Cây hồ tiêu Tây Nguyên hồi sinh bền vững

Giá tăng mạnh - người trồng hồ tiêu phấn khởi

Điển hình là tại Gia Lai, nơi hiện có khoảng 9.000ha hồ tiêu, trong đó hơn 8.000ha đang trong giai đoạn kinh doanh ổn định, còn lại là diện tích kiến thiết cơ bản. Cây hồ tiêu được trồng tập trung tại các huyện như Đak Đoa, Chư Sê, Chư Pưh, Chư Prông, Đức Cơ với giống chủ lực là Vĩnh Linh, tiêu trâu, Lộc Ninh và Phú Quốc, vốn nổi bật về năng suất và khả năng chống chịu sâu bệnh.

Sau thời gian dài chật vật vì giá rớt thảm, hiện giá hồ tiêu tăng lên hơn 160.000 đồng/kg, mức cao nhất trong gần một thập kỷ qua. Niên vụ 2024-2025 vừa qua là một vụ thắng lớn của người trồng tiêu khi vừa được mùa vừa được giá.

Tại xã Chư Pơng, huyện Chư Sê, chị Lê Thị Trang chia sẻ, niên vụ 2024-2025, gia đình đã thu hoạch được hơn 2 tấn tiêu khô từ 800 trụ tiêu trồng xen trong vườn cà phê. Nhờ giá ổn định, chị thu về hơn 300 triệu đồng. Gia đình trồng tiêu chỉ để tận dụng đất trống, không ngờ hiệu quả kinh tế lại cao như vậy. Trồng xen dù năng suất không bằng trồng chuyên canh, nhưng bù lại cây phát triển bền vững và ổn định.

Tại huyện Đak Đoa, anh Trương Văn Quân, ở xã Nam Yang cho biết, gia đình lãi khoảng 500 triệu đồng từ 2.000 trụ tiêu trong niên vụ vừa qua nhờ kết hợp trồng xen và chăm sóc theo hướng hữu cơ. Cùng với đó, giá tiêu tăng cao tạo động lực rất lớn giúp bà con nông dân tập trung cải tạo, chăm sóc để cây ra trái ổn định, chất lượng hơn.

Điểm đáng ghi nhận là hiện người trồng tiêu không còn chạy theo phong trào hay mở rộng ồ ạt như giai đoạn “sốt giá” trước đây. Phần lớn hộ dân đã thay đổi tư duy, sản xuất theo hướng sạch - hữu cơ, theo tiêu chuẩn VietGAP, tận dụng phân chuồng, vỏ cà phê và chế phẩm sinh học để chăm sóc cây.

Ông Lê Kim Nam, Phó Chủ tịch UBND xã Nam Yang cho biết, xã có hơn 200ha tiêu, chủ yếu trồng xen, năng suất đạt 3,5 tấn/ha. Nhờ chuyển hướng sản xuất, vườn tiêu ít bệnh, chi phí đầu tư giảm, lợi nhuận cao hơn. Xã cũng thường xuyên tuyên truyền để bà con không trồng mới tràn lan, tập trung vào hiệu quả lâu dài.

Còn theo ông Nguyễn Kim Anh, Trưởng phòng NN&PTNT huyện Đak Đoa, địa phương đang tích cực khuyến khích người dân trồng tiêu theo hướng hữu cơ, kết hợp với cây trồng khác để tăng giá trị trên cùng đơn vị đất, góp phần ổn định kinh tế hộ nông dân.

Mô hình trồng xen canh hồ tiêu với các loại cây trồng như cà phê, sầu riêng đang mang lại hiệu quả tích cực đối với nhiều nông hộ

Cảnh giác với "phát triển nóng"

Tỉnh Gia Lai từng có giai đoạn phát triển “nóng” cây tiêu khi giá vọt lên 200-220 ngàn đồng/kg. Khi ấy, người dân tận dụng mọi diện tích có thể để trồng tiêu, kể cả nơi không phù hợp thổ nhưỡng, thiếu tưới tiêu và không đảm bảo giống chất lượng. Điều này dẫn đến hệ quả, tiêu nhiễm bệnh chết hàng loạt, nhiều hộ phá sản, nợ nần, rời quê đi làm thuê.

Rút kinh nghiệm, ngành nông nghiệp địa phương xác định hướng đi thận trọng là duy trì diện tích hồ tiêu dưới 8.000ha đến năm 2025, tập trung đầu tư vào nâng cao năng suất, chất lượng và tỷ lệ chế biến trên 30%. Theo Chi cục Trồng trọt và bảo vệ thực vật, năm 2024 sản lượng hồ tiêu toàn tỉnh Gia Lai khoảng 21.670 tấn, năng suất bình quân 35,2 tạ/ha.

Hiện ngành nông nghiệp Gia Lai khuyến cáo người dân không mở rộng thêm diện tích, chỉ tập trung vào cải thiện vườn cây hiện có. Diện tích già cỗi, sâu bệnh sẽ được chuyển đổi, diện tích còn tốt thì đầu tư thâm canh theo hướng hữu cơ, sử dụng trụ sống, tưới tiết kiệm và chế biến sâu.

Ngành nông nghiệp tỉnh Gia Lai xác định hồ tiêu vẫn là cây công nghiệp quan trọng nhưng không thể phát triển ồ ạt. Thay vào đó, các địa phương hướng dẫn nông dân chỉ trồng ở vùng đất phù hợp, áp dụng công nghệ tiết kiệm nước, thiết kế vườn hợp lý, liên kết chuỗi sản xuất và tập huấn sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ, VietGAP.

Theo Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai, địa phương đang đẩy mạnh chuyển giao kỹ thuật, tư vấn canh tác bền vững, tập trung các vùng tiêu chất lượng cao phục vụ xuất khẩu. Mục tiêu là nâng giá trị hồ tiêu không chỉ từ sản lượng mà còn từ chất lượng và thương hiệu sản phẩm.

Có thể nói, hồ tiêu Tây Nguyên đang từng bước vượt qua cơn “địa chấn” của quá khứ để tìm lại vị thế vốn có. Sự thay đổi tư duy từ phía người nông dân, cùng với định hướng đúng đắn từ ngành nông nghiệp, là nền tảng vững chắc để cây hồ tiêu phát triển theo hướng an toàn, hiệu quả và bền vững trong tương lai.

Công Thái