Chuyển đổi xanh để xuất khẩu, thích ứng trong điều kiện mới

Doanh nghiệp phải thích ứng với xu thế

Việt Nam đang ngày càng hội nhập sâu rộng với quốc tế. Điều này tạo cho doanh nghiệp nhiều cơ hội mới trong mở rộng thị trường và kết nối đối tác.

Đứng trước xu hướng phát triển chung của toàn cầu, bà Hồ Thị Quyên - Phó Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại và đầu tư TP. Hồ Chí Minh (ITPC) nhận định, Việt Nam cần tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách để chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Tuy nhiên, quá trình này cũng cần gắn liền với sự tuân thủ chặt chẽ quy định pháp luật, tuân thủ tiêu chuẩn được đặt ra từ các thị trường mà doanh nghiệp tiến hành xuất khẩu. Với tình hình đó, doanh nghiệp cần có bước chủ động, linh hoạt thay đổi để đáp ứng một cách phù hợp với nguồn lực nhằm tận dụng các cơ hội, xây dựng lợi thế từ các xu hướng.

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2024 có nhiều điểm đặc sắc và nhiều tín hiệu tích cực. Riêng tại TP. Hồ Chí Minh, kim ngạch xuất nhập khẩu tháng 5 ước tính đạt 3,8 tỷ USD, tăng 3,58% so với tháng trước. Lũy kế 5 tháng ước tính đạt 18,58 USD, tăng 2,72%.

Ông Nguyễn Hữu Nam - Phó Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) - Chi nhánh khu vực TP. Hồ Chí Minh cũng nhận thấy, các thị trường lớn thời gian qua và sắp tới đây sẽ tăng cường siết chặt các tiêu chuẩn, quy chuẩn về hàng hóa. Điều này yêu cầu doanh nghiệp phải có chiến lược, phương án thay đổi quy trình sản xuất, nhập nguyên liệu, “xanh hóa” nhanh chóng để hoạt động giao thương không bị ngưng trệ, đồng thời tìm kiếm được nhiều cơ hội mới trên các thị trường mới.

TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam chia sẻ, khi sự nhận thức về phát triển bắt đầu thay đổi một cách rõ rệt hơn, các quốc gia và bản thân các cá nhân trong xã hội không chỉ quan tâm đến tăng trưởng kinh tế nói riêng mà còn để tâm nhiều hơn đến sự phát triển bền vững nói chung.

Như vậy, áp lực từ thị trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải vận động cùng với xu thế chuyển đổi cơ cấu kinh tế từ nâu sang xanh. Hiện nay, cách mạng tiêu dùng gắn chặt với các yếu tố “xanh”; “an toàn” và “nhân văn” cùng với việc thực thi các cam kết liên quan đến nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới trong bối cảnh hội nhập quốc tế như: Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU,...

Cũng từ góc nhìn doanh nghiệp, theo bà Tôn Nữ Xuân Quyên - Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần BLUSAIGON, hầu hết các ngành nghề đều gặp khó khăn trong bối cảnh hiện tại của thị trường. Khó khăn này đến từ xu hướng tiêu dùng của thị trường, tỷ giá tiền tệ, hạ tầng giao thông và sắp tới là khó khăn đến từ việc siết chặt các quy chuẩn mới liên quan đến chuyển đổi xanh, chuyển đổi số.

Kim ngạch xuất nhập khẩu Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2024 có nhiều tín hiệu tích cực. (Ảnh minh họa: Nguyễn Lạc)

Giải pháp nào cho hoạt động xuất nhập khẩu?

Theo LS. Châu Việt Bắc – Phó Tổng thư ký Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam - Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh (VIAC), trong bối cảnh cảnh thế giới đang dành sự quan tâm lớn cho mục tiêu phát triển bền vững, các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp trong ngành xuất nhập khẩu và logistics đang bị đặt dưới áp nhiều áp lực liên quan đến rào cản kỹ thuật về môi trường, chuyển đổi xanh, chuyển đổi số.

