Đặc sắc Lễ hội Nàng Han

Các hoạt động tại Lễ hội Nàng Han 2021. Ảnh: Kim Anh.

Đồng bào dân tộc Thái xã Mường So, huyện Phong Thổ (Lai Châu) vừa tổ chức rất náo nhiệt Lễ hội Nàng Han xã Mường So lần thứ XV năm 2021. Lễ hội diễn ra với nhiều hoạt động đặc sắc, hấp dẫn, thu hút đông đảo nhân dân trong huyện và du khách thập phương.

Lễ hội Nàng Han xã Mường So lần thứ XV năm 2021 được tổ chức từ ngày 26/3 - 27/3/2021 (tức ngày 14/2 - 15/2 Âm lịch) tại Khu di tích Đền thờ Nàng Han (xã Mường So, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu) với sự tham gia góp hội của 11 thôn, bản và người dân trên địa bàn xã Mường So. Lễ hội nhằm tri ân Nàng Han - nữ tướng tài ba đã anh dũng đứng lên đánh đuổi giặc ngoại xâm phương Bắc; cầu mong no ấm, mùa màng bội thu, cuộc sống an lành cho người dân trong xã.

Trong ngày diễn ra Lễ hội, ngay từ sáng sớm, đông đảo nhân dân từ già đến trẻ trên địa bàn tỉnh Lai Châu đã về khu vực đền thờ Nàng Han, nô nức trẩy hội. Những thiếu nữ Thái xinh xắn, rạng rỡ trong những bộ váy cóm duyên dáng uốn mình chơi các trò chơi ném còn, đánh cầu, kéo co. Các chàng trai tràn đầy năng lượng trong các trò chơi đi đẩy gậy, đánh cầu lông gà, ném còn... Du khách đến với lễ hội cũng được hòa mình vào các trò chơi đông vui, thưởng thức hương vị nhiều món ăn độc đáo, mang đậm phong vị của núi rừng Tây Bắc do chính đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ Thái trắng làm ra.

Lễ hội Nàng Han gồm phần lễ và phần hội. Trong phần lễ, thầy tế sẽ thực hiện cúng và dâng hương tại Đền thờ Nàng Han với vật phẩm gồm thịt lợn, thịt gà, rượu thơm, hương, hoa, quả, trầu, cau do chính dân bản làm ra. Sau khi mọi người từ già đến trẻ hành lễ xong thì đến bên mó nước để lấy nước rửa mặt, cầu bình an, xua đi bệnh tật và những điều rủi ro. Đến phần hội, người dân được trải nghiệm nhiều các hoạt động phong phú, đa dạng và sôi nổi như: Giao lưu cùng các tiết mục văn nghệ đặc sắc; chiêm ngưỡng nét văn hóa dân tộc qua phần trình diễn trang phục truyền thống; thưởng thức món ăn dân dã ở hội thi ẩm thực, vui chơi kết nối với các hoạt động thể thao, trò chơi dân gian gồm: Đẩy gậy, bắn nỏ, kéo co, tung còn, tó má lẹ, bịt mắt đánh chiêng, én cáy, đi cà kheo...

Nói về nguồn gốc của Lễ hội Nàng Han, những người cao tuổi tại xã Mường So cho biết: Tương truyền rằng, Nàng Han xuất thân trong một gia đình người Thái nghèo ở Chiềng Sa (nay là xã Mường So, huyện Phong Thổ). Nàng cải trang thành nam giới, đứng lên kêu gọi thanh niên trai tráng các bản đoàn kết đánh giặc. Nàng đứng đầu cuộc khởi nghĩa của đồng bào 16 xứ Thái quật cường đánh bại giặc xâm lược phương Bắc. Sau khi dẫn đoàn quân thắng trận trở về, nàng cởi xiêm y, tắm gội ở mó nước (người Thái gọi giếng nước là mó nước) Tây An (xã Mường So) rồi bay lên trời. Từ đó, để tưởng nhớ công ơn của nàng, nhân dân đã lập miếu thờ và hàng năm tổ chức lễ hội ngay ở mó nước nàng tắm. Mó nước nơi nàng Han tắm quanh năm nước trong vắt, không bao giờ cạn.

Ông Bùi Quang Lịch, Phó Chủ tịch UBND xã Mường So, huyện Phong Thổ cho biết: Lễ hội Nàng Han đã từng có nhiều năm bị lãng quên. Đến năm 2008, tỉnh Lai Châu bắt đầu thực hiện chủ trương khôi phục Lễ hội Nàng Han nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc Thái trên địa bàn. Lễ hội Nàng Han luôn nhận được sự quan tâm của cấp trên, cùng với sự ủng hộ đông đảo của nhân dân và khu vực đền thờ được tôn tạo uy nghiêm, tạo tiền đề cho xã Mường So quảng bá những nét văn hóa đặc sắc. Mặt khác, đây là dịp nhắc nhở các thế hệ con cháu luôn ý thức, ghi nhớ và phát huy tinh thần thượng võ của dân tộc mình, cùng nhau đoàn kết xây dựng bản mường ngày một no ấm, giàu đẹp.

Được phục dựng và tổ chức vào ngày 15/2 âm lịch hàng năm, đến nay, người dân đã được trải nghiệm không gian văn hóa Lễ hội Nàng Han xã Mường So 15 lần. Lần tổ chức nào cũng thu hút rất đông đảo bà con và du khách tham gia.

Lễ hội cũng là dịp sinh hoạt văn hóa gắn kết giữa các dân tộc trong vùng. Các cụ già có điều kiện gần gũi hỏi thăm sức khỏe, đời sống; còn các nam thanh nữ tú có dịp gần gũi, tìm hiểu nhau, hẹn ước nên duyên chồng vợ. Đồng thời, để quảng bá tiềm năng, thế mạnh phát triển du lịch của địa phương, đưa hình ảnh nét văn hóa đặc trưng của vùng đất Mường So đến với đông đảo du khách trong nước và quốc tế, thúc đẩy du lịch phát triển, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của địa phương…

Trong tín ngưỡng dân gian của người Thái, Nàng Han được suy tôn là Nữ thần, là một trong 6 vị thần có sức mạnh siêu nhiên. Trong các Lễ Xên Bản, Xên Mường, Kin Pang Then... các thầy mo, thầy cúng đều cầu xin các vị thần trong đó có Nàng Han phù hộ cho con người, cho bản mường an lành, no ấm. Ngày nay, hàng năm vào ngày rằm tháng hai âm lịch, tại mó nước Nàng Han ở Mường So - Phong Thổ, đồng bào lại tổ chức Lễ hội Nàng Han.

Th. Anh