Chuyển đổi xanh trong hoạt động logistics - Những kinh nghiệm thành công của doanh nghiệp

Nền kinh tế toàn cầu đang biến động mạnh mẽ kéo theo xu hướng tái cấu trúc và dịch chuyển chuỗi cung ứng, lĩnh vực logistics cũng đang chịu áp lực chuyển đổi sâu rộng chưa từng có, buộc các doanh nghiệp phải đứng trước yêu cầu cấp bách là thích ứng để tồn tại trong biến động.

Bên cạnh đó, Chính phủ các nước và các tổ chức quốc tế đưa ra những mục tiêu giảm phát thải chặt chẽ như: cơ chế điều chỉnh biên giới carbon, các sáng kiến từ Gói Fit for 55 của Liên minh Châu Âu đến lộ trình giảm carbon của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO),… buộc doanh nghiệp logistics phải "xanh hóa" quy trình và hướng tới mục tiêu Net Zero…

Chuyển đổi xanh trong hoạt động logistics đã không còn là xu hướng mà trở thành yêu cầu tất yếu, quyết định sức cạnh tranh, thậm chí sự sống còn của doanh nghiệp trong hội nhập toàn cầu. Đây cũng đồng thời là cơ hội để doanh nghiệp cũng như các quốc gia tận dụng lợi thế để bứt tốc, đi nhanh, tái định vị thế.

Tại “Diễn đàn Logistics xanh - Sức bật trong biến động và kết nối cùng FIATA World Congress 2025” vừa được tổ chức tại Hà Nội, nhiều doanh nghiệp đã chia sẻ những kinh nghiệm thành công về chuyển đổi xanh trong hoạt động logistics.

Hiệu quả lớn từ những giải pháp chuyển đổi xanh trong hoạt động logistics

Ông Trần Tiến Dũng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), Chủ tịch Hiệp hội Logistics Hải Phòng, Chủ tịch Macstar Group cho biết, trong thời gian qua, Hải Phòng với vai trò là cửa ngõ thông quan ở khu vực phía Bắc đã thực hiện tốt nhiệm vụ của mình và một trong số ít cảng đã duy trì được hàng hóa thông quan tăng trưởng trên 10%. Trong thời gian tới, với việc đầu tư hạ tầng cảng biển, Hải Phòng có cơ hội lớn đón nhận những tuyến tàu chạy trực tiếp đi đến các thị trường Bắc Âu, thị trường Địa Trung Hải.

Đặc biệt, Nghị quyết số 226/2025/QH15 của Quốc hội thông qua với nhiều cơ chế, chính sách cho Hải Phòng thí điểm, trong đó có một phần khu thương mại tự do tại khu kinh tế ven biển Nam Hải Phòng, khu công nghiệp Nam Đình Vũ, khu Lạch Huyện, Hải Phòng và khu vực phía Bắc dự báo đón nhận làn sóng đầu tư nước ngoài mạnh mẽ. Doanh nghiệp logistics bên cạnh cơ hội có thêm nhiều việc làm còn đối mặt với một số thách thức như vận tải đường bộ chiếm tỷ trọng lớn 98-99%, trong khi vận tải đường biển ở khu vực phía Bắc có nhiều tiềm năng nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Ngoài ra, cần bổ sung vận tải đường sắt.

Ông Trần Tiến Dũng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), Chủ tịch Hiệp hội Logistics Hải Phòng, Chủ tịch Macstar Group

Nhận thức được vấn đề này, tại Macstar Group, từ năm 2023 đã lập nhóm vận tải đường thủy nội địa, vận tải ven biển và chạy thử nghiệm kết nối Hải Phòng - Ninh Bình bằng tàu thủy nội địa. Sau đó, đã đầu tư lắp đặt tàu thủy có trọng lượng lớn tiên phong qua kênh đào Nghĩa Hưng được gọi là “kênh đào Panama của Việt Nam” tiết kiệm được một nửa thời gian, sức chở lớn hơn. Ngoài ra, do không có hạn chế về tĩnh không, luồng lạch thông thoáng hơn, sức chở được nâng cấp gấp nhiều lần.

Macstar Group đang tiếp tục phối hợp các đối tác trong và ngoài nước nghiên cứu đầu tư tàu lớn hơn có sức chở tốt hơn, tiết giảm chi phí logistics cho doanh nghiệp và giảm phát thải carbon. Bên cạnh đó, nghiên cứu sử dụng nhiên liệu mới thân thiện với môi trường hơn như: pin sạc từ năng lượng mặt trời, hydogen xanh...

