Đại biểu Hà Sỹ Đồng: Cần chuyển tư duy quản lý tài khóa để đầu tư công thật sự trở thành động lực phát triển vùng miền

Đại biểu Hà Sỹ Đồng phát biểu - Ảnh: NL

Đại biểu Hà Sỹ Đồng nhấn mạnh việc tăng thu ngân sách thời gian qua chủ yếu dựa vào các yếu tố tình thế, chưa tạo động lực lâu dài cho nguồn thu bền vững. Các nguồn thu mới như kinh tế số, thương mại điện tử, dịch vụ xuyên biên giới chưa được khai thác hiệu quả; thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước vẫn ở mức thấp. Trong khi đó, tỷ lệ chi thường xuyên vẫn giữ ở mức cao, các nỗ lực tiết kiệm như cắt giảm 10% chi thường xuyên chủ yếu thực hiện bằng cách cắt nhiệm vụ chứ không phải thông qua đổi mới quản trị, ứng dụng công nghệ hay cải cách quy trình.

Quan điểm phân tích ở đây rõ ràng: chính sách tài khóa cần chuyển từ “ăn xổi” sang nuôi dưỡng nguồn thu lâu dài, từ hoàn thiện chính sách thuế, chống thất thu, đến thúc đẩy cổ phần hóa, phát triển thị trường nội địa và khai thác nền kinh tế số một cách hệ thống.

Giải ngân đầu tư công: Điểm nghẽn làm chậm tăng trưởng

Một trong những vấn đề nổi cộm được đại biểu chỉ ra là tiến độ giải ngân vốn đầu tư công còn chậm, đến hết quý III mới đạt khoảng một nửa kế hoạch. Tắc nghẽn tập trung ở khâu quy hoạch, giải phóng mặt bằng, năng lực cán bộ cơ sở và sự thiếu đồng bộ trong phân cấp; đặc biệt, các vùng miền núi, biên giới, hải đảo chịu ảnh hưởng nặng nề.

Hậu quả trực tiếp của tỷ lệ giải ngân thấp là giảm hiệu ứng lan tỏa của đầu tư công lên tăng trưởng, việc làm và nguồn thu ngân sách. Do đó, đề xuất cần có rà soát thể chế, quy trình và cơ chế điều hành linh hoạt; đồng thời tăng cường trách nhiệm giải trình, kiểm điểm người đứng đầu trong từng khâu, từng dự án, nhằm tháo nút thắt và đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Từ thực tiễn ở Quảng Trị và miền Trung, đại biểu chỉ rõ nhu cầu cấp thiết về hạ tầng giao thông, logistics, khu công nghiệp và hạ tầng phòng chống thiên tai. Kiến nghị trong giai đoạn 2026–2030, Chính phủ cần tái cấu trúc danh mục đầu tư: tập trung nguồn lực vào các dự án trọng điểm có tác động vùng, ưu tiên hạ tầng ứng phó biến đổi khí hậu và hạ tầng số; cần xây dựng bộ chỉ tiêu đánh giá hiệu quả đầu tư công dựa trên kết quả đầu ra và tác động vùng thay vì phân bổ vốn máy móc chia đều theo địa giới hành chính. Đây là bước chuyển tư duy quan trọng: coi đầu tư công là công cụ “dẫn dắt” để kích hoạt vốn xã hội chứ không thay thế khu vực tư nhân.

Vấn đề mô hình chính quyền hai cấp, đại biểu cho rằng phân cấp mạnh nhưng thiếu cơ chế đảm bảo năng lực và trách nhiệm, dẫn tới chậm trễ trong điều hành ngân sách và thực hiện dự án, đề xuất trao quyền thực chất kèm theo tăng cường giám sát, kiểm soát và bổ sung nguồn chi thường xuyên hợp lý cho cấp xã để đảm bảo hoạt động ổn định và hiệu quả.

Đại biểu nhấn mạnh yêu cầu tăng tỷ trọng chi đầu tư phát triển, giảm chi hành chính; đảm bảo tối thiểu 20% chi cho giáo dục – đào tạo, 12–15% cho an sinh xã hội, và chú trọng y tế, giáo dục, chuyển đổi số, thích ứng biến đổi khí hậu, nhất là cho vùng miền Trung và vùng dân tộc thiểu số. Đây là cách thức vừa bảo đảm công bằng xã hội, vừa tạo nền tảng phát triển bền vững lâu dài; quản lý tài khóa không chỉ là bài toán thu, chi mà là công cụ định hướng phát triển. Muốn ngân sách trở thành “huyết mạch” nuôi dưỡng tăng trưởng, cần chuyển từ tư duy “phân bổ nguồn lực” sang “dẫn dắt nguồn lực”: linh hoạt nhưng kỷ luật, phân cấp nhưng có kiểm soát, đầu tư mạnh nhưng hiệu quả.

Với đề xuất xây dựng cơ chế tài chính đặc thù, phân cấp thực chất và đầu tư có trọng điểm, Quảng Trị cùng các tỉnh miền Trung được kỳ vọng sẽ bứt phá, phát huy tối đa nội lực để khai thác hiệu quả tiềm năng biển, năng lượng tái tạo, logistics, du lịch và kinh tế số. Đây được xem là hướng đi chiến lược giúp khu vực phát triển cân bằng hơn, thu hẹp khoảng cách với các vùng kinh tế trọng điểm khác của cả nước.Đáng chú ý, đại biểu cũng kiến nghị Chính phủ sớm cho phép triển khai cơ chế đối tác công – tư (PPP) đối với tuyến cao tốc Cam Lộ – Lao Bảo trên hành lang kinh tế Đông – Tây, nhằm tạo động lực thúc đẩy liên kết vùng và phát triển kinh tế khu vực miền Trung.

Nguyễn Lý – Thanh Tuân