Chi phí không chính thức có dấu hiệu 'lan rộng'

Gánh nặng chi phí không chính thức có dấu hiệu trở lại với các doanh nghiệp trên một số khía cạnh, Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết trong báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) công bố ngày 6/5.

Theo kết quả khảo sát, gần 37% doanh nghiệp cho biết có chi trả chi phí không chính thức trong năm ngoái, tăng nhẹ so với mức 33% của năm trước đó.

Đáng chú ý, tỷ lệ doanh nghiệp có chi trả chi phí không chính thức cho cán bộ thanh tra, kiểm tra chiếm gần 28%, tăng đáng kể so với mức 16% của năm 2023.

Doanh nghiệp cũng bày tỏ nhiều bức xúc hơn về gánh nặng thủ tục và tính công bằng của các hoạt động thanh, kiểm tra về môi trường.

Tỷ lệ doanh nghiệp cho biết phải trả phí không chính thức khi bị thanh, kiểm tra môi trường đã tăng hơn gấp đôi, khi 50% doanh nghiệp trên toàn quốc xác nhận có "chi phí ngoài luồng" cho cán bộ thanh, kiểm tra môi trường trong năm 2024, so với chỉ 22% năm trước đó.

Tỷ lệ doanh nghiệp cho rằng cán bộ thanh tra môi trường gây ra gánh nặng quy định quá mức cũng đã tăng hơn gấp đôi khi so sánh hai kỳ khảo sát 2024 và 2023.

Cùng với đó, chỉ có hơn 1% doanh nghiệp ghi nhận có sự phối hợp giữa các đoàn kiểm tra thuộc các cơ quan khác nhau để giảm gánh nặng thủ tục, giảm nhẹ so với năm trước. Chỉ 1/4 số doanh nghiệp được hỏi cho rằng các cuộc thanh, kiểm tra là công bằng, xét trên các tiêu chí về vấn đề được nêu ra, vi phạm bị phát hiện, quyết định xử phạt và mức phạt có hợp lý hay không.

Như vậy, dù hoạt động thanh tra đã phát huy vai trò, vẫn cần rất nhiều nỗ lực để thuyết phục doanh nghiệp việc thanh, kiểm tra môi trường là cần thiết, thông qua nâng cao chất lượng quy trình và quy định mà doanh nghiệp phải tuân thủ.

Ngoài vấn đề thanh, kiểm tra, tỷ lệ doanh nghiệp có chi trả chi phí không chính thức khi làm thủ tục cấp phép kinh doanh có điều kiện lên tới gần 55%, tăng đáng kể so với kỳ khảo sát trước đó.

Không chỉ vậy, có khoảng một nửa doanh nghiệp thừa nhận có chi trả chi phí không chính thức khi làm thủ tục hành chính đất đai, tăng đáng kể từ mức chỉ hơn 1/3 của năm 2023.

Trong đấu thầu mua sắm công tại các địa phương, tỷ lệ doanh nghiệp có chi trả chi phí không chính thức cũng tăng nhẹ.

Dù vậy, VCCI nhận định, kết quả khảo sát mới nhất đã ghi nhận một số khía cạnh tích cực của các nỗ lực cắt giảm chi phí không chính thức cho doanh nghiệp.

Theo đó, chỉ gần 2,3% số doanh nghiệp cho biết phải chi hơn 10% doanh thu cho các loại chi phí không chính thức, tiếp tục chuỗi giảm liên tục từ năm 2010 tới nay. Nếu so với mức đỉnh gần 13% của năm 2006 – năm đầu tiên khảo sát chỉ tiêu này, gánh nặng chi phí không chính thức của doanh nghiệp vào năm 2024 đã giảm rất đáng kể.

Không chỉ vậy, trong khi năm 2023 có tới 53% doanh nghiệp cho biết có tranh chấp song không lựa chọn tòa án để giải quyết do lo ngại tình trạng “chạy án” là phổ biến, tỷ lệ này trong năm ngoái chỉ còn 44%.

Phương Anh