Nồm ẩm quay trở lại, mọi người cần lưu ý gì để bảo vệ không gian sống?

(Ảnh minh họa: Đ.T)

Tháng 11/2025, miền bắc xuất hiện một đợt nồm ẩm trái mùa: độ ẩm ngoài trời luôn cao, mưa nhỏ kéo dài, nền nhiệt se lạnh nhưng oi dính. Thông thường, nồm đến vào cuối đông, đầu xuân khi trời ấm dần. Năm nay, nồm xuất hiện giữa mùa lạnh. Yếu tố lạnh làm mạch máu co lại, huyết áp dễ tăng; yếu tố ẩm làm mồ hôi khó bay hơi, cơ thể mất cơ chế “giải nhiệt” tự nhiên, buộc tim-mạch làm việc nhiều hơn. Không gian kín trong nhà trở thành nơi tích tụ hơi ẩm, bụi, bào tử nấm và virus. Vì vậy, so với nồm mùa xuân, nồm lạnh mang nhiều rủi ro sức khỏe hơn.

Bảo vệ không gian sống trong mùa nồm, ẩm

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam chia sẻ: Khi độ ẩm vượt 80%, sàn, tường, đồ gỗ và đồ vải đều ẩm. Nấm mốc dễ mọc ở mép tường, sau tủ, trong tủ quần áo; mạt bụi nhà sinh sôi nhanh; virus và vi khuẩn tồn tại lâu trên bề mặt.

Cơ thể không chỉ gặp một tác nhân đơn lẻ mà là tổng tải mầm bệnh: Virus đường hô hấp (cúm, RSV), vi khuẩn cơ hội, bào tử nấm mốc và dị nguyên từ bụi nhà. Đường thở bị kích ứng, phản xạ ho-khò khè xuất hiện ở người khỏe mạnh; người có bệnh hô hấp mạn dễ bùng phát đợt cấp. Đây là nền cho những ca bệnh "dai dẳng" kéo dài hàng tuần nếu xử trí không đúng cách.

Đợt nồm lạnh làm cúm A, viêm phế quản, viêm phổi tăng rõ. Không khí ẩm kích thích trực tiếp niêm mạc mũi-họng-phế quản; virus phát tán hiệu quả hơn khi mọi người ở trong nhà lâu, cửa đóng kín, khoảng cách gần.

Với hen và COPD, hai cơ chế khiến bệnh nặng lên là dị ứng (bào tử nấm, mạt bụi) và co thắt phế quản do không khí ẩm kích thích thần kinh cảm giác. Người bệnh thường mô tả ho nhiều, nặng ngực, khò khè tăng về đêm. Ở nhóm trẻ nhỏ, các cơn khò khè sau nhiễm virus và viêm tiểu phế quản xuất hiện nhiều hơn bình thường.

Thói quen “mở toang cửa cho thoáng” và “bật quạt cho khô” không phù hợp khi ngoài trời đang ẩm bão hòa. Thực tế, mở cửa chỉ đưa thêm ẩm vào; quạt gió không làm khô mà còn đẩy hơi nước ngưng nhiều hơn trên bề mặt lạnh.

Theo đó, để tránh nồm ẩm, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh, cách đúng là đóng kín cửa, sau đó rút hơi ẩm ra khỏi không khí bằng điều hòa chế độ Dry hoặc máy hút ẩm. Lau sàn bằng khăn khô, thấm tốt; xử lý góc khuất và tủ quần áo bằng vật liệu hút ẩm. Nếu có đồng hồ đo ẩm (hygrometer), nên giữ 50–60% trong nhà.

"Mọi người có thể mở cửa ngắn vào thời điểm nắng nhẹ giữa trưa khi độ ẩm ngoài trời giảm, rồi đóng lại và tiếp tục hút ẩm. Với nhà có người già, nên dùng thảm chống trượt ở hành lang và nhà tắm, lắp tay vịn và bảo đảm ánh sáng đủ", bác sĩ Hoàng nói.

Bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam.

Trường học nên tăng thông khí lớp, mở cửa ngắn lúc không khí bớt ẩm, khuyến khích rửa tay, vệ sinh bề mặt đồ chơi. Khi có trẻ ho sốt, gia đình cần cho nghỉ và đi khám sớm để tránh lây lan.

Nơi làm việc có thể bố trí máy hút ẩm hoặc điều hòa Dry ở khu vực đông người, khuyến khích nhân viên có triệu chứng hô hấp đeo khẩu trang y tế.

Hệ thống y tế địa phương nên truyền thông sớm, tổ chức tiêm chủng theo mùa, phân luồng khám hô hấp, đồng thời nhắc lại khuyến cáo không tự ý dùng kháng sinh/corticoid.

