Cúm không đơn thuần là 'cảm lạnh'

Dịp cuối năm, khi thời tiết chuyển lạnh và độ ẩm thay đổi thất thường, cúm mùa thường bước vào giai đoạn cao điểm. Tuy nhiên, theo ghi nhận của ngành Y tế và đánh giá của nhiều chuyên gia, mùa cúm năm nay đang có xu hướng đến sớm hơn, lan rộng hơn và tiềm ẩn nhiều nguy cơ hơn so với các năm trước.

Theo các bác sỹ chuyên khoa, cúm có thể gây ra hàng loạt biến chứng như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, làm nặng thêm các bệnh nền sẵn có.

Riêng năm 2025, từ giữa năm đến tháng 8, số ca mắc có xu hướng giảm nhẹ. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 11, số ca tăng trở lại, duy trì ở mức 8.500 - 11.000 ca mỗi tháng.

Tính đến giữa tháng 11, cả nước ghi nhận khoảng 132.000 ca cúm mùa. Bộ Y tế cho biết, các chủng virus cúm lưu hành chủ yếu hiện nay gồm cúm A/H1N1, cúm A/H3N2 và cúm B, chưa ghi nhận sự thay đổi về độc lực.

Thời điểm cuối năm, khi thời tiết chuyển lạnh, độ ẩm cao, cùng với các hoạt động đông người như hội nghị, lễ cưới, sự kiện cuối năm, tạo điều kiện thuận lợi khiến cúm, RSV và các bệnh hô hấp khác lây lan nhanh hơn, đặc biệt trong nhóm trẻ em và người cao tuổi. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao cảnh giác, nhất là với các nhóm nguy cơ cao.

Từ đầu quý IV, số ca mắc cúm mùa tại nhiều quốc gia đã tăng mạnh, trong đó chủ yếu là cúm A, đặc biệt là chủng H3N2. Đáng chú ý, nhiều địa phương ghi nhận số ca nhập viện tăng nhanh trong thời gian ngắn, tạo áp lực không nhỏ lên hệ thống y tế, nhất là tại các bệnh viện tuyến trên.

Thông tin từ các cơ sở y tế cho biết, số người đến khám với các triệu chứng sốt, ho, đau đầu, mệt mỏi, đau cơ gia tăng rõ rệt so với cùng kỳ năm trước. Không ít trường hợp diễn tiến nặng, phải nhập viện do biến chứng viêm phổi, suy hô hấp, nhất là ở người cao tuổi và trẻ nhỏ.

Theo các chuyên gia dịch tễ, thời điểm cuối năm với đặc thù di chuyển, tụ tập đông người, cùng tâm lý chủ quan trước các triệu chứng ban đầu là nguyên nhân khiến cúm mùa dễ bùng phát.

Một trong những cảnh báo lớn nhất từ giới chuyên môn là việc nhiều người vẫn đánh giá thấp cúm mùa, cho rằng đây chỉ là bệnh nhẹ, có thể tự khỏi. Trên thực tế, cúm là bệnh truyền nhiễm đường hô hấp cấp tính, có khả năng lây lan rất nhanh và gây biến chứng nguy hiểm nếu không được theo dõi, điều trị đúng cách.

Theo các bác sỹ chuyên khoa, cúm có thể gây ra hàng loạt biến chứng như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, làm nặng thêm các bệnh nền sẵn có.

Với người mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, bệnh phổi mạn tính hoặc suy giảm miễn dịch, cúm có thể trở thành “giọt nước tràn ly”, đẩy tình trạng sức khỏe vào nguy hiểm. Đặc biệt, phụ nữ mang thai mắc cúm có nguy cơ sinh non, thai nhẹ cân hoặc gặp biến chứng sản khoa.

Các chuyên gia y tế nhấn mạnh, không phải ai mắc cúm cũng diễn tiến nặng, nhưng có những nhóm đối tượng cần được bảo vệ và theo dõi chặt chẽ hơn. Đó là trẻ em dưới 5 tuổi, người cao tuổi trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh nền mạn tính và những người đang điều trị các bệnh làm suy giảm miễn dịch.

Ở nhóm trẻ nhỏ, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện khiến cơ thể khó chống chọi với virus cúm. Trong khi đó, người cao tuổi thường có sức đề kháng kém, dễ xuất hiện biến chứng nặng dù triệu chứng ban đầu không rầm rộ. Việc phát hiện muộn và điều trị chậm là nguyên nhân chính dẫn đến các ca cúm nặng, thậm chí tử vong.

Theo khuyến cáo của các bác sỹ, điều trị cúm hiệu quả phụ thuộc rất lớn vào thời điểm can thiệp. Trong vòng 48 giờ đầu kể từ khi xuất hiện các triệu chứng như sốt, đau đầu, đau họng, nếu được thăm khám và sử dụng thuốc kháng virus phù hợp, nguy cơ biến chứng sẽ giảm đáng kể.

