Chính thức: châu Âu bỏ lệnh cấm xe xăng từ năm 2035

Ủy ban châu Âu (European Commission - EC) đã công bố kế hoạch rút lại lệnh cấm trên thực tế đối với việc bán xe mới sử dụng động cơ đốt trong (xe xăng) từ năm 2035 - một bước lùi lớn nhất của Liên minh châu Âu (EU) đối với các chính sách xanh trong nhiều năm qua, trong bối cảnh ngành công nghiệp ôtô toàn cầu đang chứng kiến sự "tái cân chỉnh" của quá trình điện hóa.

Châu Âu chính thức bỏ lệnh cấm xe xăng từ năm 2035

Theo đề xuất mới, vốn vẫn cần được các chính phủ EU và Nghị viện châu Âu phê chuẩn, EU sẽ cho phép tiếp tục bán một số dòng xe không thuần điện sau năm 2035. Động thái này diễn ra sau sức ép mạnh mẽ từ các hãng xe, đặc biệt tại Đức - trung tâm công nghiệp ôtô của châu Âu - và Italy, những quốc gia lâu nay kêu gọi nới lỏng các quy định quá khắt khe.

Mặc dù cũng đã đầu tư hàng tỷ USD vào chiếc lược phát triển EV, nhiều hãng xe lớn trên thế giới như Mercedes-Benz, BMW, Ford... đều lên tiếng phản đối mạnh mẽ yêu cầu bắt buộc bán xe thuần điện 100% kể từ năm 2035 của châu Âu.

EC dường như đã chấp nhận lập luận của các nhà sản xuất ôtô trong việc tiếp tục cho phép bán xe plug-in hybrid (PHEV) và các mẫu xe điện có phạm vi mở rộng (EREV), khi các hãng xe châu Âu đang chật vật cạnh tranh với Tesla cũng như các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc.

Volkswagen, hãng xe lớn nhất châu Âu tính theo sản lượng, cho rằng việc "mở cửa thị trường cho xe sử dụng động cơ đốt trong nhưng có cơ chế bù đắp phát thải là cách tiếp cận thực tế và phù hợp với điều kiện thị trường". Tập đoàn này cũng nhận định dự thảo mục tiêu CO₂ mới là "hợp lý về mặt kinh tế", đồng thời hoan nghênh các biện pháp hỗ trợ xe điện cỡ nhỏ và các mục tiêu linh hoạt hơn cho giai đoạn đến năm 2030.

EU sẽ chuyển sang mục tiêu cắt giảm 90% lượng phát thải CO₂ so với mức năm 2021, thay vì quy định hiện hành yêu cầu tất cả xe con và xe van mới bán ra từ năm 2035 phải đạt mức phát thải bằng 0.

Theo đề xuất này, mục tiêu của EU sẽ chuyển sang cắt giảm 90% lượng phát thải CO₂ so với mức năm 2021, thay vì quy định hiện hành yêu cầu tất cả xe con và xe van mới bán ra từ năm 2035 phải đạt mức phát thải bằng 0. Phần phát thải còn lại sẽ phải được các hãng xe bù đắp thông qua việc sử dụng thép phát thải thấp sản xuất trong EU, nhiên liệu tổng hợp (e-fuels) hoặc nhiên liệu sinh học không cạnh tranh với thực phẩm, như phế phẩm nông nghiệp và dầu ăn đã qua sử dụng.

Ngoài ra, các nhà sản xuất ôtô sẽ được trao "cửa sổ" ba năm, từ 2030 đến 2032, để đạt mục tiêu cắt giảm 55% phát thải CO₂ của xe con so với mức năm 2021. Đối với xe van, mục tiêu cắt giảm vào năm 2030 cũng được nới lỏng từ 50% xuống còn 40%.

Ngành công nghiệp ôtô châu Âu bước vào "thời điểm reset"

Động thái của EU diễn ra ngay sau khi Ford thông báo khoản ghi giảm tài sản trị giá 19,5 tỷ USD, do hãng này hủy bỏ nhiều mẫu xe điện trong bối cảnh chính sách của chính quyền Tổng thống Donald Trump và nhu cầu EV suy yếu tại thị trường Mỹ.

Trong động thái mới nhất, Ford đã khai tử dòng F-150 Lightning EV thuần điện hoàn toàn và thay thế bằng công nghệ EREV, vốn được cho là thực tế hơn đối với nhu cầu của người tiêu dùng khi mạng lưới hạ tầng sạc chưa đáp ứng được nhu cầu.

Công ty môi giới Jefferies cho rằng bức tranh tại châu Âu phức tạp hơn, ngay cả khi thế giới đang chứng kiến một sự "tái thiết lập" của thị trường xe điện. Theo Jefferies, châu Âu nhiều khả năng sẽ chuyển từ một mốc cắt giảm "tất cả hoặc không có gì" sang hệ thống tuân thủ linh hoạt hơn - một bước ngoặt quan trọng trong câu chuyện chuyển đổi của khu vực. Báo cáo của đơn vị này nêu: "Rõ ràng ngành ôtô toàn cầu đang bước vào giai đoạn reset, chứ không còn là một đường thẳng tiến tới điện hóa".

