Có phải cứ uống sữa là cao?

Tìm kiếm trên mạng với từ khóa "Sữa tăng chiều cao", chỉ với nửa giây đã có hơn 23,5 triệu kết quả, điều đó chứng tỏ nhu cầu và mối quan tâm rất lớn của các ông bố và mẹ về chiều cao của trẻ; trẻ không chỉ cần tăng cân nặng mà còn phải tăng cả chiều cao. Tuy nhiên, sữa chỉ là một trong các loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao trong bữa ăn của trẻ, không phải là "siêu thực phẩm" có thể thay thế các thực phẩm khác.

Vai trò của sữa với việc phát triển của trẻ

Sữa, bản thân là một loại thực phẩm, các loại sữa công thức cũng như vậy, là một loại thực phẩm trong chế độ ăn hàng ngày của trẻ. Thành phần của 100ml sữa công thức pha sẵn trên thị trường cung cấp năng lượng là 74kcal, 3 gam đạm, 9,8 gam carbohydrat, chất béo khoảng 2,5g, đồng thời cung cấp khoảng 120mg canxi và 1mg sắt.

Sữa là thực phẩm quan trọng với trẻ.

Với trẻ trong độ tuổi bú mẹ (dưới 2 tuổi), trong bữa ăn hàng ngày cần ăn đủ các loại thực phẩm từ ít nhất 5 trong số 8 nhóm thực phẩm khác nhau bao gồm sữa mẹ.

8 nhóm thực phẩm theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới nhằm khuyến khích chế độ ăn đa dạng bao gồm:

Nhóm 1: Sữa mẹ

Nhóm 2: Ngũ cốc, các loại củ

Nhóm 3: Các loại đậu và hạt

Nhóm 4: Các sản phẩm từ sữa (sữa, sữa chua, pho mát)

Nhóm 5: Thực phẩm từ thịt (thịt, cá, gia cầm, và gan/nội tạng)

Nhóm 6: Trứng

Nhóm 7: Trái cây, rau quả giàu Vitamin A

Nhóm 8: Các loại trái cây và rau quả khác

Khuyến nghị về sữa và các sản phẩm của sữa

Viện Dinh dưỡng đã có khuyến nghị về sữa và các sản phẩm của sữa theo các lứa tuổi từ 3 tuổi trở lên, trong đó có đưa ra khuyến cáo tiêu thụ nhiều dạng chế phẩm của sữa bao gồm sữa dạng lỏng, sữa chua, và phô mai nhằm tận dụng tối đa giá trị dinh dưỡng từ sữa:

Trẻ 3-5 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 4 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 15g phô mai (1 miếng phô mai), 100ml sữa chua (1 hộp sữa chua) và 200ml sữa dạng lỏng (2 ly sữa nhỏ).

Trẻ 6-7 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 4,5 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 15g phô mai (1 miếng phô mai), 100ml sữa chua (1 hộp sữa chua) và 250ml sữa dạng lỏng (2,5 ly sữa nhỏ).

Trẻ 8-9 tuổi mỗi ngày nên sử dụng 5 đơn vị ăn sữa và chế phẩm sữa, tương đương 30g phô mai (2 miếng phô mai), 100ml sữa chua (1 hộp sữa chua) và 200ml sữa dạng lỏng (2 ly sữa nhỏ).

Lo ngại về quảng cáo các sản phẩm dinh dưỡng dành cho trẻ nhỏ sai lệch ảnh hưởng đến sức khỏe.

