Chuyên gia kiến nghị cần tránh 'khó chồng khó' khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt

Quang cảnh hội thảo. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Tăng thuế đột ngột có thể gây tác động ngược

Ngày 18/3, tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức Hội thảo “Tham vấn hoàn thiện dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt” với sự tham gia của các nhà hoạch định chính sách, đại diện các hiệp hội, các đối tượng chịu tác động trực tiếp, cộng đồng doanh nghiệp và các chuyên gia.

Dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) dự kiến sẽ được trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 sắp tới. Đây là một sắc thuế có ảnh hưởng đến các doanh nghiệp thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB), trong đó có ngành rượu, bia, nước giải khát. Cơ quan soạn thảo hiện đang đề xuất 2 phương án đối với rượu, bia, trong đó có phương án tăng cao và liên tục đạt tới 100% cho tới năm 2030 (theo Phương án 2).

Tiến sĩ Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV đã chia sẻ bức tranh kinh tế toàn cầu và những tác động tới Việt Nam.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực phát biểu. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Trong bối cảnh xung đột địa chính trị phức tạp, cạnh tranh thương mại-công nghệ, tăng trưởng toàn cầu năm 2025-2026 ở mức khiêm tốn…, ông Lực nhận định, doanh nghiệp còn đối mặt nhiều khó khăn và việc tăng thuế nhanh, cao, giảm tổng hòa lợi ích đối với ngành và nền kinh tế càng lớn sẽ dẫn đến giảm tổng cầu tiêu dùng và đầu tư.

Thêm vào đó, ông Lực nhận định, việc tăng mạnh và nhanh thuế TTĐB đối với đồ uống có cồn có thể ảnh hưởng đến hiệu quả đóng góp ngân sách nhà nước lâu dài, tạo ra tình huống “khó chồng khó” đối với doanh nghiệp và người lao động trong ngành, cũng như các ngành liên quan như bao bì, vận tải, du lịch, ăn uống…

Tiến sĩ Cấn Văn Lực kiến nghị, dự thảo thuế TTĐB cần hài hòa lợi ích, trách nhiệm và tính khả thi đối với Nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng, người nông dân trồng, chế biến nguyên liệu sản xuất, khả năng bảo đảm việc làm cho người lao động…

Ông Lực cho rằng, để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao, bền vững và mục tiêu chính sách thuế đề ra, việc phối hợp, đồng bộ và nhất quán nhiều chính sách là điều cần thiết. Do đó, việc tăng thuế cần có đánh giá tác động đầy đủ, toàn diện, có cơ sở khoa học và sát thực tiễn, không nên “tận thu” mà nên nuôi dưỡng nguồn thu, kèm với đó là tính toán mức thuế, thời điểm và lộ trình tăng thuế phù hợp, khả thi, tránh hiện tượng “khó chồng khó”, nhanh và quá cao có thể gây sốc, kéo theo tác dụng ngược như lách luật, chuyển sang dùng sản phẩm khác có tác hại nhiều hơn…

Mặc dù năm 2024 ghi nhận sự hồi phục nhất định trên số liệu Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng, đạt khoảng 6,4 triệu tỷ đồng, tăng 9% so với năm 2023, song đối với ngành đồ uống, Chủ tịch Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) Nguyễn Văn Việt chia sẻ, những tháng cuối năm 2024 và đầu năm 2025, đặc biệt là dịp Tết, ngành đồ uống đã ghi nhận sự sụt giảm do nhu cầu giảm mạnh, người dân thắt chặt chi tiêu…

Chủ tịch Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) Nguyễn Văn Việt phát biểu. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Theo ông Việt, một trong những mục tiêu cụ thể để giúp tăng trưởng kinh tế là đẩy mạnh tiêu dùng, thúc đẩy phát triển thị trường trong nước. Trong khi đó, một trong những mục tiêu của thuế TTĐB là giảm tiêu dùng trong bối cảnh ngành vừa mới có dấu hiệu hồi phục sẽ gây cản trở, mất đi động lực đẩy mạnh tiêu dùng để đạt mục tiêu tăng trưởng.

Đại diện VCCI chia sẻ nhận định, đầu tư và tiêu dùng là 2 yếu tố trọng yếu, có tác động trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng kinh tế. Cùng chung ý kiến với các chuyên gia đánh giá tiêu dùng trong nước là “hàn thử biểu” phản ánh nhu cầu, sức mua của người dân, VCCI cũng bày tỏ quan điểm, việc điều chỉnh thuế suất TTĐB một cách đột ngột có thể làm giảm sức mua, ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và sự phát triển chung của nền kinh tế.

