Chế định xuyên quốc gia duy nhất được bầu cử trực tiếp

Liên minh châu Âu gồm những chế định nào?

Liên minh châu Âu (EU) có ba cơ quan quan trọng nhất bao gồm: Hội đồng châu Âu, Ủy ban châu Âu (EC) và Nghị viện châu Âu (EP). Trong đó, EP đóng vai trò như một Hạ viện quốc gia, cùng với Hội đồng châu Âu đóng vai trò như một Thượng viện quốc gia tạo thành cơ quan lập pháp lưỡng viện của EU. EC, bao gồm 28 ủy viên, là cơ quan hành pháp của khối, giống như Chính phủ.

Một biểu ngữ kêu gọi bỏ phiếu tại Tòa nhà Nghị viện ở Brussels. Nguồn: AP/Virginia Mayo

EP gồm 705 nghị sĩ, dự kiến sẽ tăng lên 720 nghị sĩ sau cuộc tổng tuyển cử, đại diện cho khu vực bầu cử dân chủ lớn thứ hai trên thế giới với gần 373 triệu cử tri đủ điều kiện, quy mô chỉ nhỏ hơn cuộc bầu cử Quốc hội Ấn Độ vừa diễn ra với gần 1 tỷ cử tri đủ điều kiện bỏ phiếu.

Nghị viện châu Âu có quyền hạn gì?

Từ một cơ quan chủ yếu có vai trò tham vấn, quyền hạn của EP không ngừng được mở rộng từ năm 1970. Hiện tại, EP cùng với Hội đồng châu Âu nắm quyền lập pháp với nhiệm vụ thông qua tất cả các văn bản pháp lý cũng như có quyền giám sát ngân sách EU. Bên cạnh đó Nghị viện cũng thực hiện chức năng giám sát Ủy ban thông qua quyền phê chuẩn cơ quan này, cũng như có quyền phê chuẩn đề cử của Hội đồng châu Âu cho vị trí Chủ tịch Ủy ban; bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với Ủy ban giống như cơ chế nghị viện quốc gia.

Nghị sĩ châu Âu được bầu chọn như thế nào?

Năm 1979, EP trở thành chế định xuyên quốc gia đầu tiên trên thế giới được các cử tri bầu trực tiếp 5 năm một lần theo hình thức phổ thông đầu phiếu. Quy định này đã đưa EU đạt đến một mức độ liên kết mạnh mẽ nhất so với tất cả các tổ chức khu vực khác.

Mỗi quốc gia có một số quy định riêng nhưng có một số nguyên tắc chung mà các nước phải tuân thủ, chẳng hạn như số lượng nghị sĩ châu Âu được bầu từ một đảng chính trị tỷ lệ thuận với số phiếu bầu mà đảng đó nhận được. Công dân EU cư trú tại một quốc gia EU khác có thể bỏ phiếu và ứng cử ở đó. Mỗi công dân chỉ được bỏ phiếu một lần.

Có bao nhiêu nghị sĩ được bầu?

Theo nguyên tắc chung, số lượng nghị sĩ được quyết định trước mỗi cuộc bầu cử. Tổng số không được phép vượt quá 750 cộng với Chủ tịch (751 nghị sĩ).

Sau khi Anh rời khỏi EU vào năm 2019, tổng số nghị sĩ châu Âu giảm từ 751 xuống còn 705. Trong cuộc bầu cử lần này, quy mô của EP được tăng lên 720 ghế, nhiều hơn 15 ghế so với cuộc bầu cử năm 2019.

Mỗi quốc gia được bầu bao nhiêu nghị sĩ?

Tùy theo dân số của từng nước mà các quốc gia sẽ có số ghế nghị sĩ châu Âu khác nhau. Mỗi nước châu Âu bầu tối thiểu 6 nghị sĩ (nước nhỏ nhất Malta) và tối đa 96 nghị sĩ (Đức) tùy vào dân số của mình.

Dưới đây là số lượng nghị sĩ sẽ được bầu ở mỗi quốc gia trong cuộc bầu cử 2024: Đức bầu 96, Pháp: 81, Italy: 76, Tây Ban Nha: 61, Ba Lan: 53, Romania: 33, Hà Lan: 31, Bỉ: 22, Hy Lạp: 21, Séc: 21, Thụy Điển: 21, Bồ Đào Nha: 21 Hungary: 21, Áo: 20, Bulgaria: 17, Đan Mạch: 15, Phần Lan: 15, Slovakia: 15, Ireland: 14, Croatia: 12, Litva: 11, Slovenia: 9, Latvia: 9, Estonia: 7, CH Síp: 6, Luxembourg: 6, Malta: 6.

Cuộc bầu cử diễn ra khi nào?

Cuộc bầu cử EP cho nhiệm kỳ 2024 - 2029 diễn ra từ ngày 6 - 9.6 trong toàn khối. Riêng ngày 9.6 được coi là ngày bầu cử chính thức với 20 quốc gia tiến hành bỏ phiếu, trong đó có Đức, Pháp và Ba Lan. Hà Lan là nước tổ chức bầu cử sớm nhất vào 6.6. Tiếp đó là Ireland ngày 7.6. Latvia, Malta và Slovakia ngày 8.6. Tại Cộng hòa Séc, bầu cử diễn ra trong hai ngày 7 - 8.6, Italy ngày 8 - 9.6.

Đây sẽ là cuộc bầu cử EP lần thứ 10 kể từ cuộc bầu cử trực tiếp đầu tiên vào năm 1979 và là cuộc bầu cử EP đầu tiên sau Brexit.

Cử tri bỏ phiếu cho các đảng quốc gia hay các đảng châu Âu?

Các cuộc bầu cử được tranh cử bởi các đảng chính trị quốc gia nhưng sau khi trở thành các nghị sĩ châu Âu, họ sẽ tập hợp trong các nhóm đảng của EP. Nghị viện hiện tại do 3 nhóm đảng lớn chi phối gồm đảng Nhân dân châu Âu (EPP) trung hữu, Liên minh Xã hội và Dân chủ (S&D) trung tả và đảng Phục hưng châu Âu (RE) theo chủ nghĩa tự do và trung dung.

Đạt Quốc (Theo Europarl)