Cây xoài nhập ngoại trên đất Yên Minh

BHG - Xoài Yên Minh từng là sản phẩm đặc trưng, nổi tiếng trên vùng Cao nguyên đá. Tuy nhiên, do không được thường xuyên quan tâm, cải tạo, cây già cỗi dần thoái hóa, mất mùa, giảm diện tích, năng suất, giá trị. Nhưng thương hiệu xoài Yên Minh đang có cơ hội khôi phục khi những chương trình thí điểm trồng giống xoài Đài Loan, Thái Lan cho thấy phù hợp, năng suất cao, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt.

Lãnh đạo phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Yên Minh và xã Hữu Vinh kiểm tra vườn xoài Đài Loan được hỗ trợ năm 2019.

Nằm trên vùng Cao nguyên đá nhưng Yên Minh lại có khí hậu cận nhiệt đới nóng ẩm và thổ nhưỡng phù hợp với nhiều loại cây ăn quả, trong đó có cây xoài. Đây là loại cây được du nhập vào địa bàn huyện từ vài chục năm trước và được coi là giống xoài địa phương khi cho quả có nhiều ưu điểm hơn nơi khác, được thực khách đánh giá có vị thơm, ngọt đặc trưng riêng. Tuy nhiên, phần lớn diện tích xoài của Yên Minh là giống bản địa, quả nhỏ, năng suất thấp, mẫu mã không đồng đều, chủ yếu tiêu thụ trong huyện, chưa có các giống xoài chất lượng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường, hiệu quả kinh tế thấp.

Theo nghiên cứu, đánh giá của Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Yên Minh, rất khó thực hiện việc cải tạo, khôi phục giống xoài địa phương do phần lớn diện tích đã được trồng từ 15 – 20 năm, đang trong thời kỳ thoái hóa. Trong khi giống xoài Đài Loan (GL4) và xoài Thái Lan (VRQ-XX1) đã được Bộ Nông nghiệp và PTNT công nhận và cho phép sản xuất kinh doanh trên cả nước. Hai giống xoài này cho thấy khả năng thích nghi và hiệu quả kinh tế cao ở nhiều vùng trồng khác nhau từ Đồng bằng sông Cửu Long đến Trung du miền núi phía Bắc. Đặc biệt trở thành 2 giống xoài chủ lực phục vụ xuất khẩu của tỉnh Sơn La – địa phương có điều kiện khí hậu, thổ những tương đối giống Hà Giang.

Cán bộ chuyên môn kiểm tra trọng lượng quả xoài Đài Loan.

Với những ưu điểm trên, từ năm 2019, thực hiện chương trình giảm nghèo bền vững với các dự án hỗ trợ tạo sinh kế cho hộ nghèo, cận nghèo, huyện Yên Minh đã hỗ trợ cho hàng trăm hộ trồng mới trên 30 ha xoài giống Đài Loan và Thái Lan. Cây xoài ngoại đã cho thấy sự phù hợp với khí hậu, thổ những khi sinh trưởng và phát triển tốt. Năm 2020, Sở Khoa học và Công nghệ phê duyệt Dự án Khoa học công nghệ cấp tỉnh xây dựng mô hình trồng thử nghiệm giống xoài Đài Loan (GL4) và giống xoài Thái Lan (VRQ-XX1) trên địa bàn huyện Yên Minh, quy mô 10 ha, giai đoạn 2020 – 2023.

Tới thăm vườn xoài của gia đình anh Nguyễn Văn Tuân, thôn Bản Trưởng, xã Hữu Vinh, thật bất ngờ khi vườn xoài mới bước vào năm thứ 3 nhưng đã cho quả với kích thước, trọng lượng lớn, mẫu mã đẹp, dự báo hiệu quả kinh tế cao. Anh Tuân chia sẻ: Gia đình tôi được huyện hỗ trợ 200 cây xoài giống Đài Loan và Thái Lan năm 2019. Đến năm 2021 cây đã ra hoa và đậu nhiều quả nhưng gia đình tôi ngắt bỏ hết chỉ giữ lại từ 1 - 2 quả để đánh giá chất lượng, bởi năm thứ 2 cây còn yếu, để nhiều quả sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển sau này. Năm nay, gia đình tôi để từ 5 – 7 quả/cây; bình quân đạt 0,8 – 1,2kg/quả. Quả xoài Đài Loan và Thái Lan khi chín có vị ngọt thanh, cùi dày, hạt lép. Vườn xoài của tôi năm nay ước tính cho sản lượng gần 1 tấn, hiện gia đình đang bán dần những quả chín sớm với giá khoảng 30- 35 nghìn đồng/kg. Tôi rất kỳ vọng vườn xoài sẽ giúp nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế gia đình bền vững.

Hiện, tổng diện tích xoài trên địa bàn huyện Yên Minh có khoảng 125 ha, giảm trên 160 ha so với năm 2018 (chưa tính 40 ha xoài Đài Loan, Thái Lan mới trồng 3 năm qua). Năng suất bình quân đạt khoảng 15tạ/ha. Qua gần 3 năm đưa vào thí điểm, ngành chuyên môn đánh giá: Cây xoài nhập ngoại có tỷ lệ cây sống đạt trên 95%, tốc độ sinh trưởng, phát triển nhanh; sau 2 năm cây đã ra hoa và 100% diện tích trồng từ năm 2019 đã cho quả với bình quân 5-7 quả/cây. Đặc biệt, giống xoài Đài Loan và Thái Lan có thời kỳ ra hoa, đậu quả muộn hơn so với xoài địa phương nên hạn chế được tình trạng mất mùa. Vì thế, năng suất năm thứ 3 có thể đạt 1,2-1,5 tấn. Trong năm kiến thiết thứ 4 - 5 có thể cho chủ vườn thu nhập từ 10-20 triệu đồng/ha. Thời kỳ kinh doanh năm thứ 6 trở đi có thể cho thu từ 50 – 100 triệu đồng/ha. Đây là những tín hiệu rất tích cực để Yên Minh khôi phục diện tích xoài hàng hóa và thương hiệu xoài của huyện.

Phó phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Yên Minh, Nguyễn Văn Chương cho biết: Với mục tiêu đẩy mạnh ứng dụng KHKT vào sản xuất, cải tạo nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm xoài của huyện. Chuyển dịch cơ cấu giống, cây trồng, phát triển mở rộng diện tích thành vùng sản xuất hàng hóa tập chung, nâng cao thu nhập cho người dân. Bổ sung vào cơ cấu giống, đa dạng hóa sản phẩm xoài, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng. Khắc phục tình trạng xoài mất mùa hàng loạt. Đến nay có thể khẳng định sự thích nghi, hiệu quả kinh tế ban đầu của cây xoài Đài Loan và Thái Lan trên địa bàn. Ngoài ra, việc chuyển đổi sang các giống xoài nhập ngoại sẽ tạo ra sự đa dạng trong cơ cấu sản xuất nông nghiệp của huyện, đẩy mạnh sản xuất hàng hóa, tạo ra các sản phẩm nông nghiệp có chất lượng cao, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông nghiệp đặc sản của địa phương.

Bài, ảnh: Duy Tuấn