"Để việc nghiên cứu này đạt hiệu quả ứng dụng cao, doanh nghiệp cần sự hỗ trợ của các cơ quan quản lý nhà nước trong việc ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật cho các loại nhiên liệu mới, hướng dẫn cho phép các doanh nghiệp tiên phong áp dụng công nghệ, máy móc phù hợp với các loại nhiên liệu mới, thân thiện với môi trường”, ông Trần Tiến Dũng đề xuất.

Ngoài tuyến Hải Phòng - Ninh Bình, từ đầu tháng 6 năm nay, Macstar Group đã triển khai thêm tuyến Hải Phòng - Nghi Sơn và đến tháng 8 mở tiếp tuyến đến Vũng Áng. Với những cỡ tàu chạy tốt hơn được hoàn thiện, Macstar Group dự kiến kết nối với Quảng Trị để phục vụ vận chuyển hàng hóa của các đối tác tại Lào thông qua cửa khẩu Lao Bảo, Chalo.

Macstar Lines đã triển khai tuyến Hải Phòng - Nghi Sơn tàu SB 135 TEUs từ tháng 6/2025.

Lựa chọn thông minh mang lại hiệu quả dài hạn

Ông Koen Soenens, Phó Chủ tịch Ủy ban Vận tải và Logistics, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) cho rằng, quá trình xanh hóa logistics tại Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức, nhất là khi các doanh nghiệp muốn tiếp cận sâu hơn vào thị trường EU. Là đại diện từ Khu công nghiệp DEEP C và đồng thời đại diện cộng đồng doanh nghiệp châu Âu hoạt động tại Việt Nam, ông Koen Soenens nhận định, logistics chính là “trái tim” của nền kinh tế - nơi kết nối sản xuất, lưu thông và phân phối. Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới chuyển động mạnh mẽ theo hướng phát triển bền vững, ngành này buộc phải thay đổi để thích ứng và tồn tại.

Theo ông Koen Soenens, các doanh nghiệp châu Âu hiện nay chịu áp lực lớn từ những tiêu chuẩn xanh nghiêm ngặt ở thị trường nội địa. Để thích ứng, các doanh nghiệp đã chủ động triển khai nhiều giải pháp cụ thể tại Việt Nam như sử dụng năng lượng mặt trời tại kho vận, văn phòng; triển khai đội xe giao nhận xanh; tích hợp công cụ số để tối ưu lộ trình, tiết kiệm nhiên liệu và giảm phát thải. Đây không phải là xu hướng nhất thời, mà là những lựa chọn thông minh mang lại hiệu quả dài hạn. Tuy nhiên, các hạn chế như hạ tầng logistics tại Việt Nam chưa đồng bộ, một số chính sách, quy định còn thiếu nhất quán... còn gây khó khăn trong triển khai thực tế.

“Những thách thức này không của riêng ai. Do đó, cần sự phối hợp để cùng nhau tạo ra một hệ sinh thái logistics bền vững”, đại diện EuroCham khẳng định và cho rằng, phát triển xanh là quá trình không thể “thuê ngoài” mà cần sự chung tay giữa doanh nghiệp, Chính phủ và các bên liên quan. Với việc cải thiện nhận thức, nguồn lực tài chính, kỹ năng và kinh nghiệm cùng sự đồng bộ chính sách và thống nhất quan điểm, Việt Nam hoàn toàn có thể tiến rất nhanh.

Đại diện EuroCham cũng cho rằng, đây là thời điểm vàng để Việt Nam xây dựng một hệ thống logistics hiện đại, hiệu quả và bền vững, đồng thời trao quyền cho thế hệ tiếp theo bằng một bộ công cụ đầy đủ để phát triển nền kinh tế xanh. “Cần tiếp tục tập trung, phối hợp chặt chẽ để biến chuyển đổi xanh từ một ý tưởng thành lợi thế cạnh tranh thực sự cho doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế”, ông Koen Soenens nhấn mạnh.

Ông Koen Soenens (thứ 2, từ trái sang), Phó Chủ tịch Ủy ban Vận tải và Logistics, Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham)

Chuyển đổi xanh của doanh nghiệp chỉ thực sự hiệu quả khi có sự đồng hành từ chính sách và tài chính

Chia sẻ kinh nghiệm từ Australia, ông Edwin Law, Giám đốc điều hành Hiệp hội Doanh nghiệp Australia tại Việt Nam (AusCham) cho biết, tại quốc gia này, “logistics xanh” không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc. Rất nhiều doanh nghiệp đã cam kết giảm phát thải khí nhà kính và tích hợp các mục tiêu bền vững ngay từ đầu vào chiến lược kinh doanh từ đầu tư vận tải xanh, sử dụng năng lượng tái tạo đến xây dựng chuỗi cung ứng thân thiện với môi trường. Trong đó, công nghệ là yếu tố then chốt trong quá trình này. Nhiều công ty đã tiên phong phát triển và ứng dụng nhiều mô hình công nghệ thông minh, không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn gia tăng lợi nhuận một cách rõ rệt. Thực tế, một số doanh nghiệp Australia đã và đang chuyển giao mô hình này cho các đối tác tại Việt Nam thông qua hình thức liên doanh và mang lại những kết quả tích cực.

