Chương trình Mục tiêu Quốc gia 1719 khơi dậy ý chí tự lực vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Sau gần 5 năm triển khai Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi giai đoạn 2021 - 2030; giai đoạn I (2021 - 2025), gọi tắt là Chương trình MTQG 1719, bức tranh nông thôn miền núi đã có nhiều đổi thay rõ nét.

Không chỉ hạ tầng được đầu tư đồng bộ, đời sống vật chất - tinh thần của đồng bào được cải thiện, mà quan trọng hơn, nếp nghĩ, cách làm của người dân cũng đã thay đổi theo hướng chủ động, tự lực, hướng đến phát triển bền vững.

Diện mạo mới từ những bản làng

Ở thôn Há Đề, xã Sà Phìn, tỉnh Tuyên Quang, gia đình anh Sình Pháy Sính là một trong 530 hộ được hỗ trợ phát triển sản xuất từ Chương trình MTQG 1719. Được cấp vốn mua bò giống, anh Sính đã tu sửa chuồng trại, trồng thêm cỏ để đảm bảo thức ăn chăn nuôi. “Tôi coi đây là cơ hội để gia đình thoát nghèo. Chúng tôi sẽ chăm sóc tốt để bò sinh trưởng thành đàn”, anh Sính chia sẻ.

Những hỗ trợ thiết thực đã tạo nên động lực để đồng bào vùng cao mạnh dạn thay đổi tư duy. Từ chỗ trông chờ, ỷ lại vào trợ cấp, nay nhiều hộ đã biết đầu tư sản xuất hàng hóa, ứng dụng kỹ thuật, tham gia chuỗi giá trị nông nghiệp. Ở nhiều nơi, ý chí vươn lên đã hình thành phong trào làm kinh tế, thoát nghèo bền vững.

Chương trình MTQG 1719 khơi dậy tinh thần tự lực, tạo động lực phát triển bền vững ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ảnh: Minh Thắng.

Triển khai Chương trình 1719 giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Bắc Ninh dành gần 2,5 nghìn tỷ đồng thực hiện 10 dự án thành phần. Kết quả, diện mạo nông thôn vùng DTTS thay đổi căn bản, tỷ lệ hộ nghèo giảm bình quân 2,42%/năm. Trên cơ sở đó, năm 2025, Bắc Ninh đặt mục tiêu giảm 5% hộ nghèo tại các xã vùng DTTS và miền núi, riêng xã đặc biệt khó khăn giảm 3%/năm; phấn đấu có 3 xã thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn. Cùng với đó, địa phương tiếp tục hỗ trợ nhà ở cho 136 hộ, chuyển đổi nghề cho 512 hộ, cấp nước sinh hoạt cho 3.486 hộ, và xây dựng 4 công trình nước sinh hoạt tập trung.

Tại Sơn La, chương trình đã mang lại những kết quả thiết thực. Tính đến đầu năm 2025, tỉnh đã giải quyết đất ở, đất sản xuất cho 640 hộ; xây dựng 85 công trình cấp nước phục vụ hơn 8.200 hộ; sắp xếp ổn định chỗ ở cho gần 1.000 hộ. Đồng thời, hàng loạt công trình hạ tầng giao thông, cộng đồng, đào tạo nghề và việc làm cho hơn 70.000 lao động đã góp phần làm thay đổi bộ mặt địa phương. Đến cuối 2024, tỷ lệ hộ nghèo vùng DTTS ở Sơn La giảm còn 14,2%, hệ thống hạ tầng thiết yếu phủ kín 98 - 100% xã, bản.

Tại Cao Bằng, giảm nghèo bền vững được xác định là nhiệm vụ then chốt. Nhờ triển khai đồng bộ Chương trình MTQG 1719, chỉ trong 3 năm (2022 - 2024), tỷ lệ hộ nghèo trong đồng bào DTTS đã vượt chỉ tiêu. Năm 2024, tỉnh đặt mục tiêu giảm 3% số hộ nghèo DTTS, song kết quả đạt tới 4,67%. Bên cạnh đó, nguồn lực đầu tư giúp Cao Bằng hoàn thiện hạ tầng giao thông nông thôn, tạo nền tảng phát triển sản xuất và khai thác tiềm năng.

Theo UBND tỉnh Cao Bằng, đến nay, trong 27 chỉ tiêu đề ra, đã có 3 chỉ tiêu đạt và vượt, 24 chỉ tiêu còn lại dự kiến hoàn thành trong năm 2025. Đây là cơ sở để địa phương tiếp tục khẳng định vị thế trong nhóm 10 tỉnh, thành có kết quả giải ngân tốt nhất Chương trình MTQG 1719 năm 2024.