Quảng cáo sai sự thật, không những đối với sữa mà còn rất nhiều thực phẩm khác gây ra hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt trong việc chăm sóc trẻ nhỏ. Khi quảng cáo là sữa tăng chiều cao, vô hình chung làm cho người mẹ tin tưởng đây là loại thực phẩm duy nhất giúp tăng chiều cao cho trẻ và ra sức tăng cường bổ sung loại thực phẩm này, trong khi sữa chỉ là một trong các nhóm thực phẩm cần thiết. Tiêu thụ nhiều sữa sẽ làm giảm tiêu thụ các thực phẩm đa dạng khác như các thực phẩm nguồn gốc động vật như thịt, cá, trứng… và các loại rau quả. Hậu quả là thiếu vi chất dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu sắt và kẽm. Trong khi đó giá thành của các loại sữa đó tương đối cao hơn các thực phẩm khác, làm tăng không cần thiết các chi phí nuối dưỡng trẻ.

Phần lớn các sản phẩm "tăng chiều cao" như sữa tăng chiều cao được quảng cáo là giàu các thành phần như vitamin D, canxi, phospho, protein, lysine …giúp cải thiện sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên sữa không phải là thực phẩm duy nhất có chứa canxi, phospho, vitamin D… Canxi còn có nhiều trong các thực phẩm nguồn gốc động vật khác như tôm, cua, cá. Thậm chí khi so sánh hàm lượng canxi giữa sữa và các thực phẩm này, lượng canxi của các thực phẩm đó còn có thể vượt trội hơn so với sữa (ví dụ 100 g cua đồng cung cấp lượng canxi là 826mg, gấp hơn 8 lần so với lượng canxi trong 100 ml sữa dạng lỏng thông thường; một số loại sữa công thức được quảng cáo giúp phòng chống suy dinh dưỡng thấp còi có thể cung cấp khoảng 300 – 400 mg canxi trong 1 cốc sữa pha tiêu chuẩn).

Tuy nhiên không thể phủ nhận rằng sữa là thực phẩm giàu canxi, với tỷ lệ hấp thu tốt, giúp cho sự tăng trưởng của trẻ. Nhưng chúng ta cũng cần nhìn nhận đúng rằng, không phải trẻ chỉ cần uống loại sữa đó là có thể phát triển chiều cao, nếu trẻ không có chế độ ăn uống cân bằng, hợp lý, đa dạng thực phẩm, giàu vitamin và chất khoáng và cùng với đó là chế độ luyện tập, nghỉ ngơi hợp lý.

Để trẻ cao lớn cần phải bổ sung dinh dưỡng như thế nào?

Trên thực tế không có một loại thực phẩm nào được cho là siêu thực phẩm, trừ sữa mẹ. Bởi vậy hãy nhìn vào bản chất của quá trình tăng chiều cao để có được quyết định đúng đắn nhất.

Cấu trúc di truyền đóng vai trò quan trọng trong quy định chiều cao. Tuy nhiên, nhiều yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến chiều cao trong quá trình phát triển, bao gồm dinh dưỡng, hormone, mức độ hoạt động thể lực và tình trạng bệnh tật. 50% chiều cao của người trưởng thành được quyết định trong 1000 ngày đầu đời của trẻ, từ lúc bà mẹ mang thai đến khi trẻ được 2 tuổi.

Trẻ cần có dinh dưỡng đầy đủ, sinh hoạt, vận động hợp lý để phát triển chiều cao.

Chăm sóc dinh dưỡng bà mẹ mang thai để đảm bảo bé sinh ra không bị thấp còi từ trong bụng mẹ. Trong giai đoạn trẻ bú mẹ, cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh, nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, cho trẻ ăn bổ sung hợp lý và tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn.

Chế độ dinh dưỡng cho trẻ nhỏ để phát triển chiều cao, ngoài tập trung vào các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng (canxi, vitamin D, magie, phospho…) còn cần lưu ý sử dụng những thực phẩm giàu protein có chất lượng cao; bởi vậy cần ưu tiên những thực phẩm có giá trị sinh học cao như thịt, cá, trứng, sữa, các loại thủy sản… và cung cấp chế độ ăn đa dạng thực phẩm cho trẻ...

ThS.BS Ngô Thị Hà Phương, Viện Dinh dưỡng

PV