Đặc sắc Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam

Lễ phục hiện rước tượng Bà Chúa Xứ từ đỉnh núi Sam xuống miếu tại Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ. Ảnh: Phan Bình

Lễ hội tín ngưỡng tâm linh vùng Tây Nam Bộ

Ông Nguyễn Phúc Hoan, Trưởng ban Quản trị lăng miếu núi Sam cho biết: “Hằng năm, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được thực hiện theo nghi thức truyền thống, với lễ Phục hiện rước tượng Bà từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ, lễ Tắm bà, lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu và 2 vị phu nhân, lễ Túc yết, lễ Xây chầu, lễ Chánh tế và lễ Hồi sắc. Trong đó, lễ Túc yết và lễ Xây chầu được tiến hành trong đêm 25, rạng sáng 26/4 (âm lịch) là lễ chính”. Vào dịp diễn ra Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, mỗi ngày, Khu du lịch quốc gia núi Sam đón hàng ngàn du khách đến dâng lễ ở miếu Bà và tham quan, chiêm bái cảnh đẹp vùng núi Sam.

Ông Huỳnh Đức Phát (du khách đến từ tỉnh Bình Dương) nói: “Đây là lần thứ 9 tôi đến An Giang tham dự Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam. Tôi làm kinh doanh nên dù có bận mấy thì cũng thu xếp để về thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang cúng Bà Chúa Xứ núi Sam, vừa cầu lộc, vừa cầu sức khỏe và cùng gia đình tham dự lễ hội đặc sắc”.

Bà Nguyễn Thị Lành (ở phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc) cho biết: “Mỗi khi đến Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, tôi đều tham gia đoàn lễ phục hiện rước tượng bà từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ. Được tham gia vào đoàn lễ là niềm vui không chỉ của riêng tôi, mà còn của nhiều người khác, ai cũng mang theo niềm tin được Bà Chúa Xứ núi Sam phù hộ một năm dồi dào sức khỏe, nhiều may mắn, mưa thuận, gió hòa, làm ăn thuận lợi”.

Ông Trần Quốc Tuấn, Phó Chủ tịch UBND thành phố Châu Đốc cho biết: “Tại Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam năm nay, chúng tôi đã xây dựng nội dung tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội; cung cấp tư liệu xây dựng video clip báo cáo quá trình lập hồ sơ trình UNESCO; hoàn chỉnh chương trình chi tiết, kịch bản chi tiết lễ dâng hương tại lăng Thoại Ngọc Hầu, miếu Bà Chúa Xứ núi Sam; phối hợp xây dựng phương án đảm bảo an ninh trật tự, an toàn khu vực tổ chức lễ, vị trí bắn pháo hoa...”.

Trước đó, ngày 19/12/2014, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình lễ hội truyền thống. Mới đây, ngày 19/3/2025, tại thành phố Châu Đốc, UBND tỉnh An Giang long trọng tổ chức lễ đón bằng UNESCO ghi danh Di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa lễ hội

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam mang đậm bản sắc văn hóa vùng Nam Bộ, chứa đựng nhiều giá trị nhân văn tốt đẹp của dân tộc. Hằng năm, miếu Bà Chúa Xứ núi Sam thu hút hàng trăm ngàn lượt du khách ở khắp nơi trong và ngoài nước đến để dâng phẩm vật, dâng hương lên Bà Chúa Xứ núi Sam nhằm bày tỏ lòng biết ơn, đồng thời cầu mong cho quốc thái dân an, mưa thuận, gió hòa, nhà nhà ấm no, hạnh phúc.

Để bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam, tỉnh An Giang sẽ tập trung sưu tầm, nghiên cứu, kiểm kê, tư liệu hóa, số hóa các tư liệu về lễ hội; tăng cường tuyên truyền, quảng bá, phục hồi các hoạt động liên quan đến lễ hội; nâng cấp Ban Quản lý Khu di tích văn hóa lịch sử và du lịch núi Sam, nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ địa phương trong công tác chuyên môn nghiệp vụ.

Bà Nguyễn Thị Minh Thúy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang khẳng định, Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam được ghi danh là niềm tự hào đối với người dân An Giang. Đây là minh chứng cho nền văn hóa đa dạng, lâu đời, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng thời sự công nhận này có ý nghĩa quan trọng, đóng góp tích cực vào công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản ở cả cấp độ quốc gia và quốc tế.

“Địa phương chú trọng phát triển du lịch tâm linh, gắn Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam với các di tích văn hóa, lịch sử lân cận. Kết nối với các tour, tuyến, điểm du lịch lớn của tỉnh An Giang để tăng cường hoạt động quảng bá cho lễ hội. Đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu, sưu tầm, hệ thống hóa các tư liệu về Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam để đánh giá đúng giá trị của di sản văn hóa phi vật thể. Trên cơ sở đó, ban hành các giải pháp bảo tồn, khai thác giá trị phù hợp và đạt hiệu quả thiết thực, phục vụ công tác giáo dục truyền thống, quảng bá, phát triển du lịch của thành phố Châu Đốc. Từ đó, trở thành một sản phẩm văn hóa đặc trưng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh An Giang và khu vực đồng bằng sông Cửu Long” - bà Minh Thúy nói.

Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam thể hiện bản sắc và sự kế tục của cộng đồng người Kinh trong tiến trình giao lưu tiếp biến văn hóa với người Hoa, Khmer, Chăm. Lễ hội tôn vinh Bà Chúa Xứ cũng là dịp người dân thể hiện tâm thức “uống nước nhớ nguồn”. Bên cạnh phần lễ, hằng năm, địa phương còn tổ chức phần hội và các hoạt động văn hóa, thể thao, trò chơi, diễn xướng dân gian nhằm phục vụ nhu cầu của người dân và du khách.

Phan Bình