Đồng tình với phân tích này, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế (VTCA), cũng chia sẻ, việc chọn Phương án 2 là tăng nhanh, liên tục gây khó khăn cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thương mại và cả dịch vụ ăn uống.

Theo đó, VTCA kiến nghị cần nghiên cứu kỹ mức độ tăng tỷ lệ thuế suất cũng như lộ trình tăng hợp lý để bảo đảm duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh, công ăn việc làm của người lao động, ổn định thị trường.

Đề xuất một lộ trình tăng thuế hợp lý

Quang cảnh hội thảo. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Tiến sĩ Võ Trí Thành, nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, phân tích các khía cạnh về mục tiêu của sắc thuế TTĐB, đặc biệt là mục tiêu điều chỉnh hành vi người tiêu dùng và sức khỏe.

Ông nhận định, đối với mặt hàng bia, rượu, thuốc lá, áp thuế không giảm được tiêu dùng vì người tiêu dùng có xu hướng chuyển sang các sản phẩm bất hợp pháp. Trong khi đó, Nghị định 100/168 đã làm giảm tiêu dùng mặt hàng này. Như vậy, cần xem xét các biện pháp khác chứ không phải chỉ tăng thuế.

Theo ông Thành, trước khi đề xuất thuế, cần nghiên cứu sâu sắc hơn trên các yếu tố về tính cân bằng, tác động ngân sách, tiêu dùng, lao động..., kèm với đó là cân nhắc thêm về hiệu lực, hiệu quả và công bằng của sắc thuế.

Đánh giá kiến nghị của các doanh nghiệp, hiệp hội về giãn thuế là hợp lý, ông cũng nêu ý kiến, Ban soạn thảo có thể đưa ra nhiều phương án tăng thuế.

Các đại biểu tham dự hội thảo. (Ảnh: TRUNG HƯNG)

Ông Trần Hậu Cường, Giám đốc Công ty cổ phần Rượu và Nước giải khát Hà Nội (HALICO), cũng bày tỏ lo ngại về xu hướng chuyển sang sử dụng rượu lậu, rượu nhái. Theo khảo sát thị trường miền bắc của công ty, nhiều siêu thị tư nhân, cửa hàng bán rượu với giá rẻ nhưng tem dán sản phẩm không do Tổng cục Hải quan và Tổng cục Thuế phát hành.

Lãnh đạo HALICO cho biết, với ngành rượu, khó khăn lớn nhất là sự cạnh tranh không công bằng, giữa một bên là doanh nghiệp kinh doanh chính thống, đóng thuế đầy đủ, một bên trốn thuế. Theo ông Cường, hiện nay là giai đoạn khó khăn nhất của doanh nghiệp trong ngành, đặc biệt là sau đại dịch Covid-19, sức tiêu dùng sụt giảm. HALICO kiến nghị lộ trình tăng thuế cần xem xét phù hợp và kèm theo đó là mức tăng thuế tương ứng.

Ông Nguyễn Hoàng Giang, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV thương mại Bia Sài Gòn (SATRACO), đại diện Tổng công ty cổ Phần Bia-Rượu-Nước giải khát Sài Gòn (SABECO), chia sẻ, toàn ngành bia nói chung và SABECO nói riêng đang đối mặt với nhiều khó khăn từ đại dịch Covid-19 và dự báo sẽ tiếp tục còn khó khăn hơn trong thời gian tới.

Do đó, SABECO kiến nghị các nhà hoạch định chính sách xem xét theo đề xuất của VBA, tức lùi thời điểm thực hiện áp thuế TTĐB đến năm 2028 thay vì 2026 như hiện nay, đồng thời áp dụng tăng thuế theo Phương án 1 của Chính phủ đã trình Quốc hội, theo đó tăng liên tục trong 5 năm, mỗi năm tăng 5%.

Chung quan điểm, bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ, đại diện Công ty TNHH Nhà máy Bia Heineken Việt Nam nêu kiến nghị, thuế suất nên theo Phương án 1 như Ban soạn thảo đã đề xuất.

Để tránh gây xáo trộn cho ngành sản xuất bia và các ngành liên quan, bà Ánh cũng cho rằng cần cân nhắc lộ trình tăng thuế hợp lý để giảm thiểu tác động tiêu cực đến mục tiêu của Chính phủ, doanh nghiệp và người tiêu dùng, qua đó duy trì động lực tăng trưởng kinh tế. Theo đó, đại diện Heineken chung quan điểm với VBA, tức kiến nghị thời điểm thực hiện áp thuế TTĐB từ năm 2028.

TRUNG HƯNG