Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam trước ngưỡng cửa bứt phá

Cơ hội từ Nhật Bản và khoảng cách của công nghiệp hỗ trợ Việt Nam

Hơn 15 năm làm việc trong lĩnh vực hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam kết nối với doanh nghiệp Nhật Bản, ông Takahiro Kono, Giám đốc dự án, Tổ chức Xúc tiến thương mại Nhật Bản (JETRO) tại Hà Nội nhận thấy, một trong những lo ngại lớn của doanh nghiệp Việt là tiêu chuẩn của các công ty Nhật Bản quá cao và quy trình thẩm định thường kéo dài, khiến doanh nghiệp chưa đủ tự tin.

Nghị định số 205/2025/NĐ-CP sẽ đóng vai trò "đòn bẩy" thúc đẩy cả hệ sinh thái công nghiệp hỗ trợ phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả và hội nhập. Ảnh: Nguyễn Hạnh

Tuy nhiên, theo ông Takahiro Kono, thực tế cho thấy điều này không hoàn toàn đúng. “Vào năm 2013, chúng tôi đã tổ chức đoàn giao dịch xúc tiến thương mại tại thị trường Nhật Bản, tại Tokyo. Trong đó, một công ty sản xuất khóa cửa đã có cuộc gặp đối tác vào ngày hôm sau và nhanh chóng ký biên bản ghi nhớ hợp tác cung ứng với hợp đồng trị giá 100.000 USD ngay trong năm đầu tiên”, ông Takahiro Kono dẫn chứng và cho rằng, nếu doanh nghiệp Việt Nam chuẩn bị kỹ lưỡng, có sản phẩm cụ thể, đáp ứng tiêu chí khắt khe của Nhật Bản, cơ hội ký kết hợp đồng sẽ đến nhanh chóng, không phải chờ đợi lâu như nhiều người nghĩ.

Cũng theo ông Takahiro Kono, trong 20 năm qua, số lượng doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam lại không ngừng tăng lên, đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam.

Dù vậy, các chuyên gia trong ngành, hiện tỷ lệ nội địa hóa ngành công nghiệp hỗ trợ của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng còn khiêm tốn và chưa có có cải thiện đáng kể. Theo các khảo sát, các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp một số thách thức như chất lượng sản phẩm và năng lực kỹ thuật chưa đáp ứng tiêu chuẩn, cũng như thiếu nhà sản xuất cung cấp nguyên liệu thô phù hợp. Điều này cần được hiểu rõ trong bối cảnh yêu cầu khắt khe từ phía các công ty Nhật Bản, không chỉ là sản xuất được sản phẩm mà còn phải đảm bảo sản xuất ổn định với tỷ lệ lỗi thấp ngay cả khi sản lượng lớn.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Vân - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ Hà Nội (HANSIBA) - cho biết, dù Hà Nội hiện có tới 900 doanh nghiệp tham gia công nghiệp hỗ trợ, chiếm tỷ lệ cao nhất cả nước, song ngành này vẫn bộc lộ nhiều hạn chế.

Sản phẩm còn đơn giản, hàm lượng công nghệ trung bình và thấp, giá trị nhỏ trong cơ cấu sản phẩm. Tỷ lệ nội địa hóa chỉ khoảng hơn 10%, tập trung vào cơ khí chế tạo, linh kiện điện tử, ô tô và dệt may, cho thấy phần lớn giá trị gia tăng vẫn phụ thuộc vào khâu nhập khẩu. Doanh nghiệp thiếu nguồn lực đổi mới, năng lực cung ứng linh kiện - phụ tùng công nghệ cao chưa đáp ứng yêu cầu để tham gia sâu chuỗi sản xuất toàn cầu.

Thực tế này cho thấy, dù Việt Nam tiếp tục là điểm đến hấp dẫn của FDI, nhưng việc chuyển hóa dòng vốn thành năng lực sản xuất nội tại, làm chủ công nghệ và tạo ra sản phẩm “Made in Vietnam” vẫn còn là khoảng cách lớn.

