai giá trị: Thân da sần sùi, cành nhánh dẻo dai, lá nhỏ, đọt non xanh mướt, có hoa và trái.

Chính những đặc điểm đó giúp cây me dễ tạo hình, bộc lộ rõ thần thái và chiều sâu nghệ thuật – yếu tố cốt lõi của một tác phẩm bonsai đúng nghĩa.

Từ đam mê cá nhân đến bảo tồn và phát triển nghề

Cơ duyên đến với cây kiểng của ông Lộc bắt đầu rất sớm. Năm 1986, khi còn là học sinh, ông đã phụ giúp mẹ buôn bán và chăm sóc kiểng.

Đến năm 1990, trong thời gian theo học đại học tại Tp.HCM, ông có điều kiện tiếp xúc với nhiều nghệ nhân bonsai, từng bước tích lũy kiến thức và kinh nghiệm trong bối cảnh phong trào bonsai Việt Nam đang manh nha hình thành.

Ông Lộc hiện sở hữu khoảng 1.000 cây bonsai, thuộc hơn 50 chủng loại khác nhau. (Ảnh: Thanh Lâm).

Từ Tp.HCM, ông Lộc mang bonsai về Sa Đéc, trở thành một trong những người tiên phong đưa nghệ thuật bonsai bài bản về khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Những ngày đầu, điều kiện kỹ thuật còn hạn chế, chủ yếu dựa vào việc tự mày mò và thử nghiệm. Về sau, ông chủ động mua sách, tìm kiếm tài liệu trong và ngoài nước để nghiên cứu, hoàn thiện tư duy tạo tác theo hướng chuyên nghiệp và bền vững.

Thông tin tác phẩm cây sanh bonsai có đường kính tán lớn nhất Việt Nam được xác lập kỷ lục. (Ảnh: Thanh Lâm).

Năm 2001, ông Lộc thành lập công ty cây xanh, hoạt động trong lĩnh vực cung cấp và thi công cây xanh, cảnh quan. Không dừng lại ở kinh doanh, đến năm 2018, ông tiếp tục mở trung tâm dạy nghề bonsai, xây dựng giáo án đào tạo bài bản từ cơ bản đến nâng cao, hướng đến việc hình thành lực lượng kế cận cho ngành sinh vật cảnh.

Trên nền tảng đó, đầu năm 2025, bảo tàng bonsai tư nhân đầu tiên tại Việt Nam chính thức ra đời theo đề án đã được phê duyệt. Đây được xem là cột mốc quan trọng, đánh dấu hơn 3 thập kỷ gắn bó bền bỉ của ông Lộc với nghề cây kiểng, đồng thời mở ra hướng tiếp cận mới cho việc bảo tồn và quảng bá giá trị bonsai Việt Nam.

Cặp vạn niên tùng kiểng xuất xứ Nam bộ được tạo tác theo phương pháp tứ diện nhật nguyệt đạt giá trị độc bản Việt Nam. (Ảnh: Thanh Lâm).

Song song với vai trò nghệ nhân, ông Lộc hiện đảm nhiệm nhiều vị trí chuyên môn quan trọng: Phó Chủ tịch Hội Sinh vật cảnh tỉnh Đồng Tháp, thành viên Hội đồng giám khảo bonsai khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Theo ông Lộc, định hướng phát triển bonsai trong tương lai cần song hành 2 nhiệm vụ then chốt: bảo tồn những cây cổ, cây quý và đào tạo nguồn nhân lực trẻ.

Ông cũng mong muốn ngành chức năng có chính sách hỗ trợ nghiên cứu, xuất khẩu bonsai và đào tạo lao động kỹ thuật cao phục vụ thị trường quốc tế.

Tại bảo tàng bonsai, ông Lộc luôn duy trì đội ngũ sáu lao động có tay nghề cao, am hiểu sinh lý cây và kỹ thuật tạo hình bonsai. (Ảnh: Thanh Lâm).

"Người Việt cần cù, sáng tạo; thổ nhưỡng thuận lợi, chủng loại cây phong phú. Nếu được quan tâm đúng mức, bonsai không chỉ là thú chơi mà hoàn toàn có thể trở thành ngành kinh tế giá trị cao, giúp nông dân từ làm công vươn lên làm chủ", ông Lộc nhấn mạnh.

Từ cậu bé phụ mẹ chăm cây kiểng đến người tiên phong xây dựng bảo tàng bonsai tư nhân đầu tiên, hành trình của ông Lộc là minh chứng cho sức bền của đam mê, sự nghiêm túc với nghề và niềm tin vào giá trị lâu dài của bonsai Việt Nam.

Thanh Lâm