Chuyển đổi số trong báo chí phải bắt đầu từ chuyển đổi tư duy

TS Phan Văn Kiền. Ảnh: nhân vật cung cấp.

Theo TS Phan Văn Kiền - Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), kết quả khảo sát chuyển đổi số báo chí năm 2024 cho thấy: 28 cơ quan xuất sắc (tăng 6,27% so với năm 2023); tốt: 65 cơ quan (tăng 14,99% so với năm 2023); khá 55 cơ quan (tăng 6,31% so với năm 2023); trung bình: 25 cơ quan (giảm 3,22% so với năm 2023); yếu: 109 cơ quan (giảm 24,35% so với năm 2023). Mặc dù cơ quan báo chí đạt chuyển đổi số xuất sắc, tốt, khá có tăng, cơ quan báo chí xếp trung bình, yếu có giảm nhưng vẫn chiếm tỷ lệ nhiều.

Mặc dù các cơ quan báo chí đã quan tâm đến vấn đề chuyển đổi số nhưng có sự chênh lệch giữa các khối báo chí. Ví dụ, khối báo chí trung ương chuyển đổi số mạnh mẽ hơn, khối tạp chí khoa học và khối báo chí địa phương đạt tỷ lệ chuyển đổi số báo chí thấp, đa số ở mức yếu. Nguyên nhân là vì khối báo chí trung ương chịu sức ép cao hơn, lượng độc giả nhiều hơn, nguồn thu cao hơn nên quá trình chuyển đổi số của họ rõ rệt hơn. Còn khối tạp chí, đặc biệt là khối tạp chí khoa học hay báo chí địa phương không chịu ảnh hưởng bởi nguồn thu từ công chúng mà chủ yếu hưởng từ ngân sách nên việc chuyển đổi số chậm. Nguyên nhân vì sự thay đổi, hay sự quan tâm của công chúng không ảnh hưởng nhiều đến quá trình chuyển đổi số cũng như quá trình sản xuất nội dung của họ. Điều này cho thấy một bộ phận báo chí đang rất ì ạch và có tâm lý “ỷ lại” vào bao cấp từ ngân sách.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí nói chung đang thiếu chiến lược chuyển đổi số. Chưa đầy ½ số lượng các cơ quan báo chí có kế hoạch hành động chuyển đổi số hàng năm. Điều đó cho thấy hầu hết các cơ quan báo chí thực hiện chuyển đổi số theo chỉ đạo chứ chưa chủ động. Chuyển đổi số báo chí là phải chuyển đổi từ tư duy, đó không là câu chuyện riêng của Tổng Biên tập mà là câu chuyện của cả tòa soạn, đó là vấn đề của tư duy, kinh phí và con người.

Với câu hỏi, làm thế nào để báo chí có một hạ tầng công nghệ đủ mạnh để tạo nên sự “đột phá” trong chuyển đổi số? TS Phan Văn Kiền cho rằng, hạ tầng công nghệ đối với chuyển đổi số nói chung và chuyển đổi số báo chí nói riêng vừa là trung tâm vừa là nền tảng trong toàn bộ quá trình chuyển đổi số. Vì nếu không có hạ tầng công nghệ đủ mạnh và đủ hiện đại thì những nỗ lực như thay đổi mô hình, sản xuất nội dung hay phương thức tác nghiệp... sẽ đều chỉ là hô hào và không phát huy được hiệu quả. Do đó, hạ tầng công nghệ chính là nền móng của một tòa soạn báo chí hiện nay. Hạ tầng số giải quyết vấn đề rất quan trọng trong quá trình sản xuất, biên tập, rút ngắn thời gian sản xuất, đảm bảo an toàn thông tin để không bị tấn công hoặc bị hack…

Để có một hạ tầng công nghệ đủ mạnh và hiện đại đòi hỏi sự đầu tư đồng bộ tốn kém. “Theo tôi, nếu nguồn lực tòa soạn chưa đủ lớn thì nên đầu tư có trọng điểm như có thể xây dựng các nền tảng số dùng chung; các cơ quan báo chí nên bắt tay chặt chẽ với các doanh nghiệp công nghệ để chia sẻ hạ tầng công nghệ trên tinh thần chia sẻ công nghệ và chia sẻ lợi nhuận; chuẩn bị lực lượng kỹ thuật thành thạo công nghệ đủ năng lực để vận hành cải tạo cái sẵn có phục vụ chuyển đổi số; bên cạnh đó, Nhà nước cần có chính sách đặc thù hỗ trợ cơ quan báo chí phát triển hạ tầng công nghệ”- TS Phan Văn Kiền nói.

Riêng về kết quả chuyển đổi số báo chí trong năm 2024, theo TS Phan Văn Kiền, với gần một nửa cơ quan báo chí đã có chiến lược kế hoạch hành động chuyển đổi số đã cho thấy câu chuyện chuyển đổi số không còn là chuyển đổi “bằng lời” mà đã trở thành mối quan tâm thực sự, đó chính là cam kết của lãnh đạo cơ quan báo chí trong chuyển đổi số. Một số cơ quan báo chí bắt đầu có động thái thu phí đọc, doanh thu sau khi thực hiện chuyển đổi số có tăng dù chưa đáng kể nhưng cũng cho thấy quá trình chuyển đổi số có tác dụng

“Theo tôi quá trình chuyển đổi số này nếu thực sự được quan tâm đúng mức, thực hiện nó như một chiến lược nghiêm túc thì chắc chắn báo chí sẽ thoát khỏi tình trạng trì trệ mà mấy năm trở lại đây hay gặp phải khi phải cạnh tranh với các nền tảng xã hội khác. Lợi thế của báo chí là nguồn thông tin chính thống tạo sự tin cậy trong lòng độc giả, nếu được đầu tư bài bản, chuyển đổi số thành công, tôi nghĩ sẽ cạnh tranh được với các nền tảng xã hội khác trong kỷ nguyên số hiện nay” - TS Phan Văn Kiền nhấn mạnh.

THÁI NHUNG