Chính phủ đề xuất cơ chế chính sách đặc thù để xây dựng các nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận

Báo cáo tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, để đạt được mục tiêu đưa dự án vào vận hành trong năm 2030, Chính phủ nhận thấy cần thiết phải có các cơ chế, chính sách đặc thù cho Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Trước mắt, để triển khai đồng thời, song song các giai đoạn trong công tác chuẩn bị đầu tư và thực hiện dự án, trên cơ sở ý kiến của các Bộ, ngành liên quan, Chính phủ đề xuất Quốc hội cho phép thực hiện một số cơ chế, chính sách chính.

Cụ thể, về đối tác thực hiện cho phép triển khai đồng thời việc đàm phán với đối tác đã thực hiện để ký kết Hiệp định liên Chính phủ/thỏa thuận về hợp tác xây dựng nhà máy điện hạt nhân trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Hiệp định liên Chính phủ về khoản tín dụng xuất khẩu nhà nước để tài trợ xây dựng nhà máy điện hạt nhân trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc Hiệp định/thỏa thuận với đối tác khác, song song với quá trình phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư và phê duyệt dự án đầu tư.

Toàn cảnh phiên họp thứ 42 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (Ảnh: Phạm Thắng).

Về lựa chọn nhà thầu, theo ông Diên, cho phép Thủ tướng Chính phủ giao chủ đầu tư thực hiện dự án; cho phép áp dụng hình thức hợp đồng chìa khóa trao tay và triển khai lựa chọn nhà thầu ngay sau khi Quốc hội chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư của Dự án.

Hợp đồng bao gồm các công việc lập dự án đầu tư, thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ, thi công xây dựng công trình theo quy định và có bổ sung thêm: Mua bảo hiểm cho toàn bộ vật tư, thiết bị, dịch vụ trong quá trình thực hiện hợp đồng chìa khóa trao tay và được phép mua bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm nước ngoài không có chi nhánh được cấp giấy phép thành lập và hoạt động tại Việt Nam; cung cấp nhiên liệu hạt nhân cho khối lượng nạp đầu tiên.

Bên cạnh đó, cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay xây dựng nhà máy chính nêu trên với nhà thầu được nêu tên trong Hiệp định liên Chính phủ theo quy trình chỉ định thầu rút gọn (được tổ chức đàm phán trực tiếp trên cơ sở dự thảo hợp đồng gửi cho nhà thầu).

Cho phép áp dụng hình thức chỉ định thầu/chỉ định thầu rút gọn đối với các gói thầu Tư vấn quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư và thực hiện dự án, bao gồm Tư vấn trợ giúp chủ đầu tư đàm phán, ký kết, quản lý thực hiện hợp đồng chìa khóa trao tay; thẩm tra dự án đầu tư (FS), hồ sơ phê duyệt địa điểm (SAD), thiết kế kỹ thuật (TKKT), thiết kế bản vẽ thi công (TKBVTC), các báo cáo chuyên ngành; Tư vấn quản lý dự án và Tư vấn giám sát thi công. Cho phép đàm phán trực tiếp/chỉ định thầu rút gọn với đối tác để mua nhiên liệu hạt nhân cho nhà máy.

Thẩm tra vấn đề trên, Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội nêu quan điểm, đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát các nội dung đề xuất trong dự thảo Nghị quyết để bảo đảm đúng thẩm quyền của Quốc hội, hợp lý, khả thi, chính xác, tránh trùng lặp, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và báo cáo cấp có thẩm quyền theo đúng quy định của Đảng và Nhà nước.

Bên cạnh đó về lựa chọn nhà thầu, cơ quan thẩm tra cũng cho rằng, việc áp dụng chỉ định thầu gói thầu chìa khóa trao tay là hợp lý để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Tuy nhiên, hình thức này có thể dẫn đến hạn chế cạnh tranh, nguy cơ lợi ích nhóm và thiếu minh bạch trong quá trình thực hiện.

Do đó, để giảm thiểu rủi ro, đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy trình giám sát chặt chẽ như: Công khai danh sách nhà thầu và tiêu chí lựa chọn để tăng tính minh bạch; thành lập hội đồng giám sát độc lập để kiểm tra quy trình chỉ định thầu; xây dựng cơ chế báo cáo định kỳ về tiến độ thực hiện hợp đồng; áp dụng chế tài nghiêm ngặt nếu phát hiện dấu hiệu tiêu cực trong quá trình chỉ định và thực hiện hợp đồng.

Theo đó, đề nghị cần có quy định rõ ràng về điều kiện áp dụng, tiêu chí lựa chọn nhà thầu, bổ sung cơ chế kiểm soát chặt chẽ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt là các cam kết về công nghệ, bảo trì và chuyển giao công nghệ sau khi hoàn thành dự án.

Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường cũng kiến nghị, Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan khẩn trương thực hiện Nghị quyết của Quốc hội khi được ban hành, đảm bảo đúng chủ trương, chính sách của Đảng; hoàn thiện, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan, trong đó có việc điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án, sửa đổi Luật Năng lượng nguyên tử và các cơ chế, chính sách đặc thù khác (nếu có) để có cơ sở pháp lý trước khi triển khai xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận; có kế hoạch đào tạo cán bộ, công nhân, kỹ sư lành nghề trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử để tiếp cận ngay khi xây dựng nhà máy và vận hành nhà máy sau này; chuẩn bị nguồn lực cho việc kiểm tra, giám sát và đánh giá về an toàn cho quá trình xây dựng và vận hành nhà máy điện hạt nhân.

Việt Thắng