Con đường sinh tồn phi truyền thống của giới xuất bản quốc tế

Ảnh: Publishers Weekly.

Trong bối cảnh lạm phát và doanh số trì trệ, nhiều nhà xuất bản đang tìm kiếm những con đường phát triển mới. Jonathan Merkh, CEO nhà xuất bản Forefront Books, đã nói: "Thời điểm cho sự đổi mới đã chín muồi".

Phổ biến mô hình xuất bản “lai”

Kể từ khi thành lập Forefront vào năm 2017, Merkh đã chứng kiến mô hình xuất bản “lai” trở thành một phần không thể thiếu trong ngành. Theo đó, các nhà xuất bản không trả trước tiền bản quyền cho tác giả, thậm chí trong một số trường hợp, họ yêu cầu tác giả hỗ trợ chi phí tiếp thị. Tuy nhiên sau khi sách phát hành, tác giả sẽ nhận được khoản tiền bản quyền cao hơn.

Mô hình này đã mang lại hiệu quả cho Forefront, giúp họ có đủ tiềm lực kinh tế để hợp tác cùng Kurt Brackob, Giám đốc Histria Books, nhằm sở hữu phần lớn cổ phần của nhà xuất bản Unicorn Publishing Group có trụ sở tại Anh. Theo thương vụ này, Merkh sẽ tiếp quản việc quản lý Unicorn, áp dụng kinh nghiệm sâu rộng của mình về xuất bản “lai” cho Unicorn.

Mô hình lai cũng thu hút nhiều cựu binh trong ngành xuất bản truyền thống, trong đó cái tên nổi bật là Madeline McIntosh, cựu CEO của Penguin Random House (PRH) tại Mỹ.

Bà đã rời PRH để cùng Nina von Moltke, cũng là một cựu CEO của PRH và Don Weisberg, cựu CEO của Macmillan, thành lập nhà xuất bản Authors Equity vào tháng 3/2024. Authors Equity nhận được hỗ trợ tài chính của ba tác giả, gồm James Clear, người có cuốn Atomic Habits (Thay đổi tí hon, hiệu quả bất ngờ) ăn khách toàn cầu.

Các tác giả của Authors Equity tại một buổi tụ họp chia sẻ và trao đổi. Ảnh: Publishers Weekly.

Ngay từ đầu, Authors Equity đã hướng tới xây dựng mối quan hệ lâu dài với các tác giả, hoạt động theo mô hình chia sẻ lợi nhuận. Theo McIntosh, các tác giả không được trả khoản thanh toán trước, tuy nhiên sẽ nhận tối thiểu 60% lợi nhuận của cuốn sách. Tỷ lệ này sẽ tăng lên đối với các tác giả có lượng độc giả lớn.

Cho tới nay, mô hình này khá hiệu quả khi mọi khoản thu chi và lợi nhuận đều được minh bạch. “Mỗi USD chúng tôi kiếm ra đều được chia theo cùng một cách. Và sự đơn giản đó đồng nghĩa việc chúng tôi có nhiều tiền hơn để đầu tư vào các hoạt động sáng tạo”, McIntosh cho biết.

Bà cũng nói thêm là các tác giả và đại diện văn học đánh giá rất cao lịch thanh toán hàng tháng của Authors Equity, được đi kèm với các báo cáo rõ ràng. “Hóa ra việc cung cấp báo cáo lại rất tốt. Cách làm này khiến mọi người hài lòng”.

Về phía tác giả, Clear coi Authors Equity là một lựa chọn tối ưu đối với những nhà văn không muốn hợp tác cùng giới xuất bản truyền thống nhưng cần sự hỗ trợ trong quá trình xuất bản chuyên nghiệp. Trong khi hiện nay, nhiều tác giả có thể tự xuất bản, điều này đồng nghĩa việc họ từ bỏ cơ hội bán sách thông qua các nhà bán lẻ truyền thống.

Còn với Authors Equity, sách của họ được phân phối thông qua Simon & Schuster, từ đó, các tác giả vừa giữ quyền sáng tạo đồng thời nhận được sự hỗ trợ phân phối truyền thống.

Theo ước tính của Clear, các tác giả hợp tác với Authors Equity có thể kiếm được gấp hai lần rưỡi so thu nhập của họ qua mô hình xuất bản truyền thống. "Ngày nay, thương hiệu tác giả là rất quan trọng, vì vậy tác giả nên được hưởng phần lớn lợi nhuận. Nhìn vào thực tế năm 2025 thì thấy xuất bản giờ đây là một ngành kinh doanh lấy tác giả làm trung tâm", Clear cho hay.

Sự linh hoạt trong mô hình làm việc

Ngoài ra, một chiến lược khác là phát hiện những tác giả và tác phẩm tự xuất bản ăn khách, làm việc với họ để xuất bản cuốn sách đó và các phần tiếp theo nếu có.

Authors Equity đã hợp tác với tác giả tự xuất bản Joseph Nguyen để hiệu đính và thiết kế cuốn Don't Believe Everything You Think thành phiên bản bìa cứng. Cuốn sách bán rất chạy tại các cửa hàng sách truyền thống. Nhờ sự hỗ trợ từ kênh phân phối này, Don't Believe hiện bán được hơn hai triệu bản trên tất cả định dạng.

Sourcebooks và Zando, cũng do cựu binh PRH Molly Stern thành lập, đã áp dụng thành công chiến lược này. Ngoài ra, Zando còn nhắm tới hợp tác với những cá nhân và tổ chức nổi tiếng vì họ đã có sẵn thương hiệu bản thân.

Một trong những thành công lớn nhất của Zando là phát triển nhánh xuất bản Slowburn, tập trung vào việc xuất bản tiểu thuyết lãng mạn của các tác giả độc lập đã có lượng độc giả nhất định.

Ruinous Love của Brynne Weaver là thành công đầu tiên của Slowburn với doanh số hàng triệu bản, và nhà xuất bản này đã tiếp nối thành công đó với bộ truyện Into the Darkness của Navessa Weaver, có hai cuốn ăn khách trong năm nay.

Tính linh hoạt, khả năng xây dựng cộng đồng và tốc độ đưa sản phẩm ra thị trường là những đặc điểm mà Stern cho rằng đã tạo nên khác biệt giữa xuất bản độc lập và xuất bản doanh nghiệp.

Khi còn làm việc tại PRH, Stern nổi tiếng với việc cộng tác cùng nhiều tác giả tên tuổi như Gillian Flynn và Michelle Obama. Và theo lời bà, bà không phải chuyên gia về tiểu thuyết lãng mạn. Nhưng "giờ thì tôi đã là chuyên gia rồi", Stern chia sẻ.

Trong khi Authors Equity và Zando đều là những tân binh và đã có nhiều thành công vang dội, thì khởi nghiệp trong giới xuất bản không hề dễ dàng như thế.

Công ty khởi nghiệp nổi tiếng gần đây nhất bị phá sản là 8th Note Press, nhà xuất bản được ByteDance, chủ sở hữu TikTok, ra mắt rầm rộ năm 2023. Tuyên bố sẽ tận dụng sự hiểu biết về BookTok để đáp ứng nhu cầu độc giả, nhưng ByteDance chỉ phát hành được một số ít đầu sách và đã lặng lẽ đóng cửa trong năm nay.

Minh Hoa