CPTPP mở ra tiềm năng đột phá thương mại cho Việt Nam và các thành viên

Tác động của khía cạnh có lẽ là đột phá nhất của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) là về thương mại điện tử. Thương mại trong khu vực CPTPP phần lớn song hành với dòng chảy thương mại của các thành viên với phần còn lại của thế giới. Một trong những nước được hưởng lợi chính là Việt Nam, theo nghĩa là sau khi phê chuẩn CPTPP, Việt Nam đã mở rộng đáng kể thương mại hàng hóa và đầu tư vào nước này vẫn ổn định, bất chấp đại dịch Covid-19.

Đây có thể là tín hiệu tích cực đối với các quốc gia Đông Nam Á khác đang cân nhắc trở thành thành viên CPTPP như Philippines, Indonesia và Thái Lan. Nhật Bản và Singapore đã dẫn đầu thương mại của khu vực về các dịch vụ kỹ thuật số có thể chuyển giao, cũng là một lĩnh vực quan trọng đối với các thành viên CPTPP tiềm năng và các nhà xuất khẩu dịch vụ hàng đầu như Philippines, Hàn Quốc và Vương quốc Anh.

Đột phá về thương mại điện tử

Các công ty của các nước thành viên xuất khẩu sang khu vực CPTPP nhận thấy khả năng tiếp cận thị trường, tự do hóa dịch vụ và các điều khoản thương mại điện tử của CPTPP có lợi cho doanh nghiệp của họ. Các điều khoản thương mại điện tử đang tạo thuận lợi cho người bán hàng trực tuyến: đối với các nhà xuất khẩu, người bán hàng trực tuyến nhỏ và siêu nhỏ, 73% doanh nghiệp nhận thấy các điều khoản của CPTPP đảm bảo truyền dữ liệu miễn phí qua biên giới là phần nào hoặc rất có lợi, khoảng 66% nhận thấy lệnh cấm nội địa hóa máy chủ của CPTPP đối với có lợi, và 61% nhận thấy việc tự do hóa thương mại dịch vụ của hiệp định là quan trọng. Những lợi ích thậm chí còn lớn hơn đối với các công ty vừa và lớn. Các công ty cũng nêu bật các điều khoản có lợi của CPTPP, trong đó cam kết các thành viên bảo vệ người tiêu dùng khỏi thư rác không mong muốn và bảo vệ quyền riêng tư của người tiêu dùng.

CPTPP đã thu hút được sự quan tâm và đơn đăng ký chính thức từ một số quốc gia không phải là thành viên đang tìm cách tham gia một hiệp định bao gồm các điều khoản thương mại điện tử chất lượng cao với một số đối tác thương mại chính của họ. Đặc biệt đối với một số quốc gia Đông Nam Á, việc gia nhập CPTPP cũng có thể giúp khởi động và kết thúc các cải cách quy định kỹ thuật số trong nước. Là một bước phát triển lớn, cả Trung Quốc và Đài Loan đã chính thức nộp đơn xin gia nhập CPTPP vào tháng 9/2021. Các số liệu kinh tế sơ bộ cho thấy các hiệp định thương mại, chẳng hạn như CPTPP, có các chương về thương mại điện tử mạnh mẽ và ràng buộc bên cạnh các chương về hàng hóa và dịch vụ thực sự có giá trị trong việc thúc đẩy thương mại hàng hóa và dịch vụ, cũng như các dịch vụ có thể cung cấp bằng kỹ thuật số, giữa các quốc gia thành viên.

CPTPP mới ra đời và phần lớn thời gian thực thi bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng Covid-19. Các điều khoản thương mại điện tử chất lượng cao giúp thúc đẩy phục hồi doanh nghiệp nhỏ thông qua thương mại điện tử; các cuộc khảo sát cho thấy rằng trong suốt đại dịch Covid-19, các công ty bán hàng trực tuyến đã hoạt động tốt hơn các công ty không bán hàng trực tuyến. Các thành viên CPTPP đồng ý rằng các điều khoản thương mại điện tử của hiệp định tạo ra giá trị mới trong quan hệ thương mại của họ. Trong cuộc họp năm 2021, Hội đồng CPTPP đã quyết định thành lập Ủy ban về Thương mại điện tử để tạo điều kiện tiếp tục thảo luận về việc triển khai và vận hành chương thương mại điện tử. Ủy ban mới có nhiệm vụ “đặt CPTPP đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng quy tắc toàn cầu trong lĩnh vực này”. Các thành viên nhất trí đánh giá tác động của CPTPP đối với chính mình.

Năm 2022 là năm bản lề đối với CPTPP: các thành viên đã rà soát thỏa thuận và các thành viên mới mong muốn tham gia. Các thành viên CPTPP hiện tại đã nỗ lực trong năm 2022 để tận dụng tối đa hiệp định cho nền kinh tế và các doanh nghiệp tham gia vào thương mại điện tử, đó là: Thực thi hiệp định, các cơ chế thực thi, giám sát và trách nhiệm giải trình chặt chẽ, chẳng hạn như Việt Nam là điều cần thiết để CPTPP tiếp tục được coi là một hiệp định đáng tin cậy và đột phá giữa các thành viên và tạo ra sự khác biệt đối với các doanh nghiệp và với các thành viên - dòng chảy thương mại và đầu tư. Nếu các thành viên không thực thi thỏa thuận sẽ bật đèn xanh cho việc không tuân thủ, có nguy cơ làm giảm bớt các điều khoản nghiêm ngặt của thỏa thuận và thậm chí gây ra tranh chấp theo cơ chế giải quyết tranh chấp của thỏa thuận.