“Thời gian tới, bức tranh xuất nhập khẩu của nước ta sẽ phân hóa rất rõ rệt khi các doanh nghiệp thay đổi kịp thời, ứng phó hiệu quả chắc chắn sẽ tận dụng được cơ hội, phát triển mạnh mẽ. Trong khi đó, doanh nghiệp thích nghi chậm hơn sẽ có nguy cơ đối mặt nhiều thách thức mới khi nhiều quy định siết chặt được đặt ra tại các thị trường mục tiêu” - ông Bắc nhận định.

Ở góc độ vĩ mô, các chuyên gia cho rằng, các tổ chức, cơ quan cần có hướng dẫn cho doanh nghiệp kỹ lưỡng hơn về việc tận dụng các Hiệp định thương mại tự do (FTAs), đồng thời nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng, logistics, tạo cơ sở vững chắc cho sự phát triển chuỗi cung ứng.

Trước xu hướng này, bà Tôn Nữ Xuân Quyên cho rằng, bản thân doanh nghiệp cần chủ động nghiên cứu, lên phương án thích nghi với các yêu cầu mới, đặc biệt là yêu cầu về tăng trưởng bền vững.

"Các hiệp định thương mại tự do (FTAs) đóng vai trò đắc lực cho doanh nghiệp khi thực hiện xuất nhập khẩu, bên cạnh các FTAs đã ký kết và đang vận hành, các FTAs mới cũng cho thấy nhiều giá trị mới. Qua thực tiễn, có thế thấy, các FTAs mang đến cho doanh nghiệp nhiều cơ hội trong việc tối ưu hóa các ưu đãi, đặc biệt là ưu đãi thuế quan; thúc đẩy mạnh mẽ việc thu hút dòng vốn đầu tư, thúc đẩy chuỗi cung ứng và xa hơn là tạo động lực cho sự cải cách, đổi mới trong chính doanh nghiệp. Tuy vậy, song song với những điểm sáng, các FTAs cùng lúc cũng đặt ra nhiều áp lực cho doanh nghiệp khi buộc doanh nghiệp phải nhanh chóng thay đổi, bắt kịp các tiêu chuẩn mới để không bị loại trừ, tăng sức cạnh tranh" - ông Nguyễn Hữu Nam chia sẻ.

Các chuyên gia cho rằng, doanh nghiệp xuất khẩu nên chủ động lên phương án thích nghi, linh động trong việc lựa chọn và tiếp cận đối tác và thị trường mục tiêu. (Ảnh minh họa: Nguyễn Lạc)

TS. Võ Trí Thành cũng chỉ ra các vấn đề đối với thương mại quốc tế phát sinh nhiều phần từ sự cải cách thị trường và độ ổn định vĩ mô cùng sự hội nhập, mở cửa với trọng tâm là các FTAs chất lượng cao và sự phát triển quan hệ đối tác quan trọng.

“Để vượt qua giai đoạn đầy khó khăn này, doanh nghiệp nên linh động trong việc lựa chọn và tiếp cận đối tác và thị trường mục tiêu, tích cực điều chỉnh phù hợp đối với các mặt hàng chủ lực. Ngoài ra, việc “xanh hóa” trong doanh nghiệp cũng nên được quan tâm đúng mức, trong đó, việc thực hiện tiêu chuẩn Environment – môi trường, Social – xã hội và Governance – quản trị doanh nghiệp (ESG) là nhân tố mang tính “sống còn” trong xây dựng thương hiệu và phát triển bền vững của doanh nghiệp” - ông Thành khuyến nghị.

Định hướng về mặt chính sách, TS. Thành đề xuất, Việt Nam cần tháo gỡ được 2 điểm nghẽn cố hữu là hạ tầng và nhân lực, chỉ có như vậy, Việt Nam mới có thể gia tăng giá trị, thu hút mạnh mẽ nguồn vốn đầu tư FDI, tận dụng lợi thế và cơ hội để “tư duy lại, thiết kế lại, xây dựng lại” trong một thế giới nhiều biến động./.

Lạc Nguyên