Tại Lâm Đồng, năm 2024 đánh dấu bước ngoặt trong giải ngân nguồn vốn Chương trình 1719. Với trên 268 tỷ đồng được phân bổ, tỉnh tập trung đầu tư hạ tầng, giáo dục, y tế, văn hóa và phát triển sản xuất. Hệ thống giao thông nông thôn được kiên cố hóa, 100% xã có trạm y tế, gần 100% hộ có điện và nước sinh hoạt hợp vệ sinh. Thu nhập bình quân của hộ nghèo tăng 2,5 lần so với năm 2021, tỷ lệ hộ nghèo giảm 2 - 3%/năm.

Những con đường bê tông hoàn thành đã thay đổi cuộc sống người dân. Chị Thị Sra, bon Ja Lú A, xã Quảng Tân phấn khởi: “Giờ mưa không sợ trượt ngã, xe chở cà phê cũng đi lại dễ dàng. Cả bon ai cũng vui”.

Cùng với hạ tầng, sản xuất nông nghiệp hàng hóa tại Lâm Đồng phát triển mạnh. Các vùng chuyên canh rau, hoa, cà phê, chè, sầu riêng, dâu tằm, chăn nuôi gia súc, gia cầm… mang lại giá trị kinh tế cao, giúp nhiều hộ thoát nghèo, ổn định cuộc sống.

Theo Bộ Tài chính, kết quả giải ngân vốn ngân sách Trung ương thực hiện Chương trình 1719 giai đoạn 2022 - 2024 đạt trên 48.081 tỷ đồng, tương đương 72,6% kế hoạch. Riêng năm 2025, đến 30/6, vốn đầu tư công giải ngân đạt khoảng 5.331 tỷ đồng, bằng 36% kế hoạch; vốn sự nghiệp giải ngân đạt 2.302 tỷ đồng, tương đương 13,5% kế hoạch.

Tại Cao Bằng, tính đến 30/6/2025, tổng vốn ngân sách Trung ương giải ngân là 701/1.815 tỷ đồng, đạt 38,62%. Tỉnh đã hoàn thành phương án phân bổ vốn bổ sung, trình HĐND thông qua, thực hiện theo Quyết định 1148/QĐ-TTg ngày 11/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ.

Những con số trên cho thấy nỗ lực của các địa phương trong việc khơi thông dòng vốn, đưa chính sách đi vào cuộc sống. Song để chương trình phát huy tối đa hiệu quả, các sở, ngành và địa phương được khuyến nghị tiếp tục rà soát, bảo đảm đầu tư đúng đối tượng; tăng cường giám sát, khắc phục vướng mắc; và quan trọng hơn, khơi dậy ý chí vươn lên thoát nghèo của đồng bào.

Khơi dậy ý thức tự lực, thoát nghèo bền vững

Điểm nhấn nổi bật của Chương trình MTQG 1719 chính là sự thay đổi tư duy, cách làm của người dân. Thông qua hỗ trợ sản xuất, mô hình sinh kế, đào tạo nghề, nhiều hộ đã mạnh dạn chuyển sang sản xuất hàng hóa, áp dụng khoa học kỹ thuật, tham gia liên kết chuỗi giá trị. Đồng bào không còn trông chờ vào trợ cấp, mà chủ động làm chủ sinh kế, hướng đến thoát nghèo bền vững.

Như lời ông Bon Yô Soan, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Lâm Đồng: các dự án đầu tư đã và đang thực sự đến từng thôn, buôn, mang lại sự thay đổi rõ rệt, toàn diện cho vùng đồng bào DTTS. Người dân trở thành trung tâm của chương trình, vừa là đối tượng thụ hưởng, vừa là chủ thể phát triển.

Có thể khẳng định, sau gần 5 năm triển khai, Chương trình MTQG 1719 đã góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, giảm nghèo bền vững, tạo nền tảng phát triển cho vùng đồng bào DTTS và miền núi. Quan trọng hơn, chương trình đã tạo ra động lực mới, khơi dậy khát vọng vươn lên, thay đổi nếp nghĩ cách làm của hàng triệu người dân.

Trong giai đoạn tới, cùng với việc tiếp tục phân bổ, giải ngân nguồn lực, các địa phương cần phát huy nội lực, nhân rộng mô hình hiệu quả, đẩy mạnh đào tạo nghề, chuyển đổi sinh kế. Khi chính sách đi đúng địa chỉ, cộng đồng vào cuộc đồng bộ, vùng đồng bào DTTS và miền núi không chỉ thoát nghèo, mà còn từng bước trở thành khu vực phát triển năng động, bền vững.

Minh Thắng