Cây 'xóa nghèo' của người Mông vùng cao

Ghé thăm xã Phình Hồ, một trong những "thủ phủ" khoai sọ nương, chúng tôi gặp anh Giàng Páo Lồng ở thôn Mù Thấp. Chỉ tay ra vạt nương trồng khoai xanh tốt, anh Lồng phấn khởi chia sẻ: Mấy năm nay, gia đình tôi chuyển nhiều diện tích đất nương sang trồng khoai sọ. So với trồng lúa nương, khoai sọ cho hiệu quả kinh tế cao gấp 3 lần. Giá bán ổn định, dao động từ 15.000 – 20.000 đồng/kg, có lúc đầu vụ lên tới 30.000 đồng/kg. Nhờ cây khoai này mà gia đình tôi có thêm thu nhập, cuộc sống đỡ vất vả hơn nhiều.

Người dân thu hoạch khoai sọ.

Không chỉ riêng gia đình anh Lồng, nhiều hộ tại xã Phình Hồ cũng đang có cuộc sống tốt hơn nhờ khoai sọ.

Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Văn Hải - Phó Chủ tịch UBND xã Phình Hồ, không giấu được niềm tự hào khi nói về cây trồng chủ lực của xã.

Điều đáng nói là năng suất và sản lượng của khoai sọ Phình Hồ đang tăng đều qua các năm. "Năng suất bình quân của xã đạt khoảng 10 - 12 tấn/ha. Với diện tích hiện có, tổng sản lượng trong năm 2025 của Phình Hồ ước đạt trên 3.300 tấn. Với giá bán như hiện tại, ước tính doanh thu toàn xã năm 2025 từ cây khoai sọ dự kiến đạt trên 50 tỷ đồng. Cây khoai sọ thực sự đã trở thành một trong những cây trồng thế mạnh giúp cải thiện đời sống, góp phần tích cực vào công tác giảm nghèo của xã", ông Hải nhấn mạnh.

Theo ông Hải, để đạt được kết quả này, chính quyền xã Phình Hồ đã tích cực tuyên truyền, vận động người dân lựa chọn khu vực đất phù hợp, chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Đồng thời, xã phối hợp với cơ quan chuyên môn tổ chức tập huấn kỹ thuật, lồng ghép các nguồn lực từ chương trình mục tiêu quốc gia để hỗ trợ giống, vật tư, đặc biệt là đầu tư hạ tầng giao thông phục vụ sản xuất và tiêu thụ nông sản.

Tương tự, tại xã Hạnh Phúc, cây khoai sọ cũng đang là "đòn bẩy" kinh tế cho gần 100 hộ dân.

Theo ông Giàng A Súa - Phó Chủ tịch UBND xã Hạnh Phúc, toàn xã hiện có trên 300 ha trồng khoai sọ. Dù số hộ tham gia trồng ít hơn, nhưng lại chiếm tới gần 50% tổng số hộ dân ở khu vực nông thôn của xã.

Hiệu quả kinh tế của cây khoai sọ tại xã Hạnh Phúc cũng rất rõ ràng. So với ngô, lúa hay sắn, cây khoai sọ cho hiệu quả kinh tế cao gấp 2 - 3 lần. Năng suất bình quân tại đây đạt từ 6 - 10 tấn/ha, giá bán tại ruộng dao động từ 8.000 - 12.000 đồng/kg, giá bán buôn từ 12.000 - 15.000 đồng/kg.

Ông Giàng A Súa khẳng định: "Nhờ phát triển cây khoai sọ theo hướng hàng hóa, nhiều hộ gia đình đã có thu nhập ổn định, vươn lên thoát nghèo. Tỷ lệ hộ giảm nghèo hằng năm của xã Hạnh Phúc đạt từ 3 - 3,26%/năm."

Để đạt được kết quả trên, xã Hạnh Phúc đã triển khai đồng bộ nhiều chính sách hỗ trợ. Giai đoạn 2020 - 2021, xã đã hỗ trợ giống và vật tư nông nghiệp cho bà con; thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hoạch và bảo quản.

Xã cũng tạo điều kiện để người dân tiếp cận vốn vay ưu đãi qua Ngân hàng Chính sách xã hội và Ngân hàng Nông nghiệp, đồng thời lồng ghép vốn Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới để nâng cấp, mở mới các tuyến đường giao thông nội đồng, giúp vận chuyển nông sản thuận lợi hơn.

Không chỉ ở Phình Hồ hay Hạnh Phúc, cây khoai sọ nương còn được mở rộng diện tích tại nhiều xã khác như Trạm Tấu, Tà Xì Láng. Đến nay, tổng diện tích trồng khoai sọ toàn vùng lên đến 1.000 ha với sản lượng đạt trên 14.000 tấn.

Các địa phương đang kết hợp giữa tri thức bản địa với khoa học kỹ thuật hiện đại, chú trọng bảo tồn nguồn gen, cải thiện kỹ thuật canh tác và kiểm soát chặt chẽ chất lượng sản phẩm từ khâu trồng, chăm sóc đến thu hoạch, bảo quản.

Với năng suất ổn định 14 tấn/ha, sau khi trừ chi phí, mỗi hecta khoai sọ đem về cho nông dân trên 120 triệu đồng, tạo nguồn thu nhập ổn định. Thời gian tới, các xã định hướng đẩy mạnh khâu bảo quản, chế biến sâu như sấy khoai, làm bột khoai, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm tại các hội chợ, sự kiện để xây dựng chuỗi giá trị bền vững, kết nối chặt chẽ nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp.

Khoai sọ nương Trạm Tấu được người dân thu hoạch từ cuối tháng 9 đến hết tháng 11 dương lịch.

Từ 1 loại cây trồng bản địa, vốn chỉ dùng để tự cung tự cấp, cây khoai sọ nương hôm nay không chỉ là sản phẩm nông nghiệp đơn thuần, mà còn là biểu tượng cho sự đổi thay trong tư duy sản xuất, nỗ lực vươn lên của đồng bào Mông, mở ra con đường thoát nghèo bền vững trên vùng đất cao này.

Hùng Cường