'Cuộc yêu tử thần' ở loài muỗi mở ra hy vọng mới giảm nguy cơ bệnh tật do muỗi truyền

Phương pháp này được sử dụng giúp hạn chế sự bùng phát các bệnh do muỗi truyền như sốt xuất huyết Dengue - căn bệnh ước tính có tới 390 triệu ca mắc, sốt rét với 263 triệu ca bệnh và cướp đi sinh mạng 597.000 người trên toàn cầu (năm 2023). Muỗi đã được biến đổi gen với hy vọng làm giảm số lượng các cá thể muỗi cái lây truyền bệnh.

Theo các nhà nghiên cứu Úc, bằng phương pháp kiểm soát quần thể mới này, những con muỗi đực bị nhiễm độc sau khi giao phối, sẽ khiến muỗi cái cũng bị nhiễm độc theo. Các nhà khoa học đã cấy gen của nhện và hải quỳ có độc vào hệ sinh sản của muỗi đực, khiến muỗi tiết ra tinh trùng có độc. Ngay sau khi giao phối, nọc độc trong tinh trùng của muỗi sẽ giết chết bạn tình. Việc đưa độc tố vào muỗi cái trong quá trình giao phối sẽ khiến giảm tuổi thọ, vòng đời của muỗi một cách rõ rệt.

"Cuộc yêu tử thần" khiến muỗi cái mang mầm bệnh tử vong ngay sau khi giao phối.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Macquarie đã thử nghiệm kỹ thuật này trên loài muỗi lây truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue, Zika và các virus khác, sau khi một nghiên cứu sử dụng ruồi dấm được công bố trên tạp chí Nature Communications.

Sam Beach - tác giả chính của nghiên cứu cho biết, phương pháp cụ thể cho từng loài có thể được sử dụng để nhanh chóng kiểm soát các đợt bùng phát dịch bệnh do muỗi truyền, chẳng hạn như sốt xuất huyết Dengue mà không cần phải phun tồn lưu một lượng lớn hóa chất nhằm tiêu diệt côn trùng.

Ông cũng cho biết thêm, điều thú vị là chúng tôi đang cố gắng khiến con muỗi đực giao phối với một con muỗi cái và sẽ khiến muỗi cái chết ngay lập tức. Việc đưa một gen mới vào trứng muỗi vừa mới đẻ bằng cách sử dụng những chiếc kim thủy tinh nhỏ là một quá trình rất tốn thời gian.

Chỉ có muỗi cái mới hút máu, chúng thường giao phối trong vòng 24 đến 48 giờ, nhưng có thể sống và tiếp tục đốt và hút máu người trong vài tuần. Điều này khiến cho việc lây lan bệnh tật tiếp tục diễn ra. Phương pháp khiến muỗi đực nhiễm độc tố có thể giảm tỷ lệ hút máu từ 40% - 60%.

Muỗi Sabethes giao phối.

Trong khi các phương pháp kiểm soát sinh học dựa trên nguyên lý của di truyền học đã sử dụng con đực để giảm cơ hội sống sót, khả năng hút máu cũng như khả năng truyền bệnh của muỗi cái, chuyên gia Beach cũng cho biết, phương pháp mới này hướng trực tiếp vào muỗi cái. Bằng cách này, chúng tôi có thể giảm số lượng quần thể muỗi cái, với hy vọng sẽ giảm nhanh chóng việc lây lan của các bệnh do vector gây ra.

TS. Tom Schmidt - một nhà sinh học chuyên ngành tiến hóa tại Dại học Melbourne cũng cho biết, kháng hóa chất là một vấn đề đáng suy ngẫm trên toàn cầu, buộc các nhà khoa học phải phát triển các phương pháp quản lý hóa chất diệt côn trùng.

Muỗi kháng hóa chất diệt côn trùng rất nhanh và chúng có thể lan truyền sự kháng thuốc. Bệnh có thể tiến triển nhanh, hoàn toàn có thể lan truyền thông qua giao thương giữa các quốc gia, châu lục bằng các phương tiện giao thông như tàu bè, ô tô, máy bay, khiến cho bệnh nhanh chóng lây lan trên toàn thế giới.

Một phương pháp khác trước đây của Úc với muỗi nhiễm vi khuẩn Wolbachia làm giảm đáng kể sự lây truyền sốt xuất huyết ở phía bắc Queensland. Các phương pháp di truyền cũng có thể đạt hiệu quả trong việc kiểm soát muỗi, tuy nhiên không phải là một phương pháp phù hợp cho tất cả.

Cuộc khủng hoảng khí hậu trên toàn cầu cũng đang khiến các loài muỗi xuất hiện nhiều hơn ngay cả ở những nơi mà chúng chưa từng xuất hiện trước đây. GS. Philip Weinstein, một nhà nghiên cứu bệnh truyền nhiễm tại Đại học Adelaide cho biết, có hàng nghìn loài muỗi nhưng chỉ một vài loài mang mầm bệnh. Ngài Weinstein cũng cho biết một giải pháp lý tưởng là kiểm soát côn trùng mà không tiêu diệt chúng, vì muỗi có vai trò thụ phấn và là nguồn thức ăn quan trọng cho cá và dơi.

Sức khỏe của hệ sinh thái bao gồm cả muỗi, chất lượng nước, không khí... và biến đổi khí hậu, sự mất đa dạng sinh học đều ảnh hưởng, trực tiếp hoặc gián tiếp tới sức khỏe con người.

Hoàng Yến