Đại biểu đề nghị giữ quyền được chất vấn Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND

Sáng 14/5, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội tiến hành thảo luận ở hội trường về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ nhất).

Nhiều đại biểu Quốc hội bày cho ý kiến về quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) quy định tại dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 115 Hiến pháp 2013. Theo giải trình, ban soạn thảo cho rằng có 2 lý do để bỏ quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án Tòa án nhân dân (TAND), Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND).

Thứ nhất, việc thu hẹp quyền chất vấn đại biểu HĐND là cần thiết do sắp tới, theo chủ trương của Đảng, Tòa án và Viện kiểm sát cấp huyện sẽ được thay thế bằng các đơn vị khu vực, không gắn với đơn vị hành chính cụ thể. Vì vậy không còn HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Thứ hai, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền này, HĐND vẫn thực hiện được thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và có quyền kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan.

"Dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi?"

Bày tỏ việc không đồng tình với 2 lý do trên, Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng) cho rằng, trong đổi mới cơ cấu sắp tới, bên cạnh TAND, VKSND khu vực, vẫn còn TAND, VKSND cấp tỉnh thì rất khó thuyết phục đại biểu HĐND cấp tỉnh và cử tri của họ.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đoàn ĐBQH TP Đà Nẵng). Ảnh: Quốc hội

“Vì sao họ không còn được quyền chất vấn người đứng đầu 2 cơ quan này như Hiến pháp 2013 quy định?,” Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy đặt câu hỏi. Bà cho biết, TAND, VKSND khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nhưng những cơ quan đó vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân của những đơn vị hành chính cụ thể mà đại biểu HĐNĐ là đại diện.

“Không lẽ TAND, VKSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND? Nếu vậy thì dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ?,” bà Thúy nói, đồng thời đề nghị trước khi thông qua mô hình TAND, VKSND khu vực, Quốc hội cần xem xét kĩ về việc tổ chức thực hiện giám sát đối với các cơ quan này.

Nữ đại biểu cho rằng lý do thứ hai mà ban soạn thảo đưa ra có sự mâu thuẫn với lý do thứ nhất. Vì nếu TAND, VKSND khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể thì thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật của HĐND đối với những cơ quan tư pháp đó ở mức nào? Nếu không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án TAND, VKSND trả lời từng vấn đề cụ thể, công khai.

Theo Đại biểu Thúy, việc Hiến pháp không còn quy định thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND là chưa đúng với Nghị quyết số 27-NQ/TW về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nghị quyết nhấn mạnh sự hợp chặt chẽ, hiệu quả các cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực nhà nước của Ðảng, Nhà nước và Nhân dân; thực hiện đầy đủ nguyên tắc tập trung dân chủ, trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch trong từng cơ quan Nhà nước.

Lấy dẫn chứng thực tiễn, Đại biểu Thúy đề cập đến những trường hợp bản án, quyết định của TAND tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc thi hành án. “Theo một bài báo mới đăng trên cơ quan báo chí của một tỉnh, thống kê của 3 ngành Viện kiểm sát, Tòa án và Thi hành án dân sự, trong thời gian qua, tỉnh này có 28 vụ việc bản án, quyết định của tòa tuyên không rõ, gây khó khăn cho việc thi hành án dân sự, trong đó 11 vụ có kiểm sát viên tham gia kiểm sát xét xử (chiếm 39,2%). Vậy kiến nghị của đại biểu HĐND trong trường hợp này có hiệu lực pháp lý như ý kiến chất vấn công khai không?,” bà Nguyễn Thị Kim Thúy đặt vấn đề.

Với những lập luận nêu trên, Đại biểu TP Đà Nẵng đề nghị Quốc hội xem xét giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND cấp tỉnh và khu vực trong Hiến pháp. Trên cơ sở đó luật chuyên ngành quy định cụ thể, phù hợp với mô hình tổ chức mới. Đây chính là cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước và nội dung này hiện chưa phát sinh vướng mắc.

Duy trì quyền chất vấn để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn). Ảnh: Quốc hội

Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn) cho rằng, việc bỏ thẩm quyền chất vấn của đại biểu HDDND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND có thể đem lại một số ưu điểm, nhưng cũng cần hết sức cân nhắc.

“Chất vấn là một công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan Nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước đại biểu dân cử và nhân dân. Nếu cho rằng việc chất vấn của ĐB HĐND đối với Chánh án và Viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của đại biểu Quốc hội đối với Chánh án TAND tối cao và Viện trưởng VKSND tối cao,” ông Nghĩa lập luận.

Mặt khác, theo Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, chất vấn của đại biểu HĐND không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của Chánh án và Viện trưởng. Việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp.

Ông nêu rõ, theo dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức TAND và Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức VKSND trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp này thì mô hình tổ chức của TAND và Viện KSND có 3 cấp: Tối cao, cấp tỉnh và khu vực. “Như vậy, việc trao quyền giám sát, nhất là quyền chất vấn cho đại biểu HĐND cấp tỉnh đối với Chánh án và Viện trưởng cấp tỉnh là phù hợp và khả thi,” ông Nghĩa nói.

Đại biểu Lê Xuân Thân (Đoàn ĐBQH tỉnh Khánh Hòa). Ảnh: Quốc hội

Đại biểu Lê Xuân Thân (Đoàn ĐBQH tỉnh Khánh Hòa) cũng tán thành với ý kiến của các đại biểu đã phát biểu về việc cần giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND.

Ông cho rằng, do sắp tới sẽ không còn HĐND cấp huyện nên không còn người chất vấn Chánh án TAND và Viện trưởng VKSND cấp huyện, nhưng vẫn còn TAND cấp khu vực và VKSND cấp khu vực. Vì vậy, trách nhiệm của Chánh án TAND cấp tỉnh và Viện trưởng VKSND cấp tỉnh nặng nề hơn, bao quát hơn so với trước, do đó, cần phải giữa lại quy định này.

Đỗ Thảo