Tuy nhiên, trên thực tế, không ít người tự ý mua thuốc điều trị tại nhà, sử dụng kháng sinh không đúng chỉ định hoặc cố gắng “cầm cự” cho đến khi bệnh nặng mới nhập viện. Đây là sai lầm phổ biến, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn và làm tăng nguy cơ lây lan cúm trong cộng đồng.

Các chuyên gia lưu ý, kháng sinh không có tác dụng với virus cúm và chỉ được sử dụng khi có bội nhiễm vi khuẩn theo chỉ định của bác sỹ. Việc tự ý dùng thuốc không chỉ không giúp bệnh khỏi nhanh mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe.

Trước sự biến đổi liên tục của virus cúm, tiêm vắc-xin cúm hằng năm vẫn được đánh giá là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất hiện nay. Dù vắc-xin không bảo vệ tuyệt đối khỏi nguy cơ nhiễm cúm, nhưng có tác dụng rõ rệt trong việc giảm nguy cơ mắc bệnh nặng, nhập viện và tử vong.

Các bác sỹ khuyến cáo, những người thuộc nhóm nguy cơ cao nên chủ động tiêm phòng cúm mỗi năm, đặc biệt trước mùa lạnh. Ngoài ra, những người thường xuyên tiếp xúc với người già, trẻ nhỏ hoặc làm việc trong môi trường đông người cũng nên tiêm vaccine để giảm nguy cơ lây lan.

Nói thêm về vắc-xin phòng cúm mùa, bác sỹ Lê Thị Kim Hoa, đại diện hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec nhấn mạnh, mặc dù cúm mùa thường lành tính, nhưng cũng có thể tiến triển nặng với các biểu hiện như sốt cao, khó thở, phù phổi do suy tim và thậm chí có thể tử vong.

Virus cúm mùa gồm nhiều chủng như H1N1, H3N2 và hai chủng nhóm B có khả năng biến đổi kháng nguyên liên tục. Do đó, mỗi năm chủng virus lưu hành có thể thay đổi, vì vậy việc tiêm nhắc lại vắc-xin cúm mùa hàng năm là cần thiết để đảm bảo hiệu quả bảo vệ.

Giải thích thêm về việc phải tiêm vắc-xin cúm hàng năm, chuyên gia của hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec cho biết, WHO duy trì các trạm quan trắc virus cúm trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam, nhằm phân lập và xác định chủng virus lưu hành tại từng khu vực địa lý.

Dựa trên các dữ liệu này, WHO dự báo các chủng virus xuất hiện trong mùa Đông - Xuân ở Bắc bán cầu (từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau) và mùa Đông - Xuân ở Nam bán cầu (từ tháng 5 đến tháng 10 hàng năm).

Từ đó, WHO hướng dẫn các nhà sản xuất vắc-xin chuẩn bị các chủng phù hợp và cung cấp ra thị trường vào thời điểm thích hợp là tháng 8 và tháng 9 cho Bắc bán cầu, và tháng 4 đến tháng 5 cho Nam bán cầu.

Vì Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa thuộc Bắc bán cầu, người dân nên tiêm vắc-xin cúm Bắc bán cầu mỗi năm một lần, vào thời điểm trước khi mùa cúm bắt đầu, nhằm được bảo vệ suốt mùa Đông và Xuân.

Bên cạnh tiêm phòng, các biện pháp phòng ngừa cá nhân đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát cúm mùa. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, che miệng khi ho, đeo khẩu trang tại nơi đông người, giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh là những thói quen đơn giản nhưng mang lại hiệu quả rõ rệt.

Khi có dấu hiệu nghi ngờ mắc cúm, người bệnh nên hạn chế tiếp xúc với người khác, nghỉ ngơi tại nhà và theo dõi sát tình trạng sức khỏe. Nếu xuất hiện các dấu hiệu như sốt cao kéo dài, khó thở, đau ngực, lơ mơ, cần đến cơ sở y tế ngay để được thăm khám và xử trí kịp thời.

Các chuyên gia nhận định, cúm mùa cuối năm không phải là hiện tượng bất thường, nhưng mức độ gia tăng sớm và lan rộng như hiện nay là tín hiệu cảnh báo rõ ràng. Trong bối cảnh thời tiết thuận lợi cho virus lây lan và tâm lý chủ quan vẫn còn phổ biến, nguy cơ bùng phát cúm trên diện rộng là hoàn toàn có thể xảy ra.

Chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị đúng cách không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần giảm gánh nặng cho hệ thống y tế. Cúm mùa hoàn toàn có thể phòng tránh và kiểm soát hiệu quả nếu mỗi người nâng cao ý thức, không xem nhẹ những triệu chứng tưởng chừng đơn giản.

Cuối năm là thời điểm của sum họp và di chuyển, nhưng cũng là mùa của những nguy cơ sức khỏe tiềm ẩn. Cảnh giác với cúm mùa chính là cách thiết thực nhất để bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng trong giai đoạn này.

D.Ngân