Tham gia hôm nay, định hình ngày mai

Kết nạp các thành viên mới cam kết có thể kiểm chứng về việc đảm nhận và thực thi các nghĩa vụ của CPTPP cũng như giám sát việc thực thi các nghĩa vụ đó. Quan tâm đến việc tham gia CPTPP cho thấy các chính phủ quan tâm đến việc thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới và đầu tư vào các dịch vụ và hệ sinh thái kỹ thuật số. Tuy nhiên, các thành viên CPTPP hiện tại phải đảm bảo rằng bất kỳ ứng viên mới nào cũng sẵn sàng đảm nhận và thực thi các cam kết tiêu chuẩn cao và ràng buộc của CPTPP, đồng thời chuyển các quy tắc của CPTPP thành luật trong nước.

Ủy ban thương mại điện tử mới rà soát kỹ lưỡng hàng năm tính nghiêm ngặt của các thành viên trong việc thực thi. Nhiều thành viên CPTPP, chẳng hạn như Australia, Canada, Chile, Nhật Bản, Mexico, New Zealand và Singapore, gần đây đã ký các thỏa thuận thậm chí còn tham vọng hơn để tạo thuận lợi cho thương mại kỹ thuật số. Các ví dụ bao gồm Thỏa thuận đối tác kinh tế kỹ thuật số (DEPA) giữa Chile, New Zealand và Singapore; Hiệp định Kinh tế Kỹ thuật số Singapore-Australi (SADEA); Hiệp định Thương mại Kỹ thuật số Mỹ-Nhật Bản; và Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA). CPTPP cũng cần phải là một hiệp định sống phù hợp với nền kinh tế kỹ thuật số thế kỷ 21 đang thay đổi nhanh chóng.

Các cuộc khảo sát đã chỉ ra rằng các công ty của quốc gia thành viên yêu cầu các quy tắc kỹ thuật số hướng tới tương lai chẳng hạn như các quy tắc tốt hơn về trách nhiệm pháp lý trực tuyến; bảo hộ sở hữu trí tuệ; giải pháp nhận dạng kỹ thuật số của công ty để thúc đẩy niềm tin vào các giao dịch kỹ thuật số; thanh toán liên hoạt động; và các tiêu chuẩn kỹ thuật số để các nền tảng kỹ thuật số ở các quốc gia thành viên khác nhau có thể tương tác với nhau. Đây là tất cả những ý tưởng được thúc đẩy trong DEPA và SADEA. Khi nhu cầu của công nghệ và doanh nghiệp trong nền kinh tế kỹ thuật số toàn cầu thay đổi, luật chơi cũng phải thay đổi. Đối với những nước không phải là thành viên muốn tham gia, CPTPP có nhiều đề xuất giá trị kịp thời: giúp thúc đẩy thương mại điện tử của các doanh nghiệp nhỏ và khả năng tiếp cận chuỗi giá trị kỹ thuật số, hạ thấp các rào cản đối với thương mại hàng hóa và dịch vụ, đồng thời thúc đẩy cải cách quy định trong nước.

Tham gia CPTPP hôm nay cũng sẽ cho phép những người trong cuộc mới định hình các nâng cấp của CPTPP vào ngày mai. CPTPP cũng là một khuôn mẫu hữu ích cho Sáng kiến Tuyên bố chung của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) (JSI) về Thương mại điện tử, bao gồm 86 thành viên WTO. CPTPP có ý nghĩa quan trọng trong việc định hình động lực ở Geneva việc Vương quốc Anh thúc đẩy gia nhập CPTPP, sẽ toàn cầu hóa hơn nữa liên minh thương mại kỹ thuật số tự do, củng cố các quy tắc thương mại điện tử ràng buộc theo kiểu CPTPP với tư cách là trung tâm của lực hấp dẫn trong quản trị thương mại kỹ thuật số toàn cầu.

CPTPP cũng cung cấp bài học cho các quốc gia châu Phi và Mỹ Latinh đang thúc đẩy hội nhập thương mại kỹ thuật số trong khu vực của họ để đáp ứng nhu cầu của các công ty về các quy tắc tốt cho thương mại điện tử xuyên biên giới. Nhìn chung, các quy tắc thương mại điện tử của CPTPP là cơ sở hữu ích được các doanh nghiệp ưa chuộng. Ví dụ: một nghiên cứu mới về việc sử dụng dữ liệu của các công ty châu Phi cho thấy rằng những người bán hàng trực tuyến ở châu Phi đặc biệt hoan nghênh các điều khoản thương mại điện tử theo kiểu CPTPP ở châu Phi - đặc biệt là các quy tắc bảo vệ người tiêu dùng, cho phép các công ty lưu trữ và phân tích dữ liệu ở nơi thuận tiện nhất và cho phép các công ty để truyền dữ liệu xuyên biên giới...

Duy Hưng (tổng hợp)