Chánh văn phòng Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam Phạm Hải Phong cho rằng, ngành công nghiệp hỗ trợ không thể phát triển độc lập mà luôn gắn liền với các ngành sản xuất, lắp ráp quy mô lớn. Do đó, ông kỳ vọng các khu công nghiệp và địa phương sẽ thu hút được những “đại bàng”, các nhà lắp ráp lớn, đồng thời đề xuất chính sách phù hợp để phát triển nguồn cung ứng tại chỗ. Đây sẽ là cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam mở rộng và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tiếp sức công nghiệp hỗ trợ

Năm 2025 được xác định là thời điểm quan trọng cho tiến trình hội nhập và chuyển đổi của ngành sản xuất Việt Nam, chịu tác động đồng thời của tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu, chuyển đổi xanh, số hóa sản xuất và các hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới. Nếu không có sự bứt phá về nội địa hóa, Việt Nam khó có thể nắm bắt được những cơ hội vàng này.

Nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp Việt Nam, ngày 17/7/2025 Chính phủ ban hành Nghị định 205/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ 1/9, nhằm mở rộng chính sách ưu đãi dành cho công nghiệp hỗ trợ. Đây được đánh giá là bước điều chỉnh quan trọng sau gần một thập kỷ, mở rộng chính sách ưu đãi cho công nghiệp hỗ trợ, khơi thông nguồn lực để doanh nghiệp trong nước tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tại Hà Nội, hai kế hoạch trọng tâm cũng đã được ban hành, gồm Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ và Đề án phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực năm 2025. Thành phố dự kiến tổ chức loạt hoạt động như: Hội chợ triển lãm sản phẩm công nghiệp chủ lực và Tuần lễ công nghiệp Hà Nội 2025; hội thảo xúc tiến đầu tư trong và ngoài nước; tư vấn hỗ trợ doanh nghiệp triển khai mô hình nhà máy thông minh; phổ biến công nghệ, kỹ thuật sản xuất; hỗ trợ đổi mới, sản xuất thử nghiệm sản phẩm. Thành phố cũng chú trọng kết nối doanh nghiệp với viện nghiên cứu, trường đại học để đưa các kết quả khoa học vào sản xuất, đồng thời kêu gọi đầu tư sản xuất công nghệ cao tại các cụm công nghiệp.

Bên cạnh đó, Hà Nội đang triển khai xây dựng Đề án phát triển sản phẩm công nghiệp chủ lực giai đoạn 2026-2030, định hướng đến 2045 và Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ giai đoạn 2026-2030, định hướng 2035, dự kiến trình UBND thành phố phê duyệt trong thời gian tới.

Trong bối cảnh địa chính trị và công nghệ toàn cầu liên tục biến động, ngành công nghiệp hỗ trợ ngày càng khẳng định vai trò trụ cột chiến lược, đóng góp quan trọng cho tiến trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Các chuyên gia trong ngành nhận định, doanh nghiệp đứng trước cơ hội mới khi Chính phủ đã mở rộng các ưu đãi về vốn, công nghệ, nhân lực và thị trường, tạo cú hích chiến lược để công nghiệp hỗ trợ Việt Nam bứt tốc trong thời gian tới. Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương cũng nỗ lực vào cuộc đồng hành cùng cộng đồng doanh nghiệp.

Cùng với sự đồng hành của cơ quan chức năng, về phía doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ cũng cần nâng cấp máy móc, chuẩn hóa toàn bộ quy trình sản xuất, minh bạch chuỗi cung ứng và nâng tầm năng lực quản trị theo chuẩn quốc tế. Về nâng cao năng lực kỹ thuật, ngoài các chương trình đào tạo, doanh nghiệp cũng nên đầu tư vào các công nghệ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo và kỹ thuật số để tăng hiệu quả và độ chính xác sản xuất.

Nguyễn Hạnh