Cúm mùa tăng mạnh cuối năm, Bộ Y tế cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch

Ngày 18/11, Bộ Y tế cho biết các bệnh viêm đường hô hấp cấp đang có xu hướng gia tăng trên toàn cầu và tại Việt Nam khi mùa thu - đông bắt đầu, thời tiết thất thường và các hoạt động tụ tập đông người tăng mạnh vào cuối năm.

Tại Việt Nam, những năm gần đây luôn ghi nhận khoảng 300.000 đến 500.000 trường hợp mắc bệnh viêm đường hô hấp cấp mỗi năm.

Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng năm trên thế giới ghi nhận khoảng 1 tỷ ca mắc cúm mùa, trong đó có khoảng 290.000 đến 650.000 ca tử vong. Dữ liệu giám sát mới nhất cho mùa cúm 2025-2026 cho thấy hoạt động của virus cúm đang gia tăng trên phạm vi toàn cầu, với chủng cúm A(H3N2) chiếm ưu thế ở các khu vực như Bắc Âu, Tây Á, Nam Á và Đông Nam Á.

Trong các bệnh gây viêm nhiễm đường hô hấp, bệnh do virus hợp bào hô hấp (RSV) là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm đường hô hấp cấp ở trẻ em và có thể gây biến chứng nặng ở người cao tuổi. Hàng năm, có khoảng 3,6 triệu trẻ em dưới 5 tuổi phải nhập viện do RSV, trong đó khoảng 100.000 trường hợp tử vong.

Bộ Y tế cho biết tại Việt Nam, những năm gần đây luôn ghi nhận khoảng 300.000 đến 500.000 trường hợp mắc bệnh viêm đường hô hấp cấp mỗi năm. Năm 2025, số mắc giảm vào những tháng giữa năm và có xu hướng tăng trở lại trong 3 tháng gần đây, với khoảng 8.500 - 11.000 trường hợp/tháng.

Tích lũy từ đầu năm 2025, cả nước ghi nhận hơn 132.000 trường hợp mắc cúm mùa, trong đó có 3 trường hợp tử vong. So với cùng kỳ năm 2024 (267.401 ca mắc, 6 tử vong), số mắc giảm 54,8%, số tử vong giảm 3 trường hợp. Các chủng virus cúm lưu hành chủ yếu tại Việt Nam hiện nay gồm cúm A(H1N1), A(H3N2) và cúm B; chưa ghi nhận thay đổi về độc lực của virus.

Các chuyên gia Cục Phòng, chống bệnh (Bộ Y tế) nhấn mạnh hiện nay thời tiết đang trong giai đoạn chuyển mùa thu - đông; sự thay đổi thất thường của nhiệt độ và độ ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây bệnh đường hô hấp phát triển và lây lan, đặc biệt là bệnh cúm mùa và bệnh do virus RSV.

Bên cạnh đó, giai đoạn cuối năm có sự gia tăng giao lưu, đi lại và tổ chức nhiều sự kiện đông người như hội nghị, tổng kết, đám cưới... làm tăng nguy cơ lây lan từ các khu vực công cộng về gia đình, đồng thời tăng khả năng mắc bệnh ở trẻ em và người già – những nhóm có nguy cơ cao.

Theo báo cáo của hệ thống giám sát, đã ghi nhận sự gia tăng cục bộ các trường hợp mắc cúm mùa, bệnh do virus RSV, bệnh tay chân miệng tại một số địa phương. Nhiều ca phải nhập viện điều trị tại các bệnh viện tuyến cuối, đặc biệt là khu vực miền Bắc (Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương…).

Để chủ động phòng, chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp, Bộ Y tế khuyến cáo người dân cần đảm bảo vệ sinh cá nhân; thường xuyên rửa tay; che miệng khi ho, hắt hơi. Không đưa tay lên mắt, mũi, miệng khi chưa rửa sạch.

Đeo khẩu trang khi đến nơi tập trung đông người, khi sử dụng phương tiện giao thông công cộng hoặc khi có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh để bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Hạn chế tiếp xúc với người mắc bệnh viêm đường hô hấp cấp hoặc trường hợp nghi ngờ mắc bệnh khi không cần thiết. Vệ sinh môi trường sống; lau chùi các bề mặt thường xuyên tiếp xúc như tay nắm cửa, bàn phím, điện thoại…

Thường xuyên thông thoáng nhà cửa, phòng học, phòng làm việc, phòng hội họp; đón ánh sáng tự nhiên để tiêu diệt mầm bệnh và giảm nguy cơ lây lan. Nâng cao thể trạng bằng chế độ ăn uống cân bằng, đủ dinh dưỡng; tăng cường vận động thể lực để nâng cao sức đề kháng.

Bác sỹ Lê Thị Kim Hoa, đại diện hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec cho biết, mặc dù cúm mùa thường lành tính nhưng cũng có thể tiến triển nặng với biểu hiện sốt cao, khó thở, phù phổi do suy tim và thậm chí tử vong.

Virus cúm mùa gồm nhiều chủng, trong đó cúm A/H1N1 và A/H3N2 có khả năng biến đổi kháng nguyên liên tục hàng năm; cúm B cũng có thể gây biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, người già, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh nền mãn tính.

Do chủng virus lưu hành thay đổi mỗi năm, việc tiêm nhắc lại vắc-xin cúm mùa hàng năm là cần thiết để duy trì hiệu quả bảo vệ.

WHO duy trì các trạm giám sát virus cúm trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam, nhằm xác định chủng virus lưu hành theo từng khu vực. Dựa trên dữ liệu này, WHO dự báo chủng virus có khả năng xuất hiện trong mùa Đông - Xuân ở Bắc bán cầu (tháng 10 đến tháng 4 năm sau) và Nam bán cầu (tháng 5 đến tháng 10 hàng năm).

Từ đó, WHO hướng dẫn các hãng sản xuất vắc-xin chuẩn bị các chủng phù hợp và cung cấp ra thị trường vào thời điểm thích hợp: tháng 8-9 đối với Bắc bán cầu, tháng 4-5 đối với Nam bán cầu.

Việt Nam thuộc khu vực nhiệt đới gió mùa của Bắc bán cầu, vì vậy người dân nên tiêm vắc-xin cúm Bắc bán cầu mỗi năm một lần, vào thời điểm trước khi mùa cúm bắt đầu, để được bảo vệ suốt mùa Đông - Xuân.

Ngoài tiêm vắc-xin, người dân cần giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà phòng, che miệng khi ho/hắt hơi, tránh tiếp xúc gần với người bệnh; đảm bảo dinh dưỡng, tập luyện hợp lý và ngủ đủ giấc; nghỉ ngơi nếu mắc bệnh; uống nhiều nước, nước trái cây và súp ấm; sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol hoặc ibuprofen khi cần thiết. Thuốc kháng virus được dùng trong trường hợp nhiễm trùng nặng hoặc có nguy cơ biến chứng cao.

D.Ngân