Trước đó, các tập đoàn như Volkswagen hay tập đoàn Stellantis đã nhiều lần cảnh báo về nhu cầu EV suy yếu, đồng thời kêu gọi nới lỏng mục tiêu và giảm mức phạt nếu không đạt chuẩn. Các nhà sản xuất xe Đức đang chịu áp lực đặc biệt lớn khi đánh mất thị phần tại Trung Quốc vào tay các đối thủ nội địa, đồng thời đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ xe điện Trung Quốc nhập khẩu vào châu Âu. Các mức thuế mà EU áp lên xe điện sản xuất tại Trung Quốc mới chỉ mang lại hiệu quả hạn chế.

Với ưu thế về giá và khả năng sản xuất số lượng lớn, các hãng xe Trung Quốc đang tiến vào thị trường châu Âu với tốc độ "vũ bão", khiến nhiều thương hiệu truyền thống tại châu lục này bị đe dọa nghiêm trọng về mặt thị phần.

Bà Hildegard Mueller, Chủ tịch Hiệp hội công nghiệp ôtô Đức (VDA), cho rằng các đề xuất mới vẫn chưa đủ để hỗ trợ ngành, đồng thời đặt thêm gánh nặng mới cho các hãng xe thông qua yêu cầu về thép xanh và nhiên liệu tái tạo. Bà cho biết thêm: "EU từng hứa sẽ xem xét thực tế, phân tích và trên cơ sở đó đưa ra các điều chỉnh linh hoạt. Điều đó đã không xảy ra - Brussels đã gây thất vọng với dự thảo này. Trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế gia tăng, khi sức mạnh kinh tế châu Âu mang ý nghĩa sống còn, gói chính sách tổng thể này là mang tính hủy hoại".

Tiếng nói của người tiêu dùng đã được lắng nghe

Ngành công nghiệp xe điện cảnh báo rằng việc nới lỏng các mục tiêu phát thải có thể làm suy yếu dòng vốn đầu tư, bao gồm cả hạ tầng sạc then chốt, và khiến châu Âu tụt lại xa hơn phía sau Trung Quốc trong quá trình chuyển dịch sang giao thông sạch.

Không phải ai cũng vui mừng trước động thái này của EU. Các hãng xe "châu Âu" như Volvo hay Polestar đang ra sức phản đổi quyết liệt, cho rằng động thái từ bỏ kế hoạch cấm xe xăng ảnh hưởng nặng nề đến sự đầu tư mà tập đoàn mẹ (Geely, Trung Quốc) đã bỏ ra.

Michael Lohscheller, CEO của hãng xe điện Thụy Điển Polestar, cho rằng việc chuyển từ mục tiêu 100% xe không phát thải sang 90% "có vẻ nhỏ", nhưng nếu châu Âu quay đầu vào thời điểm này, cái giá phải trả không chỉ là môi trường mà còn là khả năng cạnh tranh của khu vực. Cùng quan điểm, ông William Todts, Giám đốc điều hành tổ chức vận động giao thông sạch T&E, nhận định EU đang "câu giờ" trong khi Trung Quốc thì tăng tốc. "Bám víu vào động cơ đốt trong sẽ không thể khiến các hãng xe châu Âu vĩ đại trở lại", ông nói.

EC cũng đề xuất các biện pháp thúc đẩy việc sử dụng xe điện trong đội xe doanh nghiệp, phân khúc chiếm khoảng 60% doanh số xe mới tại châu Âu. Các mục tiêu quốc gia cho năm 2030 và 2035 sẽ được xây dựng dựa trên GDP bình quân đầu người, và mỗi quốc gia thành viên sẽ tự quyết định cách thức thực hiện. Các nhóm trong ngành cho rằng chính sách ưu đãi thuế đối với xe điện dùng làm xe công ty tại Bỉ là một hình mẫu đáng tham khảo.

Việc mất đi những ưu đãi về tài chính cũng như chính sách có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lĩnh vực xe điện tại châu Âu cũng như toàn cầu. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là tiếng nói của người tiêu dùng đã được lắng nghe.

Ngoài ra, EU còn đề xuất tạo ra một phân khúc pháp lý mới dành cho xe điện cỡ nhỏ, với các quy định nhẹ hơn và được hưởng thêm tín chỉ CO₂ nếu được sản xuất trong EU. Đây là một nỗ lực nhằm vừa hỗ trợ ngành công nghiệp nội khối, vừa duy trì động lực điện hóa trong bối cảnh đầy thách thức hiện nay. Trước mắt, ngành công nghiệp xe điện có thể gặp khó khăn, nhưng đổi lại, toàn bộ ngành công nghiệp ôtô sẽ giảm được gánh nặng to lớn về quá trình chuyển đổi đầy bất cập này. Nhưng quan trọng hơn hết: Tiếng nói của người tiêu dùng đã được lắng nghe.

Việt Hà

Theo Reuters