Bên cạnh đó, việc các nhà máy tại Việt Nam bắt đầu sử dụng năng lượng tiết kiệm, tích hợp tiêu chuẩn môi trường vào sản xuất là tín hiệu tích cực, thể hiện nỗ lực rõ ràng của Việt Nam trong hành trình hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (net zero) bởi chuyển đổi xanh không thể là nỗ lực của riêng một bên mà cần sự chung tay của cả hệ sinh thái.

Đại diện AusCham cho rằng, sự phối hợp giữa các bên sẽ góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh trong logistics, đưa Việt Nam trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Edwin Law, Giám đốc điều hành Hiệp hội Doanh nghiệp Australia tại Việt Nam (AusCham)

Trao đổi về thực tiễn triển khai chuyển đổi xanh của doanh nghiệp và những đề xuất hỗ trợ từ phía cơ quan chức năng, ông Yap Kwong Weng, CEO Việt Nam SuperPort (một liên doanh giữa Tập đoàn YCH của Singapore và Tập đoàn T&T của Việt Nam hiện đang vận hành Trung tâm Logistics ICD Vĩnh Phúc cho rằng, điều cốt lõi hiện nay là cần thúc đẩy mô hình logistics tích hợp đa phương thức, song song với việc xây dựng hành lang chính sách và tài chính bền vững để hỗ trợ doanh nghiệp thực thi chuyển đổi một cách thực chất.

Việt Nam SuperPort đang triển khai một mô hình mới tại Việt Nam, tích hợp nhà ga hàng hóa hàng không, kho ngoại quan, kho thường và các giải pháp giao thông kết nối xuyên biên giới. Theo ông Yap Kwong Weng, đây là mô hình chưa phổ biến trong khu vực nhưng có tiềm năng tạo ra “lợi thế cơ cấu” cho Việt Nam trong chuỗi cung ứng quốc tế.

“Chúng tôi không đi theo hướng khu công nghiệp đại trà, mà tập trung vào tối ưu hóa tài sản hiện hữu để tăng hiệu suất vận hành. Ví dụ, nếu khách hàng cần vận chuyển hàng bằng đường hàng không, hàng hóa có thể được đưa trực tiếp từ kho đến máy bay nếu quy định cho phép”, CEO Việt Nam SuperPort cho biết.

Ông Yap Kwong Weng, CEO Việt Nam SuperPort trao đổi về thực tiễn triển khai chuyển đổi xanh của doanh nghiệp logistics và những đề xuất hỗ trợ từ phía cơ quan chức năng

Ngoài ra, hệ thống của SuperPort cũng hướng tới kết nối xuyên quốc gia, với các tuyến vận tải chạy từ Trung Quốc qua cảng Hải Phòng, tạo ra lợi thế chiến lược trong mạng lưới khu vực. Trước xu thế dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu do tác động của chính sách thuế và địa chính trị, doanh nhân này cho rằng Việt Nam đang đứng trước cơ hội trở thành điểm đến hàng đầu trong các chiến lược đa dạng hóa chuỗi. Và trong bối cảnh đó, yếu tố bền vững không chỉ là ưu thế cạnh tranh, mà là đòn bẩy để tái định hình chiến lược vận hành của doanh nghiệp.

Vietnam SuperPort đã đặt mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 (net zero) vào năm 2040, với lộ trình cụ thể bao gồm sử dụng năng lượng tái tạo, triển khai kho tự động hóa cao, tích hợp vật liệu không phát thải carbon và áp dụng các phương thức vận hành trung hòa khí thải. Đặc biệt, Vietnam SuperPort không chỉ áp dụng công nghệ hiện đại từ Singapore, mà còn phát triển đội ngũ kỹ thuật trong nước để vận hành và làm chủ công nghệ.

Tuy nhiên, theo ông Yap Kwong Weng, các nỗ lực chuyển đổi xanh của doanh nghiệp chỉ thực sự hiệu quả khi có sự đồng hành từ chính sách và tài chính. Do đó cần khuyến khích tài chính xanh và các cơ chế blended finance (kết hợp công-tư), không chỉ từ ngân hàng thương mại mà cả từ các tổ chức quốc tế như IFC, Ngân hàng Thế giới. "Chính Vietnam SuperPort cũng đang hợp tác với IFC cho các dự án cơ sở hạ tầng xanh tại Việt Nam, bao gồm cả thông qua các ngân hàng nội địa", vị CEO này chia sẻ.

Việt Hằng