Phòng tránh đột quỵ khi thời tiết thất thường

Trong cao điểm "lạnh-ẩm", nhiều nơi ghi nhận đột quỵ và nhồi máu cơ tim tăng.

Bác sĩ Hoàng phân tích, việc mọi người ra ngoài trời lạnh đột ngột, mạch máu co lại, huyết áp tăng nhanh; cùng lúc, độ ẩm cao làm tim phải hoạt động nhiều hơn để điều nhiệt nên dẫn tới tình trạng đột quỵ. Nếu một người vừa mắc cúm hay nhiễm trùng hô hấp, phản ứng viêm toàn thân có thể làm mảng xơ vữa kém ổn định, dễ hình thành huyết khối. Ba mắt xích lạnh-ẩm-viêm cùng xuất hiện trong vài ngày đủ để tạo "cú đánh hợp lực".

Chuyên gia này khuyến cáo, nhồi máu cơ tim không phải lúc nào cũng là cơn đau "như dao đâm". Nhiều người chỉ thấy nặng, bóp, siết vùng giữa ngực, lan lên hàm hoặc vai trái, kèm khó thở, vã mồ hôi lạnh, buồn nôn. Nếu cảm giác này kéo dài trên 20 phút, đặc biệt khi trời lạnh, nên coi như biến cố mạch vành cấp và đi cấp cứu.

Với đột quỵ, áp dụng nguyên tắc FAST: méo miệng, yếu – tê tay chân, nói khó; xuất hiện đột ngột thì gọi cấp cứu ngay, không chườm dầu, không tự uống thuốc hạ huyết áp liều cao.

Để ứng phó với sự bất thường của thời tiết, mỗi người cần tự bảo vệ, giữ ấm có chiến lược, vệ sinh tay, đồ vải, ăn ngủ đúng, tiêm chủng đầy đủ.

Giữ ấm đúng chỗ quan trọng, ưu tiên đầu, cổ, ngực, lòng bàn chân; dùng lớp áo ngoài có thể cởi – mặc nhanh khi ra vào nhà để tránh "sốc lạnh". Tắm nước ấm, lau khô người rồi mới ra phòng ngoài. Quần áo ẩm không nên mặc lại; khăn tắm, ga gối nên sấy khô hẳn trước khi dùng.

Vệ sinh cá nhân và môi trường sống, nếu xuất hiện mảng mốc nhỏ trên tường, có thể xử lý bằng dung dịch vệ sinh phù hợp và lau khô, sau đó cải thiện thông khí.

Dinh dưỡng-giấc ngủ hỗ trợ miễn dịch mạnh hơn bất kỳ thực phẩm chức năng nào. Ăn đủ đạm, rau xanh, trái cây giàu vitamin C; uống đủ nước ấm; hạn chế rượu bia vì làm giãn mạch ngoại vi, thất thoát nhiệt; ngủ 7–8 giờ ở người lớn giúp hệ miễn dịch vận hành hiệu quả.

Bảo đảm an toàn thực phẩm, với thức ăn chín không để ngoài quá 2 giờ ở nhiệt độ phòng; cất vào hộp kín trong tủ lạnh, tách riêng thực phẩm sống – chín; rã đông đúng cách; kiểm tra "đồ khô" định kỳ và loại ngay túi có dấu hiệu ẩm mốc.

Tuân thủ điều trị bệnh nền là hàng rào quan trọng. Người tăng huyết áp, bệnh mạch vành, suy tim, hen/COPD uống thuốc đúng liều; mang theo đơn gần nhất khi cần đi khám; theo dõi huyết áp buổi sáng và tối trong những ngày lạnh ẩm.

Bác sĩ Hoàng lưu ý, người bệnh đi khám sớm khi có sốt cao, khó thở, ho dằng dặc hoặc mệt lả; không tự ý dùng kháng sinh hoặc corticoid theo đơn cũ vì dễ che lấp triệu chứng, tăng kháng thuốc và làm bệnh dai dẳng. Với người hen, cần luôn mang theo thuốc cắt cơn theo hướng dẫn bác sĩ, theo dõi đỉnh lưu lượng thở nếu có dụng cụ.

Tiêm vaccine nên chủ động, đặc biệt cúm mùa và phế cầu theo khuyến cáo từng nhóm tuổi và bệnh nền. Khi hạn chế được nhiễm cúm và viêm phổi, cơ thể tránh được phản ứng viêm toàn thân – mắt xích quan trọng trong chuỗi biến cố tim mạch mùa lạnh.

THIÊN LAM